|
(από το έργο της Ελένης Χατζημαυρουδή: Η Διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών από
το Πρωτότυπο στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο. Προβληματισμός σχετικά με το θεωρητικό
πλαίσιο. Προοπτικές και μια νέα πρόταση, University Studio Press, Θεσσαλονίκη
2007, σσ. 284-292*)
ΙVγ. Σύντομη αναφορά στις προοπτικές που
ανοίγονται με τη χρήση των νέων τεχνολογιών
 Η
χρήση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση γενικά αλλά και σε κάθε επιμέρους
γνωστικό αντικείμενο αποτελεί ένα πεδίο που χρήζει συστηματικής και διεξοδικής
διερεύνησης˙ οι υπολογιστές αποτελούν ένα μέσο που επιτρέπει τη συσσώρευση
άπειρων και ποικίλων πληροφοριών και παράλληλα καθιστά εφικτή για τους «γνώστες»
τη διαχείρισή τους με διάφορους αποτελεσματικούς τρόπους. Είναι προφανές συνεπώς
ότι ανοίγονται πολλαπλές προοπτικές για τη διδασκαλία των γλωσσικών μαθημάτων˙
είναι διάχυτη από την άλλη η επιφυλακτικότητα απέναντι στην ανεξέλεγκτη και
απρογραμμάτιστη ενσωμάτωση των υπολογιστών στη διεργασία της μάθησης. (…)
Δεν μπορεί πάντως να αγνοηθεί ότι ένας από τους βασικούς στόχους της εκπαίδευσης
σήμερα είναι η εγγραμματοσύνη στις νέες τεχνολογίες. Όπως παρατηρεί η Snyder
στον Κουτσογιάννη (2001α) 121, 130: «Είναι απαραίτητη μια συνολικότερη αλλαγή
στην παιδεία, προκειμένου οι εκπαιδευτικοί να βοηθήσουν τους μαθητές να
αποκτήσουν τεχνολογικό γραμματισμό. (…) Αυτή η γνώση περιλαμβάνει μεταξύ άλλων
και την ικανότητα να εκτιμούμε την αρχή της αποτελεσματικής μάθησης, σύμφωνα με
την οποία οτιδήποτε μαθαίνουμε στο παρόν θα πρέπει να συνδέεται με ουσιαστικό
τρόπο με αυτό που κάνουμε στο μέλλον.» (…) Επισημαίνεται άλλωστε ότι «τα νέα
δεδομένα είναι πολλά: νέοι τύποι κειμένων που απαιτούν διαφορετικές στρατηγικές
για την κατανόηση και την παραγωγή τους, νέοι τρόποι αναζήτησης και χειρισμού
των πληροφοριών, άλλες δυνατότητες και νέα εργαλεία για τη σύνθεση ενός (πολυτροπικού)
(Χοντολίδου [1999]) κειμένου, μεγέθυνση του ρόλου της οπτικής επικοινωνίας» (Κουτσογιάννης
[2001α] 19).
(…) Ειδικότερα, στο πλαίσιο της γλωσσικής διδασκαλίας γίνεται λόγος για δύο
τουλάχιστον κατευθύνσεις: την αξιοποίηση των παιδαγωγικών δυνατοτήτων των νέων
τεχνολογιών για την αναβάθμιση του μαθήματος και την ενσωμάτωση των νέων μορφών
γραμματισμού και των ιδιαιτεροτήτων τους για την αποτελεσματική εφαρμογή τους σε
περισσότερους τομείς (Κουτσογιάννης [2001α] 20). Ως προς τον δεύτερο άξονα
καθίσταται γενικότερα σαφές ότι διαφορετικά μαθήματα μπορούν να ενισχύσουν την
καλλιέργεια της εγγραμματοσύνης στις νέες τεχνολογίες, εφόσον συμβάλλουν στην
απόκτηση και την ενδυνάμωση διαφορετικών δεξιοτήτων. Τα γλωσσικά μαθήματα, για
παράδειγμα, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη συγκρότηση ποικίλων τύπων
κειμένων και από την άποψη αυτή είναι σε θέση να επηρεάσουν την οργάνωση
κατάλληλων και αποτελεσματικών κειμένων.
Ο φιλόλογος χρειάζεται ασφαλώς να λάβει υπόψη ότι «δεν έχει νόημα να προσπαθεί
να προσαρμόσει απλώς τις νέες τεχνολογίες στις υπάρχουσες εκπαιδευτικές
πρακτικές» (Snyder στον Κουτσογιάννη [2001α] 112). (…) Υποστηρίζεται ότι οι
μαθητές μπορούν να καταστούν «επαρκείς γνώστες της χρηστικής (operational), της
πολιτισμικής (cultural) και της κριτικής (critical) διάστασης του γραμματισμού
και της τεχνολογίας. (…) Η χρηστική διάσταση της εκπαίδευσης στον γραμματισμό με
βάση τις νέες τεχνολογίες αφορά τον χειρισμό τόσο του συστήματος της γλώσσας όσο
και του συστήματος της τεχνολογίας. (…) Για να κατανοήσει και να αξιοποιήσει
κανείς την πολιτιστική διάσταση του γραμματισμού, πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι
η ικανότητα του χειρισμού των συστημάτων τόσο της γλώσσας όσο και της
τεχνολογίας εξυπηρετεί πάντα τη συμμετοχή σε αυθεντικές μορφές κοινωνικής
πρακτικής και κατασκευής νοήματος. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν κείμενα και
τεχνολογίες για να δράσουν μέσα στον κόσμο. (…) Κάτι τέτοιο όμως σημαίνει ότι θα
πρέπει να δοθεί βαρύτητα στη δημιουργία αυθεντικών πλαισίων, μορφών και στόχων
μάθησης, μέσω αξόνων του γραμματισμού και της τεχνολογίας, του κειμένου και της
πληροφορίας. Η κριτική διάσταση σημαίνει ότι τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι
μαθητές θα πρέπει να είναι σε θέση να κρίνουν και να αξιολογούν το λογισμικό,
καθώς και τα άλλα τεχνολογικά μέσα με σκεπτικισμό που βασίζεται στη γνώση» (ό.π.,
σσ. 113-115). (…)
Στην αποδοτική λειτουργία των διαστάσεων αυτών διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο η
θετική στάση των μαθητών απέναντι στις νέες τεχνολογίες (…), οι γνώσεις που
διαθέτουν σχετικά με τη χρήση τους, οι οποίες όχι σπάνια υπερβαίνουν το γνωστικό
επίπεδο των εκπαιδευτικών (τουλάχιστον των φιλολόγων […]), καθώς και η
δυνατότητα να λαμβάνονται υπόψη σε μεγαλύτερο βαθμό τα ενδιαφέροντα των παιδιών.
(…)
Πέρα από τη χρήση του υπολογιστή για την οργάνωση της διδασκαλίας ο φιλόλογος
μπορεί να αξιοποιήσει στο πλαίσιο του μαθήματος το Διαδίκτυο και ποικίλο
λογισμικό. Ενδιαφέρουσες προοπτικές ανοίγονται με τη χρήση των πινάκων Smart, με
τους οποίους συνδυάζονται αρμονικά χειρόγραφο με ψηφιακή μορφή, καθώς και της
εικονικής πραγματικότητας. Επιπλέον η συνεργασία των μαθητών μεταξύ τους και με
τον καθηγητή πέρα από τα στενά όρια της τάξης, καθώς και η επικοινωνία μεταξύ
των σχολείων, επιτυγχάνεται πλέον εύκολα μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και
μιας πλατφόρμας όπως είναι το Moodle˙ με τον τρόπο αυτό είναι εφικτή η παράλληλη
εξ αποστάσεως μάθηση, η στήριξη του μαθητή και η συνεργασία των σχολείων στο
πλαίσιο προγραμμάτων.
Ο φιλόλογος έχει επίσης τη δυνατότητα να ενθαρρύνει τους μαθητές στην
προετοιμασία σύντομων καθημερινών εργασιών σε ηλεκτρονική μορφή, ενώ η
συγκρότηση απαιτητικών εργασιών τύπου project προϋποθέτει τουλάχιστον τη χρήση
του Διαδικτύου για την κριτική αναζήτηση και τη συμπλήρωση του υλικού˙ του
επεξεργαστή κειμένων (Word) για τη σύνθεση και την καταγραφή του ολοκληρωμένου
κειμένου˙ του Power Point για την οργάνωση μιας σύντομης παρουσίασης που
απευθύνεται στο σύνολο της τάξης και κρίνεται από τους υπόλοιπους μαθητές. (…)
Στη διεργασία αυτή ο φιλόλογος αποτελεί χρήσιμο σύμβουλο σε όλα τα στάδια (…):
στην επιλογή ενός θέματος που ενδιαφέρει τα μέλη της ομάδας, την υπόδειξη
κατευθύνσεων για τον αποτελεσματικό τρόπο χρήσης των μηχανών αναζήτησης και την
αξιοποίηση χρήσιμων ιστοσελίδων , την ενίσχυση της κριτικής διάθεσης των παιδιών
απέναντι στις πληροφορίες που συγκεντρώνουν (…), τη συγκρότηση εκτενούς κειμένου
σχετικά με το θέμα και την κατάλληλη μορφοποίησή του στο Word, την επιλογή των
απαραίτητων στοιχείων για την οργάνωση του διαγράμματος της παρουσίασης στο
Power Point, τη λειτουργική χρήση του εικονογραφικού υλικού (…), την ώριμη κρίση
από την πλευρά της τάξης.
Καθώς η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση θεωρείται αναπόδραστη
πλέον εξέλιξη, η δημιουργική ανανέωση της μαθησιακής διεργασίας προϋποθέτει τη
συστηματική εξέταση και επιλογή των μεθόδων και των μέσων που χρησιμοποιούνται .
Η αποτελεσματική εφαρμογή σχεδίων διδασκαλίας με τη λειτουργική χρήση του
υπολογιστή και του Διαδικτύου μπορεί να πραγματοποιηθεί με την ομαδοσυνεργατική
μάθηση και την ενεργοποίηση του μαθητοκεντρικού μοντέλου(…). Καθώς το ενδιαφέρον
των παιδιών, ακόμη και των πιο αδύναμων, αυξάνεται, αναμένονται αποδοτικότερα
μαθησιακά αποτελέσματα. Παράλληλα η διερευνητική μέθοδος, η ανάληψη πρωτοβουλιών
από την πλευρά των μαθητών και η δραστηριοποίησή τους μπορεί να ενισχύσει τις
μεταγνωστικές τους δεξιότητες. Καθ’ όλη τη μαθησιακή διεργασία υπάρχει επιπλέον
η δυνατότητα μεγαλύτερης εξατομίκευσης και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.
Ο φιλόλογος από την πλευρά του αναλαμβάνει πλέον περισσότερο συμβουλευτικό ρόλο,
με στόχο την εξοικείωση των μαθητών με τον κόσμο της γνώσης. Μέσω επιμορφωτικών
προγραμμάτων ή ατομικής προσπάθειας γνωρίζει και χρησιμοποιεί τους κώδικες
επικοινωνίας του νέου τεχνολογικού περιβάλλοντος, με στόχο την ανάπτυξη μιας
δυναμικής επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης με τα παιδιά. Πέρα από την ανάγκη
συγκρότησης ανάλογου εκπαιδευτικού υλικού και αξιόλογου λογισμικού απαραίτητη
προϋπόθεση αποτελεί βέβαια και η κατάλληλη υποδομή του σχολείου, χωρίς την οποία
δεν είναι εφικτή η πρόσβαση στους υπολογιστές και στο Διαδίκτυο. Η εξασφάλιση
πινάκων Smart απαιτεί έναν πλουσιότερο προϋπολογισμό, που δεν συμβαδίζει όμως
πάντα με την ελληνική πραγματικότητα.
Βιβλιογραφία
Κουτσογιάννης, Δ. (επιμ.) 2001α: Πληροφορική-Επικοινωνιακή τεχνολογία και
γλωσσική αγωγή: η διεθνής εμπειρία. Πρακτικά διεθνούς ημερίδας, Κέντρο Ελληνικής
Γλώσσας, Θεσσαλονίκη.
Κουτσογιάννης, Δ. 2001β: «Γλωσσική αγωγή: νέες τεχνολογίες», στο: Α.-Φ.
Χριστίδης & Μ. Θεοδωροπούλου (επιμ.): Εγκυκλοπαιδικός Οδηγός με τη γλώσσα, ΚΕΓ,
Θεσσαλονίκη, σσ. 275-280.
Μακρίδου - Μπούσιου, Δ. & Γιουβανάκης, Α. & Σαμαρά, Χ. & Ταχματζίδου, Αι. 2005:
Θέματα μάθησης και διδακτικής, Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη.
Μηλιώνης, Χ. & Μπαλτά, Β. 2001: «Η επικοινωνιακή διάσταση της εκπαιδευτικής
διαδικασίας και ο ρόλος των νέων τεχνολογιών», στο: Β. Μακράκης (επιμ.): Νέες
Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση και στην Εκπαίδευση από Απόσταση. Πρακτικά
Πανελλήνιου Συνεδρίου (Ρέθυμνο 8-10 Ιουνίου 2001), εκδ. Ατραπός, σσ. 346-358.
Μπασλής, Γ. Ν. 2006: Εισαγωγή στη διδασκαλία της γλώσσας, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα.
Μπίκος, Κ. 1995: Εκπαιδευτικοί και Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές, Αφοί Κυριακίδη,
Θεσσαλονίκη.
Σαμαρά, Χ. & Χατζημαυρουδή, Ε. 2006: ««Science and Technology»: δίγλωσση
εφημερίδα των μαθητών του Αμερικανικού Κολλεγίου «Ανατόλια» στη Θεσσαλονίκη
σχετικά με την τεχνολογία», ανακοίνωση στο Πανελλήνιο Συνέδριο με θέμα «Ψηφιακό
Εκπαιδευτικό Υλικό: ζητήματα δημιουργίας, διδακτικής αξιοποίησης και
αξιολόγησης» που πραγματοποιήθηκε στον Βόλο στις 6-7 Απριλίου.
Χοντολίδου, Ε. 1999: «Εισαγωγή στην έννοια της πολυτροπικότητας» Γλωσσικός
Υπολογιστής 1. 1, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, Θεσσαλονίκη, σσ. 115-117.
Gardner, H. 1999: The Disciplined Mind, εκδ. Simon & Schuster, Νέα Υόρκη.
* Το απόσπασμα παραχωρήθηκε από τη συγγραφέα για τις
ανάγκες της επιμόρφωσης των φιλολόγων στις ΤΠΕ Β΄επιπέδου
<-----
Αρχική
|
