Αρχική

Γιώργος Σεφέρης

1900 - 1971

       Ο Σεφέρης υπήρξε κεντρική µορφή της νεωτερικής ποίησης, από τους βασικότερους εκφραστές του ελληνικού µοντερνισµού. Τα ποιήµατά του συνδυάζουν το ελληνικό πολιτισµικό παρελθόν και την ευρωπαϊκή πρωτοπορία του καιρού του. Τα δοκίµιά του, στις καλύτερες στιγµές τους, είναι υποδείγµατα γλωσσικής καθαρότητας και εκφραστικής σαφήνειας.

       «Γεγονός µοναδικό στην ιστορία του ελληνισµού» χαρακτηρίζει ο Σεφέρης σ’ ένα κείµενό  του, γραµµένο γαλλικά το 1941, την καταστροφή του 1922 (∆οκιµές Γ', 63).

        Πράγµατι η Μικρασιατική Καταστροφή, πέρα από την οικονοµική, πολιτική και κοινωνική αναστάτωση που προκάλεσε η αναγκαστική µαζική άφιξη ενάµισι εκατοµµυρίου προσφύγων σε µια νεοσύστατη Ελλάδα τεσσεράµισι εκατοµµυρίων κατοίκων, είχε ως επιπλέον αποτέλεσµα, επαχθέστερο ίσως, τη σύγχυση και τον αποπροσανατολισµό στον χώρο της παιδείας και της ιδεολογίας.

        Ξαφνικά, για πρώτη φορά το 1922, οι µεγάλοι ιδρυτικοί µύθοι του ελληνικού κράτους, όσοι αποτελούσαν τις απόλυτες σταθερές και της επίσηµης ιδεολογίας και της λαϊκής φαντασίας, αναιρούνται, χρεοκοπούν από τη µια µέρα στην άλλη. Γιατί είτε πρόκειται για τον πόλεµο της Τροίας και την ωραία Ελένη, είτε για το χρυσόµαλλο δέρας και τους Αργοναύτες, για τα κατορθώµατα του Μεγαλέξαντρου ή γι’ αυτά του ∆ιγενή Ακρίτα, στην ουσία πρόκειται πάντοτε, στη διάρκεια των αιώνων, για το ίδιο πράγµα: Ένας ήρωας (ή µια στρατιά), φορέας των ελληνικών αξιών, φεύγει προς Ανατολάς, στη Μικρά Ασία, όπου, µετά από µακροχρόνιο αγώνα, επιβάλλει την ελληνική αντίληψη του κόσµου και επιστρέφει νικητής ή εγκαθίσταται τροπαιούχος.

        Η προαιώνια, η µυθική αυτή τάξη των πραγµάτων αντιστράφηκε το 1922. Όχι τόσο γιατί µια ελληνική στρατιά επέστρεφε από τη Μικρά Ασία νικηµένη και ταπεινωµένη, αλλά γιατί πίσω της ξερίζωνε τους εκεί εγκατεστηµένους από την αρχαιότητα συµπαγείς ελληνικούς πληθυσµούς, πράγµα που δεν είχε συµβεί ούτε µε την τουρκική παρουσία εκεί από τον 11ο κιόλας αιώνα, ούτε µε την άλωση της Κωνσταντινούπολης, ούτε και µε αυτή την οθωµανική αυτοκρατορία των πέντε αιώνων.

        Η µελέτη του σεφερικού (προπολεµικού) έργου από αυτή τη σκοπιά, µε κριτήριο δηλαδή τις ιδεολογικές συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής, υπαγορεύεται από τον ίδιο τον ποιητή, όπως µπορούµε να συναγάγουµε από όσα γράφει σε ένα γράµµα του στον Τ. Μαλάνο, τον Μάιο του 1944: «... το γεγονός που µ’ επηρέασε περισσότερο απ’ όλα τα άλλα είναι η Μικρασιατική Καταστροφή. (...) Ίσως σε φωτίσω αν προσθέσω ότι από δεκατριών χρόνων δεν έπαψα να είµαι πρόσφυγας».

Η επικοινωνία µε το παρελθόν

      Το παρελθόν για τον Σεφέρη δεν αναβιώνεται αλλά καλλιεργείται διαρκώς αισθητικά και διδακτικά. Για τούτο πιστεύω ότι η επανενεργοποίηση είναι κεντρική ιδέα στον Σεφέρη. Με αυτήν αφενός αποφεύγει τον σκόπελο της κυκλικότητας, της επαναληπτικότητας ή της στατικότητας και αφετέρου τιθασεύει την ατοµική παρόρµηση που από τη στιγµή κατά την οποία εµπεριέχεται σε ένα ευρύτερο σύνολο δεν µπορεί να το αναθεωρήσει ριζικά. Πρόκειται για ένα σύστηµα σκέψης που δεν επιτρέπει ριζική αλλαγή παρά µόνο διδακτική καλλιέργεια. Μαθαίνουµε καλλιεργώντας το παρελθόν. Πρόκειται δηλαδή για µια διαισθητική σχέση µε το παρελθόν που οδηγεί στην ιστορική επίγνωση και στη διαρκή µαθητεία. Η έννοια της επαναδραστηριοποίησης δηλώνει την αισθητική επικοινωνία µε το παρελθόν από την προοπτική πάντα του παρόντος, λειτουργώντας παράλληλα διδακτικά.

      Τούτο φαίνεται χαρακτηριστικά σε τέσσερα ποιήµατα του Σεφέρη που καλύπτουν σχεδόν όλο το φάσµα της ποιητικής σταδιοδροµίας του Σεφέρη: το «Πάνω σ’ έναν ξένο στίχο» γράφεται, όπως δηλώνεται άλλωστε, το 1931 (δηµοσιεύεται το 1932), ο «Βασιλιάς της Ασίνης» το 1938-40, η «Ελένη» το 1955 και το «Επί Ασπαλάθων», το τελευταίο ποίηµα του Σεφέρη, το 1971. Και τα τέσσερα παρουσιάζουν κάποια κοινά γνωρίσµατα. Κατ’ αρχάς έχουν αφετηρία τους µια κειµενική πηγή: µια φράση, έναν στίχο ή ένα κείµενο που µε τη σειρά του µας παραπέµπει στην ελληνική αρχαιότητα. Τα τρία στον κόσµο του Οµήρου (είτε άµεσα στον «Βασιλιά της Ασίνης» είτε έµµεσα, µέσω Du Bellay, στο «Πάνω σ’ έναν ξένο στίχο» και, µέσω Ευριπίδη, στην «Ελένη») και το άλλο στον Πλάτωνα. Όλα τους µπορούν να θεωρηθούν καλά δείγµατα της µυθικής ή συνειρµικής µεθόδου. Το άλλο κοινό τους γνώρισµα είναι ότι προσεγγίζουν το παρελθόν είτε ρητά είτε υπαινικτικά από την προοπτική ενός σύγχρονου χώρου. Το «Πάνω σ’ έναν ξένο στίχο» είναι βασισµένο στην εµπειρία του Λονδίνου, ο «Βασιλιάς της Ασίνης» αρχίζει µε την περιήγηση στον χώρο της Ασίνης, η «Ελένη» ξεκινάει µε µια αναφορά στις Πλάτρες της Κύπρου και το «Επί Ασπαλάθων» µε µια επίσκεψη στο Σούνιο.

Βιογραφία στην Wikipedia

Digital portfolios: Φάκελος Σεφέρη ηλεκτρονικά κείμενα

Ανθολόγηση Ελληνικού Ιδρύματος πολιτισμού

Φιλμογραφία:

Ντοκιμαντέρ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ: 29 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1900-1980, 80 χρόνια από τη γέννηση του ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ  (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ) Εκπομπή-αφιέρωμα στον Έλληνα νομπελίστα ποιητή ΓΙΩΡΓΟ ΣΕΦΕΡΗ. Με τη βοήθεια των κειμένων από το ημερολόγιό του, των μαρτυριών της γυναίκας του ΜΑΡΩΣ και ενός φίλου του προσεγγίζουμε την ανθρώπινη, διπλωματική και πολιτική πορεία του ΣΕΦΕΡΗ. Με τη βοήθεια του ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ και του ΔΗΜΗΤΡΗ ΜΑΡΩΝΙΤΗ προσεγγίζουμε την ποιητική και πνευματική του πλευρά. Σημαντικές είναι οι μαγνητοφωνημένες απαγγελίες ποιημάτων και διατύπωσης σκέψεων από τον ίδιο, καθώς και το πλούσιο φωτογραφικό υλικό που παρουσιάζει τον ποιητή από την παιδική του ηλικία ως το τέλος της ζωής του.

Ντοκιμαντέρ: Ημερολόγια Καταστρώματος-Γιώργος Σεφέρης
DVD Διάρκεια : 71 min Έτος : 2001 Σκηνοθέτης : Στέλιος Χαραλαμπόπουλος
Εταιρεία παραγωγής : Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου
 

Αναγνώσεις

cd  Ο ΣΕΦΕΡΗΣ ΔΙΑΒΑΖΕΙ ΣΕΦΕΡΗ Α' Έκδοση: 1964 εκδόσεις Ικαρος Μυθιστόρημα Η Στέρνα

Περισσότερα ηχητικά αρχεία στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού βλ. Φάκελος Σεφέρη

Ημερολόγια καταστρώματος

Ενδεικτική βιβλιογραφία για τον Γιώργο Σεφέρη
- Αθανασόπουλος Β., Το ποιητικό τοπίο του ελληνικού 19ου και 20ου αι. Τόµος Β΄ (Σεφέρης, Θέµελης,
Ρίτσος, Βρεττάκος, Ελύτης, Ζευγωλή-Γλέζου, Παπαδίτσας), Καστανιώτης, Αθήνα, 1995.
- Αλεξανδρόπουλος Μ., Μια συνάντηση: Σεφέρης - Μακρυγιάννης, Πολύτυπο, Αθήνα, 1983.
- Αναγνωστάκη Ν., Για τον Σεφέρη: τιµητικό αφιέρωµα στα τριάντα χρόνια της Στροφής, Νεφέλη,
Αθήνα, 1989.
- Αντζακά Σ., Η “άλλη ζωή” στην ποίηση του Γιώργου Σεφέρη, Αντίνεα, Αθήνα, 1974.
- Αργυρίου Α., ∆εκαεπτά κείµενα για τον Γ. Σεφέρη, Καστανιώτης, Αθήνα, 1986.
- Βαγενάς Ν., Ο ποιητής κι ο χορευτής. Μια εξέταση της ποιητικής και της ποίησης του Σεφέρη, Κέδρος,
Αθήνα 1979.
- Γεωργής Γ., Ο Σεφέρης περί των κατά την χώραν Κύπρον σκαιών, Σµίλη, Αθήνα, 1991.
- Γιατροµανωλάκης Γ., “Ο Βασιλιάς της Ασίνης”. Η ανασκαφή ενός ποιήµατος, Στιγµή, Αθήνα, 1986.
- Γκρέκου Α., Καθαρή ποίηση στην Ελλάδα, Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 2000.
- ∆ανιήλ Α., Τα “Τρία κρυφά ποιήµατα” του Γ. Σεφέρη, Επικαιρότητα, Αθήνα, 1988.
- ∆ασκαλόπουλος ∆. (επιµέλεια), Εισαγωγή στην ποίηση του Σεφέρη (Eπιλογή κριτικών κειµένων),
Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 1996.
- ∆ασκαλόπουλος ∆., Εργογραφία Σεφέρη (1931-79). Βιβλιογραφική δοκιµή, Ε.Λ.Ι.Α., Αθήνα, 1979.
- ∆ηµάκης Μ., Η ποίηση του Σεφέρη, Το ελληνικό βιβλίο, Αθήνα, 1974.
- ∆ηµηρούλης Σ., Ο ποιητής ως έθνος. Αισθητική και ιδεολογία στον Γ. Σεφέρη, Πλέθρον, Αθήνα, 1997.
- ∆ηµηρούλης Σ., Ο φοβερός παφλασµός. Κριτικό αφήγηµα για τα “Τρία κρυφά ποιήµατα” του Γ.
Σεφέρη, Πλέθρον, Αθήνα, 1999.
- ∆ηµητρακόπουλος Φ., Για τον Σεφέρη και την Κύπρο, Επικαιρότητα, Αθήνα, 1992.
- ∆ηµητρακόπουλος Φ., Σεφέρης, Κύπρος. Επιστολογραφικά και άλλα, Καστανιώτης, Αθήνα, 2000.
- ∆ιαµαντής Α., “Λεπτοµέρειες στην Κύπρο”. Πηγές και στοιχεία αναφορικά µε το ποίηµα του Γιώργου
Σεφέρη, Ερµής, Αθήνα, 1978.
- Ιβανοβίτσι Β., Καβάφης, Σεφέρης, Σικελιανός, Εξάντας, Αθήνα, 1979.
- Καζάζης Ι.Ν. - Σιστάκου Ε. (φιλολογική επιµέλεια), V.C. Muller (ηλεκτρονική επιµέλεια),
Συµφραστικός πίνακας λέξεων στο ποιητικό έργο του Γιώργου Σεφέρη, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας,
Θεσσαλονίκη, 2003.
- Καραντώνης Α., Ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης, Παπαδήµας, Αθήνα, 1976.
- Καψωµένος Ε., Η συντακτική δοµή της ποιητικής γλώσσας του Σεφέρη, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο
Θεσσαλονίκης, 1975.
- Κιουρτσάκης Γ., Ελληνισµός και ∆ύση στο στοχασµό του Σεφέρη, Κέδρος, Αθήνα, 1979 (και β΄
έκδοση 1995).
- Κοκόλης Ξ.Α., Πίνακας λέξεων των “Ποιηµάτων” του Γ. Σεφέρη, Ερµής, Αθήνα, 1975 (έκδοση β΄,
διορθωµένη και προσαρµοσµένη στην όγδοη έκδοση των Ποιηµάτων).
- Κοκόλης Ξ.Α., Ποιητική πράξη και σύµπραξη (Σεφερικά 2), University Studio Press, Θεσσαλονίκη,
1985.
- Κοκόλης Ξ.Α., Οι λέξεις “άπαξ” στην ποίηση του Γιώργου Σεφέρη, Εξάντας, Αθήνα 1975.
- Κοκόλης Ξ.Α., Σεφερικά µιας εικοσαετίας, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη, 1993.
- Κοκόλης Ξ.Α., Ο µεταφραστής Σεφέρης. Αρνητική κριτική, Καστανιώτης, Αθήνα, 2001.
- Κοπιδάκης Μ.Ζ., “Αριάδνη”. Μια σπουδή στον ερωτικό Σεφέρη, Πολύτυπο, Αθήνα, 1983.
- Keeley E., Συζήτηση µε το Γιώργο Σεφέρη, µτφρ.: Λ. Κάσδαγλη, Άγρα, Αθήνα, 1986.
- Λαγάκος Τ., Ο Σεφέρης και η Κύπρος, Ίκαρος, Αθήνα, 1983.
- Λαµπρίδης Μ., Το ηθικό πρόβληµα στην ποίηση του Σεφέρη (στον τόµο «Τρία Μελετήµατα»),
Μανδραγόρας, Αθήνα 1998.
- Λιαντίνης ∆., Ο νηφοµανής. Η ποιητική του Σεφέρη, Βιβλιογονία, Αθήνα, 1996.
- Λυχναρά Λ., Το µεσογειακό τοπίο στην ποίηση του Γιώργου Σεφέρη και του Οδυσσέα Ελύτη,
Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1996.
- Μαδιάς Μ.Π., Ο προβληµατισµός του Σεφέρη, Τροχαλία - Πρόχορος Α.Ε., Αθήνα, 1999.
- Μαλάνος Τ., Η ποίηση του Σεφέρη και η κριτική µου, Πρόσπερος, Αθήνα, 1982.
- Μάνος Α., Το αγγελικό και µαύρο φως επιβάθρα στην ποιητική σοφία του Γιώργου Σεφέρη,
Τυπωθήτω-∆αρδανός, Αθήνα, 2000.
- Μαρωνίτης, ∆.Ν., Η ποίηση του Γιώργου Σεφέρη. Μελέτες και µαθήµατα, Ερµής, Αθήνα, 1989.
- Μπήτον Ρ., Γιώργος Σεφέρης. Περιµένοντας τον Άγγελο, µτφρ.: Μ. Προβατά, Ωκεανίδα, Αθήνα, 2003.
- Νικολάου Ν.Α., Μυθολογία Γ. Σεφέρη. Από τον Οδυσσέα στον Τεύκρο, Ζαχαρόπουλος - ∆αίδαλος,
Αθήνα, 1992.
- Ορφανίδης Ν., Η πολιτική διάσταση της ποίησης του Γιώργου Σεφέρη, Αστήρα, Αθήνα, 1985.
- Πετσαλίδης Μ., Οι σκοτεινές πλευρές του Γιώργου Σεφέρη, Αρχιπέλαγος, Αθήνα, 2000.
- Πιερής Μ., Γιώργος Σεφέρης. Φιλολογικές και ερµηνευτικές προσεγγίσεις, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα,
1997.
- Σαββίδης Γ. Π., Μια περιδιάβαση: σχόλια στο “Κύπρον, ού µ’ εθέσπισεν...” του Γιώργου Σεφέρη,
Αθήνα, 1962.
- Σαββίδης Γ. Π., Οι αρχαιολογικές περιδιαβάσεις του ποιητή Γιώργου Σεφέρη, Πολιτιστικό Ιδρυµα
Τραπέζης Κύπρου, Λευκωσία, 1992.
- Σαββίδης Γ.Π. - Λενάκου Ζ. (επιµέλεια), Για τον Σεφέρη. Τιµητικό αφιέρωµα στα τριάντα χρόνια της
Στροφής, Αθήνα, 1961.
- Σινόπουλος Τ., Τέσσερα µελετήµατα για τον Σεφέρη, Κέδρος, Αθήνα, 1984.
- Στασινοπούλου Μ., Χρονολόγιο - εργοβιογραφία Γιώργου Σεφέρη (1900-1971), Μεταίχµιο, Αθήνα,
2001.
- [Συλλογικό] Γιώργος Σεφέρης: φιλολογικές και ερµηνευτικές προσεγγίσεις. 2ο Συµπόσιο Γιώργου
Σεφέρη, Πανεπιστήµιο Κύπρου ∆ήµος Αγίας Νάπας, Αγία Νάπα 16-18 Μαρτίου 1996, Εκδόσεις
Πατάκη, Αθήνα, 1997.
- [Συλλογικό] Ο Σεφέρης στην Πύλη της Αµµοχώστου / επτά οµιλίες, πρόλογος Σπύρου Κυπριανού,
Μορφωτικό Ίδρυµα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 1987.
- [Συλλογικό] Γιώργος Σεφέρης. Εκατό χρόνια από τη γέννησή του, Ερµής, Αθήνα, 2000.
- Τσούτσουρα Μ., Η ευρωπαϊκή συνείδηση του Γιώργου Σεφέρη Ι. Η συµβολή της µετάφρασης στην
ερµηνεία του σεφερικού στοχασµού: Τα χρόνια του µεσοπολέµου: Γαλλικές επιρροές και ελληνική
πρωτοτυπία, Έψιλον, Αθήνα, 1998.
- Vitti M., Φθορά και λόγος. Εισαγωγή στην ποίηση του Γιώργου Σεφέρη, Εστία, Αθήνα, 1989.

Αφιερώματα περιοδικών
• Πνευματική Κύπρος 3, 3/1963, αρ.30.
• Εποχές 8, 7/1963.
• Πνευματική Κύπρος 4, 7/1963, αρ.39.
• Αιολικά Γράμματα Ι, 9-10/1971, αρ.5.
• Επιθεώρησις Λόγου και Τέχνης 2, 9-10/1971, αρ.21-22.
• Δημιουργίες 2, 1/1972, αρ.4-5.
• Διαπίστωση 2, 1/1972, αρ.3.
• L’ autre Grece, 2/1972, αρ.4-5.
• Alif, 6/1972, αρ.2.
• Τετράδια, 9/1972, αρ.22.
• Νέα Εστία 92, ετ.ΜΣτ΄, 15/10/1972, αρ.1087.
• Αντί 6, 5/2/1977, αρ.64.
• Γράμματα και Τέχνες 38, 2/1985.
• Η Λέξη 53, 3-4/1986.
• Τετράδια ευθύνης 25, Περιγραφή του Γιώργου Σεφέρη, 1986.
• Διαβάζω 142, 23/4/1986.
• Ακτή 9 (Λευκωσία), Χειμώνας 1991.
• Επτά Ημέρες (Καθημερινής)ΚΑ΄, 1997. Με τίτλο Τα Ελληνικά Νόμπελ.

Για αναλυτικά εργογραφικά στοιχεία του Γιώργου Σεφέρη, βλ. Δασκαλόπουλος Δημήτρης, Εργογραφία Σεφέρη (1931-79). Βιβλιογραφική δοκιµή, Ε.Λ.Ι.Α., Αθήνα, 1979.
 

Ο Ρένος με το Θέμο Στοφορόπουλο διαβάζουν, σχολιάζουν και αναλύουν Γ. Σεφέρη

Μέρος 2ο - Μέρος 3ο - Μέρος 4ο
 

<----- Αρχική

Αλ. Παπαδιαμάντη: Το μοιρολόι της φώκιας Κ. Χατζόπουλου Το Σπίτι του δασκάλου Ν. Καζαντζάκη: Αλέξης Ζορμπάς Κ. Καρυωτάκης Σεφέρης Ελένη Εμπειρίκος Βουτυράς