Αρχική

Ιστορικές γελοιογραφίες

Ιστορικό

Οι κοινωνικές και πολιτικές γελοιογραφίες άρχισαν να τυπώνονται από τις αρχές του 18^ου αιώνα όταν η αποστολή τους ήταν να κάνουν δηλώσεις για γεγονότα και πολιτικές φυσιογνωμίες σε πληθυσμό που ήταν κυρίως αμόρφωτος. Αργότερα, μέσα από τη χρήση καρικατούρων, υπερβολών, συμβόλων, χιούμορ και ειρωνείας, η γελοιογραφία συχνά επέτρεπε στον καλλιτέχνη, τον επεξεργαστή και τον εκδότη της να υπονοεί πράγματα που θα μπορούσαν να είναι πολιτικά επικίνδυνο ή ανόητο να υποστηριχτούν εγγράφως. Σύμφωνα με αυτή την άποψη ο γελοιογράφος στην ιστορία είχε συχνά ένα ρόλο παρόμοιο με αυτόν του ανόητου στον Σαίξπηρ. Στον 20^ο αιώνα είδαμε επίσης τον γελοιογράφο, κυρίως κατά τη διάρκεια των πολέμων και άλλων περιόδων εθνικής κρίσης, να προσλαμβάνεται για να παράγει οπτική προπαγάνδα.

Όπως και με τις φωτογραφίες, λίγοι ιστορικοί είχαν την τάση να αναλύουν και να ερμηνεύουν γελοιογραφίες σαν πρωτεύουσες πηγές. Κυρίως ήταν ικανοποιημένοι να τις περιλαμβάνουν στα βιβλία τους μόνο για εικονογραφικούς σκοπούς. Και ακόμα, δεδομένου ότι ο ιστορικός λαμβάνει υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της τέχνης των γελοιογράφων (για να χρησιμοποιήσει μια ποικιλία στιλιστικών τεχνικών, περιλαμβανομένης της καρικατούρας και της υπερβολής, για να παρουσιάσει μια μονόπλευρη άποψη πάνω σε ένα συγκεκριμένο ζήτημα, γεγονός ή πολιτική φιγούρα) τότε οι γελοιογραφίες μπορούν συχνά να είναι ένας ιδιαίτερα αποτελεσματικός τρόπος, ιδιαίτερα πριν την εμφάνιση των σφυγμομετρήσεων της κοινής γνώμης, διερεύνησης της κοινής γνώμης σε μια δεδομένη χρονική στιγμή, είτε μεταξύ ανθρώπων συγκεκριμένων πολιτικών πεποιθήσεων ή εντός ολόκληρου του πληθυσμού συνολικά. Ενώ θα μπορούσε να υποστηριχτεί ότι μια γελοιογραφία αντιπροσωπεύει μόνο τις απόψεις του γελοιογράφου παίζει επίσης ρόλο το ότι δημοσιεύτηκε μόνο αφού είχε περάσει από το εκδοτικό προσωπικό της εφημερίδας έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι θα είχε απήχηση στο αναγνωστικό κοινό της εφημερίδας.

Οι ιστορικές γελοιογραφίες μπορούν να έχουν επίσης την ακόλουθη παιδαγωγική αξία στην τάξη της ιστορίας:

· παρέχουν στο μαθητή (καθώς και στον επαγγελματία ιστορικό) στοιχεία για το τι σκέφτονται οι άνθρωποι σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο,

· συχνά συνοψίζουν ή περιλαμβάνουν ένα ζήτημα τόσο αποτελεσματικά όσο και ένα κείμενο (μερικές φορές και ακόμα περισσότερο),

· οι σημασία τους πρέπει να βγαίνει από τις εικόνες,

· επειδή χρειάζεται να ερμηνευτούν, παρέχουν στο μαθητή μια ευκαιρία να επικαλεστεί την προηγούμενη γνώση του ή της για το γεγονός ή το ζήτημα ή το άτομο που απεικονίζεται. Σαν αποτέλεσμα μια γελοιογραφία μπορεί συχνά να παρέχει μια χρήσιμη επικέντρωση στο τέλος μιας ενότητας ενός συγκεκριμένου ζητήματος, όταν οι μαθητές έχουν τη γνώση που θα τους δώσει τη δυνατότητα να αναγνωρίσουν και να αποκρυπτογραφήσουν τα στοιχεία στη γελοιογραφία και να ερμηνεύσουν τις προθέσεις του γελοιογράφου.

Κύριες πηγές

Τα περισσότερα σύγχρονα βιβλία περιλαμβάνουν τώρα μια ποικιλία γελοιογραφιών για να εικονογραφήσουν συγκεκριμένα ζητήματα και θέματα και κάποια, ιδιαίτερα εκείνα που επικεντρώνονται στην παγκόσμια ιστορία του 20^ου αιώνα, περιλαμβάνουν γελοιογραφίες που προέρχονται από διάφορες χώρες. Οι τοπικές βιβλιοθήκες μπορούν επίσης να έχουν μια περιορισμένη κλίμακα αρχείων εφημερίδων και αφίσες που φυλάσσονται σε μικροδιαφάνειες. Μια άλλη χρήσιμη πηγή είναι το Διαδίκτυο. Κάποιοι από του ιστοτόπους για την Ευρωπαϊκή ιστορία και για συγκεκριμένα ζητήματα όπως ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος και ο δεύτερος παγκόσμιο πόλεμος, που αναφέρονται στο Κεφάλαιο 12 αυτού του εγχειριδίου, περιλαμβάνουν αρχεία γελοιογραφιών. Υπάρχούν επίσης κάποιοι ιστότοποι ειδικών από τους οποίους μπορείτε να κατεβάσετε γελοιογραφίες για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Δείτε, για παράδειγμα, τον ιστότοπο που διατηρεί η Horus H-GIG για ιστορικές κάρτες. (http://click.ucr.edu/h-gig/hist-preservation/postc.html), τη συλλογή γελοιογραφιών του Πανεπιστημίου Πρίνστον που καλύπτουν την περίοδο1890-1950 στη Βιβλιοθήκη του Σέλυ Τζ. Μαντ (http://www.princeton.edu/~mudd) καθώς επίσης και τα αρχεία του Κέντρου για τη Μελέτη των Γελοιογραφιών και Καρικατούρων του Πανεπιστημίου του Κεντ (http://libservb.ukc.ac.uk/cartoons).

Τι χρειάζεται να γνωρίζουν οι μαθητές;

Πρώτον, ο γελοιογράφος κάνει υποθέσεις για την πρότερη γνώση του αναγνώστη και, μερικές φορές, για τις πολιτικές του απόψεις. Οι μαθητές χρειάζεται να είναι σε θέση να βρίσκουν ποιες είναι αυτές οι υποθέσεις ώστε να αντιλαμβάνονται πλήρως τις πιο λεπτές γελοιογραφίες.

Δεύτερον, οι γελοιογραφίες συνήθως προσφέρουν απόψεις παρά πραγματικές πληροφορίες. Ο γελοιογράφος είναι προκατειλημμένος και δεν επιχειρεί να προσφέρει μια εξισορροπημένη άποψη ή πολλαπλές προοπτικές για το ζήτημα.

Τρίτον, οι γελοιογράφοι βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην υπερβολή και την καρικατούρα. Αυτά μπορεί να είναι αρνητικά ή θετικά. Για παράδειγμα ένας χαρακτήρας μπορεί να σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο που να παρουσιάζεται αξιόπιστος ή αναξιόπιστος, σκληρός ή αδύναμος, σίγουρος ή διστακτικός, πατριώτης ή δόλιος. Οι γελοιογράφοι συχνά έχουν βασιστεί σε στερεότυπα για να μεταδώσουν το μήνυμά τους στο κοινό, Δηλαδή παρουσιάζοντας υπεραπλουστευμένες γενικεύσεις, συχνά υποτιμητικής φύσης, για μια συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα ή έθνος.

Τέταρτον, για να είναι αποτελεσματική μια γελοιογραφία θα πρέπει να ακολουθεί τους κοινωνικούς κανόνες της εποχής σχετικά με το τι είναι και τι δεν είναι αστείο και τι είναι και τι δεν είναι «δίκαιο παιχνίδι» για την καρικατούρα και τη σάτιρα. Οποιαδήποτε ματιά σε γελοιογραφίες διαφορετικών περιόδων του 20^ου αιώνα δείχνει ότι αυτοί οι κανόνες αλλάζουν με το χρόνο. Παρομοίως είναι πιθανό να εντοπίσετε διαφορετικές ιδέες για το τι είναι αστείο ή κατάλληλο θέμα για μια γελοιογραφία σε διαφορετικά μέρη της Ευρώπης.

Πέμπτον, οι περισσότερες γελοιογραφίες βασίζονται στη χρήση συμβόλων για να τονίσουν κάτι. Τα πιο προφανή σύμβολα είναι τα εθνικά: η Μαριάν αντιπροσωπεύει τη Γαλλία, ο Τζον Μπουλ ή ένα Βρετανικό μπουλντόγκ αντιπροσωπεύει τη Βρετανία, η Ρωσική Αρκούδα, ο Θείος Σαμ για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Είναι επίσης πιθανό να βρεθούν ορισμένες συμβολικές εικόνες που εμφανίζονται σε όλη την Ευρώπη και που προορίζονται για να αντιπροσωπεύσουν διάφορες πτυχές της ανθρώπινης κατάστασης, για παράδειγμα σύννεφα καταιγίδας να συγκεντρώνονται, μια σειρά λευκών ξύλινων σταυρών να συμβολίζει τα θύματα του πολέμου, το φάντασμα του θανάτου να παραφυλάει τη γη, παραλλαγές του θέματος της αποκαθήλωσης να αντιπροσωπεύει την τραγωδία και την καταστροφή, τοίχοι, φράχτες και χαντάκια να αντιπροσωπεύουν τους κοινωνικούς διαχωρισμούς, το περιστέρι της ειρήνης. Τα σύμβολα χρειάζεται να γίνουν κατανοητά για να αποδώσουν τη σημασία της γελοιογραφίας και μερικές φορές αυτά τα σύμβολα έχουν πάψει να χρησιμοποιούνται. Για παράδειγμα, το φάντασμα και η αποκαθήλωση τώρα δεν χρησιμοποιούνται από τους γελοιογράφους τόσο συχνά όσο χρησιμοποιούνταν το 19^ο αιώνα και το πρώτο μισό του 20^ου αιώνα.

Η ανάπτυξη ενός αναλυτικού πλαισίου

Το γενικό πλαίσιο που προτείνεται για την ανάλυση των γελοιογραφιών δεν διαφέρει από αυτό που προτάθηκε για τις ιστορικές φωτογραφίες. Οι διαφορές φαίνονται στη λεπτομέρεια των ερωτημάτων που γίνονται κατά την «ανάγνωση» γελοιογραφιών. Όπως και με την ανάλυση των φωτογραφιών, οι μαθητές χρειάζονται μερικές ευκαιρίες για να εφαρμόσουν το πλαίσιο προτού να είναι σε θέση να φτιάξουν το δικό τους.

Επιστροφή στην Ανάλυση Πηγών
 

<----- Αρχική

Η διδασκαλία της ευρωπαϊκής ιστορίας τον 20 αι Aνάλυση γραπτών πηγών Ιστορικές γελοιογραφίες Μέθοδος ανάλυσης Ιστορικές φωτογραφίες Συμβουλές για μαθητές ιστορίας Δικτυακοί τόποι ευρωπαϊκής ιστορίας