|
Φθηνή πληροφορία
Σε μια εποχή που όλοι γκρινιάζουν για την ακρίβεια,
η φτήνια παίρνει την εκδίκησή της με άλλα μέσα.
Η «φτηνή» πληροφορία, στην κυριολεκτική και μεταφορική της μορφή, παρέχεται
αφειδώς: Εφημερίδες που διανέμονται δωρεάν, ενημέρωση μέσω γραπτών μηνυμάτων στο
κινητό, αλλά και «έγκυρες πηγές», «υπεύθυνη ενημέρωση», ηλεκτρονική, έντυπη,
διαδικτυακή. Οσο η ουσιαστική πληροφορία κοστίζει σε χρόνο και χρήμα για να την
αποκτήσεις, να την αποκωδικοποιήσεις, να την αξιοποιήσεις, τόσο η πληροφορία που
δεν σου είναι δα και απαραίτητη, φτάνει σε σένα με κάθε μέσο και τρόπο. Συνήθως
κοστίζει όσο ένα τοπικό τηλεφώνημα ή όσο ρεύμα καίει μια οθόνη, φτάνει σε εμάς
σε νανοδευτερόλεπτα, χωρίς να χρειαστεί καν να βγούμε από το σπίτι, να πάμε στο
περίπτερο, να ανοίξουμε το γραμματοκιβώτιο ή να ανταλλάξουμε μια κουβέντα με τον
διπλανό μας.
Το ότι η «κοινωνία της πληροφορίας» είναι γεγονός δεν είναι απαραίτητα κακό.
Σχεδόν μισό αιώνα από τότε που ο επικοινωνιολόγος Μάρσαλ Μακ Λούαν ανέπτυσσε τις
θεωρίες του για το «παγκόσμιο χωριό», οι νέες τεχνολογίες κάνουν ακόμα πιο
γρήγορη, εύκολη και φτηνή την απόκτηση πληροφοριών. Το δύσκολο είναι το
«ξεσκαρτάρισμα» των πληροφοριών. Ο Τζέρεμι Ρίφκιν στην «Εποχή της Πρόσβασης»
προαναγγέλλει την έλευση του «υπερ-καπιταλισμού», όπου ζητούμενο δεν θα είναι
πλέον η ιδιοκτησία, αλλά η πρόσβαση στην πληροφορία. Στη μεταβατική κατάσταση
που βιώνουμε, η πρόσβαση φαντάζει εφικτή, όμως η διασταύρωση και η επαλήθευση
της πληροφορίας που αποκτούμε συχνά είναι ανέφικτη.
Ισως στα νέα που ακούμε, διαβάζουμε, καταναλώνουμε, πρέπει να προστεθούν μικρά
προειδοποιητικά πλαίσια, σαν αυτά που μπαίνουν στα κουτάκια των τσιγάρων ή στις
αντενδείξεις των φαρμάκων: «Χρησιμοποιήστε με προσοχή!» ή «Πίστευε και ερεύνα» ή
«Η αλόγιστη κατανάλωση πληροφορίας μπορεί να προκαλέσει κοιλιακές διαταραχές,
αποπροσανατολισμό, ζαλάδες». Η φτηνή πληροφορία δεν είναι σε καμία περίπτωση
γνώση ούτε πολύ περισσότερο σοφία. Εύκολα μετατρέπεται σε άγνοια ή αποβλάκωση.
Το ότι «η υπερπληροφόρηση οδηγεί στην αποπληροφόρηση» αποτελεί πλέον κοινή
διαπίστωση. Ο όρος «φτηνή πληροφορία» είναι επίσης σχετικός, καθώς χρειάζεται
παιδεία, διάθεση και χρόνος για να τη διυλίσεις και να την κρίνεις και όχι να
την καταπιείς αμάσητη. Ολα αυτά παραμένουν ακριβά, πολύ ακριβότερα από το
τηλεοπτικό νανούρισμα ή έστω το ανέμελο διαδικτυακό σερφάρισμα.
Η ανάγνωση εφημερίδας τείνει να γίνει πολυτέλεια, που την αναβάλλουμε για «όποτε
έχουμε χρόνο». Η πληροφόρηση, ενώ είναι θεωρητικά πιο πλούσια, πρακτικά
ομοιογενοποιείται, φτωχαίνει, συγκεντροποιείται. Αυτό που παραμένει φτηνό είναι
ο καθημερινός βομβαρδισμός από πληροφορίες, συχνά ασύνδετες, ανεξακρίβωτες ή
κατευθυνόμενες, όπου απουσιάζει το πώς και το γιατί.
Ο Αμερικανός επικοινωνιολόγος Νιλ Πόστμαν στο «Τεχνοπώλιο», σχολιάζοντας αυτό το
φαινόμενο κάνει λόγο για «ενημερωτική ασημαντότητα». Και πράγματι, το συναίσθημα
του ασήμαντου, του εφήμερου ή ακόμα και του ψευδούς, είναι κάτι που το νιώθουμε
όλοι μπροστά στον καταιγισμό ειδήσεων, «αποκλειστικών αποκαλύψεων», από «έγκυρες
πηγές και κύκλους» των οποίων συχνά την ακριβή ταυτότητα αγνοούμε.
Ο σχετικά νεότευκτος όρος «media literacy», που αναφέρεται στους «επικοινωνιακά
εγγράμματους», όσους κρατούν μια κριτική στάση απέναντι στον ορυμαγδό των
πληροφοριών, επιχειρώντας να ξεχωρίσουν την ήρα από το στάχυ, εκτός από τίτλος
πανεπιστημιακού μαθήματος, είναι θέμα με το οποίο ασχολούνται όλο και
περισσότερες πρωτοβουλίες και καμπάνιες, που φυσικά δεν απευθύνονται στους
ειδικούς αλλά στους απλούς πολίτες. Οσο η πληροφορία γίνεται πιο «φτηνή», δηλαδή
πιο ανεξέλεγκτη, τόσο πιο επιτακτική γίνεται η ανάγκη, όχι μόνο μιας εκ των
άνωθεν επιβεβλημένης δεοντολογίας, αλλά μιας νέας ατομικής και συλλογικής στάσης
απέναντι στο πώς διαχειριζόμαστε όσα «πληροφορούμαστε».
Αφροδίτη Πολίτη Ελευθεροτυπία - 17/07/2003
<-----
Αρχική
|
