Οι
Σταυροφορίες και η πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204
κρειττότερόν ἔστιν εἰδέναι ἐν μέσῃ τῇ Πόλει φακιόλιον βασιλεῦον Τούρκων ἢ καλύπτραν Λατινικήν...
Σενάριο διδασκαλίας της Αναστασίας Δασκαλοπούλου
εκπονήθηκε στα πλαίσια της Επιμόρφωσης Φιλολόγων Β΄επιπέδου 2010
Πηγές 2ης ομάδας
1. Α.Α. Βασίλιεφ, Ιστορία της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας (324-1453)
«Οι Σταυροφορίες αποτελούν την πιο ση΅αντική εποχή στην ιστορία της σύγκρουσης ΅εταξύ των δύο διεθνών θρησκειών, του Χριστιανισ΅ού και του Ισλα΅ισ΅ού. Αλλά στην εξέλιξη δεν ενεπλάκησαν αποκλειστικώς θρησκευτικά ιδεαλιστικά κίνητρα. Σύ΅φωνα ΅ε τα λόγια του Γερ΅ανού ιστορικού Κούγκλερ «υπήρχαν δύο ΅ερίδες ανά΅εσα στους Σταυροφόρους, αυτή των θρησκευτικά σκεπτό΅ενων και αυτή των πολιτικών». Σε κάθε νέα Σταυροφορία ο «κοσ΅ικός» παράγοντας γινόταν πιο αισθητός και, τελικά, κατά τη διάρκεια της Δ΄ Σταυροφορίας, ο παράγοντας αυτός υπερίσχυσε της αρχικής ιδέας της κινήσεως.»
2. Αλεξιάς Χ. 5. ΙΙ (ελεύθερη μετάφραση)
Κάποιος Κέλτης Πέτρος που είχε το παρατσούκλι Κουκούπετρος ξεκίνησε , για να προσκυνήσει τον ’γιο τάφο. Εκεί που πήγε, τράβηξε πολλά από τους Τούρκους και τους Σαρακηνούς που ρήμαζαν όλη την Ασία. Με πολλά βάσανα και δυσκολίες γύρισε στον τόπο του χωρίς να πετύχει το σκοπό του (δηλ. να προσκυνήσει). Αυτό δεν μπορούσε να το υποφέρει. Έβαλε, λοιπόν, σκοπό του να ξανακάνει το ίδιο δρόμο. Επειδή, όμως, είχε καταλάβει πως δεν πρέπει μόνος του να κάνει αυτή την επιχείρηση, να ξαναπάρει τον ίδιο δρόμο για τον ’γιο τάφο, μη του τύχει τίποτα χειρότερο, έκανε μία συνετή σκέψη. Η σκέψη του αυτή ήταν να διακηρύξει σ όλες τις χώρες των λατίνων πως «ο Θεός με προστάζει να διακηρύξω σ όλους τους κόμητες της Φραγκιάς να πάρουν όλοι χωρίς εξαίρεση- τους δικούς τους και να ξεκινήσουν για να προσκυνήσουν τον ’γιο Τάφο. Και μ όλη τους τη δύναμη και με όλο το ψυχικό θάρρος (να πάνε) να λυτρώσουν τα Ιεροσόλυμα απ τα χέρια των Αγαρηνών».
3. Από την προετοιμασία της πρώτης σταυροφορίας
Στις 27 του Νοέμβρη του 1095, δέκατη μέρα της συνόδου του Κλερμόν- Φεράν, ο (πάπας) Ουρβανός Β κάλεσε όλη τη χριστιανοσύνη σε συναγερμό, με μιας έκκληση αληθινού ποντίφικα, για την υπεράσπιση της πίστης που την απειλούσε η καινούργια μουσουλμανική εισβολή, μιαν έκκληση πραγματικού κληρονόμου των Ρωμαίων αυτοκρατόρων για την άμυνα της Δύσης...
... Η κραυγή : «Το θέλει ο Θεός», απάντησε από παντού την προκήρυξη του και επαναλήφθηκε από τον Ουρβανό, που την έκανε γενικό σύνθημα και ζήτησε απ τους μελλοντικούς στρατιώτες του Χριστού να φέρουν όλοι το σήμα του σταυρού.
Ρενέ Γκρουσέ, «Ιστορία των Σταυροφοριών», εκδ. Γκοβόστη, μτφρ. Ανδ.Πάγκαλος
4. Ο πάπας κηρύσσει τη Σταυροφορία
Γενναιότατοι στρατιώτες... Μην αφήνετε να σας κρατήσει στην πατρίδα ούτε η ιδιοκτησία ούτε η οικογενειακή φροντίδα. Γιατί αυτή η χώρα, πoυ περιβάλλεται από όλες τις μεριές από θάλασσα και οροσειρές, είναι υπερπλήρης από σας. Δεν της περισσεύουν τα πλούτη. Μόλις και μετά βίας μπορεί να θρέψει αυτούς που την καλλιεργούν. Γι' αυτό αλληλοτρώγεστε και σπαράζετε μεταξύ σας. Πάψτε πια τις εχθρότητες, ας σταματήσουν οι διαφωνίες κι ας πάρουν τέλος οι πόλεμοι μεταξύ σας, αφήστε κάθε μίσος και διχογνωμία να κοιμηθούν. Πάρτε το δρόμο για τους Αγίους Τόπους, ελευθερώσετε αυτή τη γη από το γένος του Διαβόλου και υποτάξτε τη σε σας. Η βασιλική πόλη (Ιερουσαλήμ)... είναι τώρα αιχμάλωτη από τους εχθρούς της και έχει υποφέρει τόσο...ώστε να έχει καταργηθεί η λατρεία...Γι' αυτό το λόγο αναλάβετε αυτό το ταξίδι για την άφεση των αμαρτιών σας και εξασφαλίστε την αθάνατη δόξα του Βασιλείου των Ουρανών".
Από το έργο του ιστορικού Γουλιέλμου αnό την Τύρο Hisforia rerum in partibus fransmarinis ges farum, στο: Se/ecf Documenfs of European Hisfory, έκδ. Laffan, Νέα Υόρκη 1929, 55-56.
5. Σταυροφορίες: Μια αιματοβαμμένη ιστορική περιπέτεια
Του ΘΟΔΩΡΟΥ ΚΑΡΖΗ (Δημοσιεύθηκε στα ΕΠΙΚΑΙΡΑ)
 |
| Εικόνες Σταυροφόρων του 12ου αιώνα, καθώς «μάχονται τους Σαρακηνούς». |
Για την «απελευθέρωση των Αγίων Τόπων» η εξαθλιωμένη Δύση κατάσφαξε και καταλήστεψε την εύπορη Ανατολή
Το προσκύνημα στους Αγίους Τόπους ήταν μια θρησκευτική πρακτική καθιερωμένη από τον 4ο κιόλας μεταχριστιανικό αιώνα, στις απαρχές της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Μετά το γνωστό από την Ιστορία θρησκευτικό ταξίδι της αγίας Ελένης, μητέρας του Μεγάλου Κωνσταντίνου, στην Ιερουσαλήμ, μυριάδες προσκυνητές απ όλα τα σημεία της «Νέας Ρώμης» βάλθηκαν να πορεύονται στα βήματά της, για ν αποτίσουν φόρο τιμής και πίστης στον Ιησού. Η πρακτική αυτή δεν διακόπηκε ούτε μετά την αραβική κατάκτηση μεγάλου μέρους της Ανατολής. Αντίθετα, μάλιστα, διευρύνθηκε, αφού προσκυνητές άρχισαν να συρρέουν και από τη μακρινή για τα συγκοινωνιακά μέσα της εποχής Δυτική Ευρώπη, ακόμη και από την Αγγλία.
Στα ομαδικά εκείνα χριστιανικά προσκυνήματα, από τη μουσουλμανική πλευρά δεν εκδηλωνόταν καμιά επίσημη παρέμβαση. Μπορεί η αραβική διοίκηση να ελεεινολογούσε τους χριστιανούς που δεν εννοούσαν να πιστέψουν στον Μωάμεθ, αλλά τους ανεχόταν. Σε χρονικά της εποχής αναφέρεται πως οι χριστιανοί της Ανατολής ζούσαν με τους ’ραβες κατακτητές ειρηνικά και ελεύθερα, αν δεν ευημερούσαν κιόλας. Αυτό ίσχυε πολύ περισσότερο για τους οπαδούς των πολυάριθμων χριστιανικών αιρέσεων που, ενώ είχαν υποστεί συνεχείς διωγμούς από τη βυζαντινή διοίκηση, τώρα απολάμβαναν την αραβική αδιαφορία για τις θρησκευτικές πεποιθήσεις τους. Η ανεκτική αυτή συμπεριφορά αναγνωριζόταν και από ορθόδοξους εκκλησιαστικούς παράγοντες. Τον 9ο αιώνα, ο Πατριάρχης της Αντιόχειας Θεοδόσιος έγραφε, μεταξύ άλλων, στον Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης Ιγνάτιο:
«Οι μουσουλμανικές Αρχές είναι δίκαιες και ούτε μας βλάπτουν ούτε μας συμπεριφέρονται βίαια».1
Ωστόσο, η ανεκτική συμπεριφορά των Αρχών δεν σήμαινε αυτόματα και την ασφάλεια των προσκυνητών. Κάθε άλλο. Οι κίνδυνοι των μακρινών εκείνων ταξιδιών ήταν πολλοί και μεγάλοι, όπως προκύπτει και από την ακόλουθη δραματική περίπτωση, που αναφέρεται σε μεσαιωνικό χρονικό:
Το έτος 1065, ο επίσκοπος της Βαμβέργης αιδεσιμότατος Γκίντερ (Günther) αποφάσισε να πάει στους Αγίους Τόπους. Μόλις η απόφασή του έγινε γνωστή, αυθωρεί εμφανίστηκαν και δήλωσαν συνοδοιπόροι του 12.000 άνθρωποι, άντρες, γυναίκες και παιδιά (!), ανάμεσά τους «και πρίγκιπες και βαρόνοι και πλούσιοι και φτωχοί». Σε πρώτη φάση, η ειρηνική ανθρωποθάλασσα κατόρθωσε να φτάσει στην Παλαιστίνη χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες και βάδισε προς την Ιερουσαλήμ. Καθώς όμως βρισκόταν μεταξύ Καισάρειας και Ραμάλας, ξαφνικά ξεπρόβαλε μια μεγάλη ομάδα Βεδουίνων, που άρχισε να εκτοξεύει εναντίον της καταιγισμό από βέλη. Από τους προσκυνητές, μερικοί «αναγκάστηκαν να πολεμήσουν», αναφέρει το χρονικό, άλλοι χρησιμοποίησαν για προστασία τις άμαξες που μετέφεραν τα γυναικόπαιδα, άλλοι απλώς γονάτισαν και προσεύχονταν, ελπίζοντας στην εξ ουρανού σωτηρία. Η σφαγή και η λεηλασία των αποσκευών κράτησε δύο ολόκληρες μέρες και «τελείωσε μόνο όταν τελείωσαν τα βέλη των ληστών και όταν άλλη λεία δεν είχε απομείνει»2.
Αρχίζουν οι Σταυροφορίες
Το
έτος 1095, σε μια καθολική Σύνοδο στη γαλλική πόλη Κλερμόν (Clairmont),
ο Πάπας Ουρβανός Β ρίχνει ξαφνικά την πρόταση μιας
χριστιανικής «Σταυροφορίας για την απελευθέρωση των Αγίων
Τόπων από τους απίστους». Η ιδέα δεν ήταν καινούρια, γιατί
ήδη είχαν οργανωθεί «μικροσταυροφορίες» με στόχο χριστιανούς
αιρετικούς, τόσο στη Γαλλία όσο και τη Γερμανία. Αλλά το
καινούριο ήταν ότι αυτή τη φορά, κατά τον Ουρβανό, έπρεπε η
Ευρώπη να εκστρατεύσει κατά της Ανατολής.
Επιστροφή στο σχέδιο μαθήματος
Φύλλα εργασίας