|
"Σημασία έχει πως η έμφυτη του αίσθηση του γνήσιου λυρισμού τον
απέτρεψε από μια μεγαληγορία που δεν του ταίριαζε και τον έκανε να συμπυκνώσει
τη λυρική του σκέψη γύρω από ορισμένες ενότητες, που κάνουμε λάθος να τις
ονομάζουμε "αποσπάσματα", αφού δεν έχουν αποσπασθεί από κανένα μεγαλύτερο
τελειωμένο έργο, και που θα ήταν προτιμότερο να τις ονομάζαμε λυρικές ενότητες ή
επεισόδια λυρικά. Κι αυτά τα επεισόδια, αυτές οι ενότητες, είναι αντίθετα
τελειωμένες και απαρτισμένες, έχουν αρχή και τέλος και δική τους υπόσταση.
(Λίνος Πολίτης)
Κύριο χαρακτηριστικό των ώριμων συνθετικών έργων του ποιητή
αποτελεί ακριβώς η συνεχής καλλιτεχνική επεξεργασία, ή με πιο σύγχρονους όρους
το έργο εν προόδω ως επιμονή στην τελειοποίηση του αρχικού πλάσματος.
Στην κυριολεξία λοιπόν δεν έχουμε ποτέ ένα τελικό στάδιο
επεξεργασίας, ένα τέρμα, αλλά, αντίθετα, μια διαδικασία σύνθεσης χωρίς τέλος,
που κάποτε εγκαταλείπεται, για να συνεχιστεί με άλλη ποιητική μορφή ή και με
άλλο θέμα. Στην τελευταία περίπτωση, και επειδή ακριβώς οι προηγούμενες
συνθέσεις δεν έχουν εγκαταλειφθεί, δηλαδή δεν προορίζονται για δημοσίευση, ο
ποιητής αισθάνεται την ελευθερία να μεταφέρει και να αξιοποιεί θέματα και
μοτίβα, θεματικές συστοιχίες, ακόμη και αυτούσιες εκφραστικές μονάδες στην
καινούρια σύνθεση που δουλεύει, εντάσσοντας τες σε νέα συμφραζόμενα και νέους
μορφικούς, ρυθμικούς και σημασιακούς συνδυασμούς. Έτσι μόνο μπορεί να εξηγηθεί
ικανοποιητικά η πληθώρα των επαναλαμβανόμενων ή παράλληλων θεμάτων και μοτίβων
που συναντούμε σε διαδοχικά έργα της ώριμης προπάντων περιόδου. Η μεταφορά αυτών
των μονάδων γίνεται δυνατή, χάρη στην εκφραστική και σημασιακή τους αυθυπαρξία.
Καθεμιά αποτελεί ένα αισθητικό και σημασιακό μικροσύμπαν. Τα κύριο λοιπόν
χαρακτηριστικό της σολωμικής δημιουργίας δεν είναι τόσο το αποσπασματικό, το
ημιτελές ή το ατελές, που είναι επιφαινόμενα, αλλά η
ατέρμονη δημιουργική διαδικασία, η συνεχής ανάπλαση του κειμένου, μέσα από
διαρκώς νέες παραλλαγές και νέους συνδυασμούς των θεματικών και εκφραστικών
μονάδων, που δεν φτάνει ποτέ να πάρει οριστική μορφή.
Διαπιστώνουμε ειδικότερα μια συνεχή διαλεκτική ανάμεσα σ΄ένα λόγο
τελειωμένο, που είναι οι αποκρυσταλλωμένες θεματικές και αισθητικές μονάδες ή
συστοιχίες, και σ΄ένα λόγο υπό διαμόρφωση, που είναι οι διαδοχικές παραλλαγές
θεμάτων και οι συνεχείς δοκιμές για εναλλακτικές εκδοχές ύφανσης μορφών κωδίκων,
σημαινόντων, σημαινομένων. Μια διαδικασία μέσα στην οποία το ποιητικό υποκείμενο
εμπλέκεται, αδιέξοδα, "όπως η αράχνη μέσα στον ιστό της", κατά την έκφραση του
Barthes.
Eδώ
ταιριάζει η διάκριση του ίδιου του θεωρητικού ανάμεσα στο "έργο", που νοείται ως
ένα κλειστό αντικείμενο με παγιωμένη μορφή και καθορίσιμο σημασιακό αντίκρισμα,
και στο "κείμενο", εννοημένο ως ένα μεθοδολογικό πεδίο, όπου ασκείται μια
ανεξάντλητη "σημαίνουσα πρακτική", όχι "κυλιόμενη" από τη μια εκφραστική ή
συνδυαστική δυνατότητα στην άλλη, από τη μία συνθετική επεξεργασία στην άλλη.
(Ερατοσθένης Καψωμένος)
Ο Σολωμός αρεσκόταν να συλλαμβάνει την ιδέα του ποιήματος χωριστά
από τη μορφή. Γι αυτόν η ιδέα ενός ποιήματος είναι η ψυχή του που ο Νους μπορεί
να τη συλλάβει ανεξάρτητα από τη γλώσσα (σώμα), αλλά που δεν μπορούσε να υπάρξει
χωρίς να έχει ενσωματωθεί σε κάποια γλωσσική μορφή. Η "ιδέα" ήταν κάτι θεϊκό
που έπρεπε να μεταλλάξει σε κάτι συγκεκριμένο διαμοιράζοντας το και δίνοντάς του
σώμα, δηλαδή επινοώντας ήρωες, σκηνές γεγονότα, αφού αυτός ήταν ο μοναδικός
τρόπος το μεταφυσικό να γίνει φυσικό. Αλλ΄όμως η αίσθηση που είχε ότι
καμιά υλική μορφή δεν μπορεί με επάρκεια να ενσωματώσει την ιδέα ίσως να
ευθύνεται και για το ότι δεν κατόρθωσε να τελειώσει πολλά από τα ποιήματα της
ωριμότητάς του.
(Mackridge)
Φαίνεται ίσως παράδοξο, είναι όμως απόλυτα σύμφωνο με τη
ρομαντική αισθητική του αποσπάσματος, ότι δηλαδή για το ρομαντικό καλλιτέχνη η
αισθητική απόλαυση που προσφέρει ένα ατελείωτο έργο είναι ανώτερη απ΄αυτή που
δίνει ένα τελειωμένο έργο--- το "ατελές" είναι η συνεπέστερα ρομαντική ενσάρκωση
της "τελειότητας", προς την οποία τείνει η ασίγαστη και ανικανοποίητη ρομαντική
δημιουργία. Κι εδώ υποφώσκει η ψυχολογική –συνειρμική διασύνδεση ανάμεσα
στην αισθητική του "ατελείωτου" και τη μεταφυσική του "ατελεύτητου" του "
άπειρου" που χαρακτηρίζει την αιώνια διχασμένη κι αιώνια για ενότητα διψασμένη
ψυχή του ρομαντικού ποιητή.
(Βελουδής)
<-----
Αρχική
|
