Ιστορία Β Λυκείου

ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ (1688-1789)

α. Πλαίσιο διαμόρφωσης

Τι είναι ο διαφωτισμός

Ένα γενικότερο ιδεολογικό κίνημα που εκφράστηκε με:

v Τάση για πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές

v Ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της επιστήμης

v Πίστη στην πρόοδο του ανθρώπου

Σε ποιες χώρες διαμορφώνεται το κίνημα αυτό;

Στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης και συγκεκριμένα στην Αγγλία και τη Γαλλία.

Αγγλία:

Μεγαλύτερη εμπορική και ναυτική δύναμη στον κόσμο

Η αστική τάξη επιβάλλει τη συνταγματική μοναρχία και τον κοινοβουλευτισμό με την ένδοξη επανάσταση.

Φιλελεύθερη νοοτροπία.

Γαλλία:

Η μοναρχία αποκομμένη από τα γεγονότα εμποδίζει την αστική τάξη να προχωρήσει σε αλλαγές.

Η σύγκρουση μεταξύ τους θα οδηγήσει στη Γαλλική επανάσταση.

Β. Ιδέες και φορείς

Βασικοί εκπρόσωποι του διαφωτισμού

Βολταίρος:

Υπερασπίστηκε την ανεξιθρησκία και γενικότερα την πνευματική
ανεκτικότητα. John Locke

Τζον Λοκ:

Ο Λοκ πίστευε ότι οι κυβερνήσεις είναι το αποτέλεσμα της συμφωνίας που γίνεται με το λαό (Κοινωνικό συμβόλαιο). Αν η κυβέρνηση δεν τηρήσει τη συμφωνία αυτή ο λαός έχει δικαίωμα να αντισταθεί ή και να επαναστατήσει.

Μοντεσκιέ:

Στο βιβλίο του το «Πνεύμα των νόμων» υπάρχει η θεωρία του για το χωρισμό των εξουσιών σε δικαστική εκτελεστική, νομοθετική για να μην είναι η διακυβέρνηση αυταρχική.

Ρουσσό:

Rousseau Πιστεύει στο δημοκρατικό πολίτευμα με βάση το σεβασμό των νόμων. Η κυβέρνηση μας λέει στο έργο του «Κοινωνικό Συμβόλαιο» πρέπει να υπακούει στη γενική Βούληση του λαού.

Ο Ρουσσό πιστεύει ακόμα στην ισότητα των ανθρώπων, κάτι που υπήρχε στη φύση και η δημιουργία του θεσμού της ιδιοκτησίας το κατέστρεψε. Η κοινωνία λοιπόν πρέπει να αλλάξει.

Βασικό ρόλο στην καλυτέρευση της κοινωνίας παίζει η εκπαίδευση του λαού. Στο έργο του «Αιμίλιος» τονίζει το σεβασμό της προσωπικότητας του παιδιού και προτείνει μια καινούργια παιδαγωγική μέθοδο που βασίζεται στη φυσική διδασκαλία.

Μπεκκαρία:

Στο έργο του «Περί εγκλημάτων και ποινών» μιλάει για αλλαγή της ιδέας της τιμωρίας και για πιο ανθρώπινες ποινές.

Πολλοί διαφωτιστές μίλησαν για κατάργηση της δουλείας.

Γ. Διάδοση των ιδεών

Πώς διαδόθηκαν οι ιδέες του διαφωτισμού;

Ø Εφημερίδες

Ø Βιβλία

Ø Γαλλική εγκυκλοπαίδεια

Ø Συγκεντρώσεις σε σαλόνια

Ø Επιστημονικές ακαδημίες

Ø Ταξίδια των διαφωτιστών σε άλλες χώρες όπου μιλούσαν για τις ιδέες τους στις αυλές των πεφωτισμένων ηγεμόνων Φρειδερίκου Β της Πρωσίας και Αικατερίνης της Ρωσίας.

Ø Επανάσταση στο λεξιλόγιο με αλλαγή των σημασιών των λέξεων ή του λεξιλογίου. Λέξεις χαρακτηριστικές: εξουσία, κράτος, κοινωνία, μεσαία τάξη, φύση, ευτυχία, αρετή, πρόοδος.

Ø Λεξικά

Ερωτήσεις*

1. Κάτω από ποιες συνθήκες (οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές) εκδηλώθηκε το κίνημα του Διαφωτισμού;

2. Ποια χώρα υπήρξε η αφετηρία του Διαφωτισμού και ποια το επίκεντρό του;

3. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο του όρου Διαφωτισμός και να αναφερθείτε στα γενικά χαρακτηριστικά του γνωρίσματα.

4. Ποιες υπήρξαν οι ιδέες των Διαφωτιστών σχετικά με την ανεξιθρησκία και την πνευματική ανεκτικότητα;

5. Αφού μελετήσετε προσεκτικά τα παραθέματα της σελ. 162 και το πρώτο παράθεμα της σελ. 163 του σχολικού βιβλίου από το έργο του Βολταίρου, να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα:
α) Γιατί είναι αναγκαία η αμοιβαία ανοχή των ανθρώπων, κατά τον Βολταίρο;
β) Σε ποιους αναφέρεται η πρώτη παράγραφος του παραθέματος «Περί Ανεξιθρησκίας»;
γ) Ποια χώρα θεωρεί ο Βολταίρος υπόδειγμα για την ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης και γιατί;

6. Ποιες υπήρξαν οι ιδέες των φορέων του Διαφωτισμού αναφορικά με την πολιτική;

7. Ποιο περιεχόμενο δίνει ο Τζον Λοκ στον όρο «κοινωνικό συμβόλαιο»;

8. Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αξιοποιώντας το δεύτερο παράθεμα της σελ. 163 του σχολικού βιβλίου να εξηγήσετε ποια είδη πολιτευμάτων διακρίνει ο Μοντεσκιέ και ποιον κίνδυνο επισημαίνει;

9. Αφού μελετήσετε το τρίτο παράθεμα της σελ. 163 και τα δύο πρώτα παραθέματα της σελ. 164 του σχολικού βιβλίου και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις να αναφερθείτε στο περιεχόμενο που δίνει ο Ρουσσό στη Γενική Βούληση και στη θέση που κατέχει ο νόμος στη θεωρία του για την πολιτική ζωή.

10. Ποιες υπήρξαν οι ιδέες των φορέων του Διαφωτισμού για την παιδεία; Να λάβετε υπ’ όψιν και το τρίτο παράθεμα της σελ. 164 του σχολικού βιβλίου.

11. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο της έννοιας αρετή με βάση το παράθεμα της σελ. 165 του σχολικού βιβλίου. Για ποιους λόγους οι διαφωτιστές έδιναν αυτό το περιεχόμενο στην αρετή;

12. Ποιοι παράγοντες συνέβαλαν στη διάδοση των ιδεών του Διαφωτισμού;

13. Ποια υπήρξε η επίδραση των ιδεών του Διαφωτισμού στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο;

*Τις ερωτήσεις έχει συντάξει η φιλόλογος Στέλλα Ναλπάντη

"Age of Enlightenment"

The term "Age of Enlightenment" can more narrowly refer to the eighteenth-century intellectual movement of The Enlightenment, which advocated reason as the primary basis of authority. Developing in France, Britain and Germany, the Enlightenment influenced most of Europe, including Russia and Scandinavia. The era is marked by such political changes as governmental consolidation, nation-creation, greater rights for common people, and a decline in the influence of authoritarian institutions such as the nobility and Church.

It was an age of optimism, tempered by the realistic recognition of the sad state of the human condition and the need for major reforms. The Enlightenment was less a set of ideas than it was a set of attitudes. At its core was a critical questioning of traditional institutions, customs, and morals.

Voltaire, (21 November 1694 – 30 May 1778), was a French Enlightenment writer, essayist, deist and philosopher known for his wit, philosophical sport, and defense of civil liberties, including freedom of religion. He was an outspoken supporter of social reform despite strict censorship laws and harsh penalties for those who broke them.

John Locke, (August 29, 1632 – October 28, 1704) was an English philosopher. Locke is considered the first of the British Empiricists, but is equally important to social contract theory. Social contract theory provides the rationale behind the historically important notion that legitimate state authority must be derived from the consent of the governed.

Montesquieu (January 18, 1689 in Bordeaux – February 10, 1755), was a French social commentator and political thinker who lived during the Era of the Enlightenment. He is famous for his articulation of the theory of separation of powers, taken for granted in modern discussions of government and implemented in many constitutions throughout the world.

Jean-Jacques Rousseau, (June 28, 1712 – July 2, 1778) was a philosopher and composer of the Enlightenment whose political philosophy influenced the French Revolution, the development of both liberal and socialist theory, and the growth of nationalism.

Perhaps Rousseau's most important work is The Social Contract, which outlines the basis for a legitimate political order. Published in 1762, it became one of the most influential works of political philosophy in the Western tradition. The treatise begins with the dramatic opening lines, "Man is born free, and everywhere he is in chains. One man thinks himself the master of others, but remains more of a slave than they." According to Rousseau, by joining together through the social contract and abandoning their claims of natural right, individuals can both preserve themselves and remain free. This is because submission to the authority of the general will of the people as a whole guarantees individuals against being subordinated to the wills of others and also ensures that they obey themselves because they are, collectively, the authors of the law.

Rousseau set out his views on education in Émile, a semi-fictitious work detailing the growth of a young boy of that name, presided over by Rousseau himself. He brings him up in the countryside, where, he believes, humans are most naturally suited, rather than in a city, where we only learn bad habits, both physical and intellectual. The aim of education, Rousseau says, is to learn how to live righteously. This is accomplished by following a guardian who can guide his pupil through various contrived learning experiences.

Cesare Beccaria (March 15, 1738 – November 28, 1794) was an Italian philosopher and politician best known for his treatise On Crimes and Punishments (1764), which condemned torture and the death penalty, and was a founding work in the field of criminology.