Οι μαθητές διαβάζουν το ημερολόγιο και
τις σημειώσεις και επισημαίνουν τα θέματα που πρέπει να διερευνηθούν και που
διαρθρώνονται γύρω από δύο άξονες: ΙΔΕΑ του ποιήματος και ΜΟΡΦΗ. Εδώ είναι
απαραίτητο να παρουσιαστούν κάποιες από τις θεωρητικές ιδέες όπως
παρατίθενται στο αρχείο.
ΜΟΡΦΗ
1. Ποια είναι η ιστορία και πως
οργανώνεται το υλικό; ( ομόκεντροι κύκλοι, Εποχές)
2. Ποιο είναι το στοιχείο το κοινό στους
κύκλους που τους συνέχει ( δοκιμασία).
3. Να εντοπιστεί η επιλογή του Σολωμού
για μικτό είδος (επικό, δραματικό, λυρικό) μέσα στο ποίημα να βρουν δηλαδή
οι μαθητές τα επικά, δραματικά, λυρικά στοιχεία.
4. Να δικαιολογηθεί η επιλογή αυτή του
Σολωμού: Γιατί επιλέγει το μικτό είδος;
5. Ο τύπος του αφηγητή – η αφήγηση. Η
εισαγωγή του δραματικού μονολόγου από το Σολωμό. Πως λειτουργεί ο δραματικός
μονόλογος; Που εντοπίζονται τα διαλογικά στοιχεία; [ απευθύνεται σε
ακροατές/αναγνώστες ρητά " ο μονολογιστής αυτός παρέχει πληροφορίες και
ερμηνεύει ό,τι μεταφέρει μέσα από το δικό του πρίσμα, επιδιώκοντας την
αποδοχή όσων υπερασπίζεται από το κοινό που ο ίδιος θέτει ενώπιον του και
προϋποθέτει τις αντιδράσεις του. Δραματοποιεί έτσι τον ίδιο του τον εαυτό
και τη σχέση του με το κοινό, εκδιπλώνοντας ένα διπλό διάλογο μεταξύ
αναδρομής (a
posteriori αφηγητής) και βιώματος
( ο ήρωας των περιστατικών), εσωτερικής φοράς ( ο εαυτός του) και εξωτερικής
(το κοινό), σταθερά όμως ελεγχόμενο από τη δική του (περιοριστική)
προοπτική" ]
6. Η έναρξη του ποιήματος
in medias res,
τι εξυπηρετεί ( εδώ αναφορά στις θεωρίες της αποσπασματικότητας)
7. Οι αντιθέσεις: εντοπισμός-
δικαιολόγηση τους.
Συμπληρωματικά:
Γιατί οργανώνεται το αφηγηματικό υλικό σε
δίστιχα (μικροσύμπαντα σημασίας, κάθετοι άξονες στην αφήγηση προσπάθεια να
αποδοθούν κορυφαίες στιγμές "δράσης" χωρίς να αίρεται η φυσικότητα)
Η στιχουργία: ποιος ο στόχος των
συγκεκριμένων επιλογών του ποιητή; ( "δεν εκβιάζεται η συνοχή μεταξύ
έμμετρης και γλωσσικής οργάνωσης και εξασφαλίζεται η φυσικότητα" ).
ΙΔΕΑ
1. Ποια είναι η βασική ιδέα του
ποιήματος; ( η σύγκρουση Καλού και Κακού που μετατίθεται σε ηθικό επίπεδο
και παρουσιάζεται σαν απόδοση του αποτελέσματος του σφοδρού βιώματος από τη
σύγκρουση της ανθρώπινης εμπειρίας με το επιβαλλόμενο ηθικής τάξεως χρέος,
θρίαμβος της ανθρώπινης ψυχής απέναντι στη βία των φαινομένων)
2. η επιλογή του μοτίβου της καταιγίδας:
το εξωτερικό χωροχρονικό πλαίσιο της ιστορίας, η εσωτερική ψυχολογική
κατάσταση του ποιητή, οι συνθήκες "κοσμογονίας" του ποιήματος, η πρόκληση
του συναισθήματος του ΥΨΗΛΟΎ/ΥΠΕΡΟΧΟΥ ( παραπομπή στο αρχείο) και ακόμα:
" το καντιανό υψηλό, συγκροτημένο
εννοιολογικά στη σύγκρουση που βιώνει το υποκείμενο ως δοκιμασία, αντιμέτωπο
καθώς είναι με φαινόμενα που υπερβαίνουν τις δυνάμεις του για εποπτεία,
έλεγχο και μορφοποίηση αυτών, θα μετατεθεί στη σιλερική του εκδοχή στον
εννοιολογικό άξονα της επικράτησης των ψυχικών δυνάμεων του υποκειμένου πάνω
στην απειλή της Φύσης. Η επικράτηση αυτή συνιστά την πνευματική και ηθική
ελευθερία του υποκειμένου και αποδίδεται καλλιτεχνικά ως το αποτέλεσμα της
δοκιμασίας, επιτελεσμένης εν ηρεμία, χάρη στη δυναμική εξισορρόπηση των
αντικρουομένων πλευρών. Η ηρεμία εν μέσω του πάθους εκφράζει τη σιλερική
απόβλεψη της τραγικής τέχνης για την επιτυχή από καλλιτεχνική άποψη
αναπαράσταση του υποκειμένου που έχει κατακτήσει την ηθική αυτοσυνειδησία
του μέσα από τους αναβαθμούς του πάθους, κάνοντας να εξισορροπήσουν οι
απαιτήσεις του Λόγου με τις εξισορροπητικές δυνάμεις της
φαντασίας".
3.
Το μοτίβο της φεγγαροντυμένης: πως παρουσιάζεται, γιατί παρουσιάζεται έτσι (
αποκωδικοποίηση των αισθητικών και ηθικών αξιών: το Ωραίο και το Καλό) οι
συνθήκες της εμφάνισής της ( πως εξασφαλίζεται η "φυσικότητα";)
Εξηγείται η εμφάνισή της; Γιατί ο
Κρητικός ανατρέχει συνειρμικά σε βιωμένες εμπειρίες του; Τον βοηθάει η
αναδρομή αυτή στο στόχο του; Τι εξασφαλίζει ο Κρητικός από τη
φεγγαροντυμένη; Τι του προσφέρει το δάκρυ; Γιατί η " ανταπόκριση της θεάς
συνάπτεται με την εμπειρία του ήχου; Για ποιο λόγο ο Κρητικός αισθάνεται την
ανάγκη να ορκιστεί για την "αλήθεια αυτής της εμπειρίας του;
4. Το μοτίβο του ήχου: Τι αντιπροσωπεύει;
Να συγκριθεί η προσπάθεια κατανόησης του με την προσπάθεια κατανόησης της
Φεγγαροντυμένης. Τι εξασφαλίζει ο Κρητικός από τη βίωση του ήχου; Πως
"κατανοεί" τελικά τον ήχο; Τι αποτελέσματα έχει στον Κρητικό η εμπειρία του
αυτή; ( κοινωνός στη φύση της Ιδέας – το κατορθωμένο ποίημα).
5. Το μοτίβο της Έσχατης Κρίσης: από πού
αντλεί ο Κρητικός τη βεβαιότητα της συνάντησης με την αγαπημένη; (μέτοχος
στη φύση της Ιδέας, ηθική δικαίωση που προκύπτει από τη δοκιμασία) Γιατί η
ενότητα αυτή τοποθετείται δεύτερη στο ποίημα και όχι στο τέλος της;
6. Ο ζητιάνος: γιατί ο ήρωας
παρουσιάζεται ως ζητιάνος;
7. Η κόρη και ο ρόλος της, πως λειτουργεί
στο ποίημα η παρουσία της;
8. Η Φύση και ο ρόλος της να δοθεί
σημασία στην αντίφαση: λειτουργεί σαν εμπόδιο στην προσπάθεια του Κρητικού
αλλά ταυτόχρονα του ανοίγει το δρόμο προς τη ηθική αυτοσυνειδησία.
Αφού οι μαθητές δώσουν τις απαντήσεις θα
πρέπει να γίνει μια προσπάθεια να συντεθεί μια παρουσίαση του βαθύτερου
νοήματος του ποιήματος και να εντοπιστεί αν ο ποιητής προσέγγισε το στόχο
του τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και στο θέμα της ποιητικής δημιουργίας.
