|
Επειδή
πότε πότε ξεκαλωδιωνόμαστε...
Ο
βιβλιοπόντικας προτείνει
«Eίστε ο Mαρσέλ Προυστ μας, κύριε Zούκερμαν»
Tο alter
ego του Φίλιπ Pοθ πρωταγωνιστεί σε μια μυθιστορηματική τριλογία
ΣTHN TPIΛΟΓIA TΟY ZΟYKEPMAN, Ο ΠΟΛYBPABEYMENΟΣ ΣYΓΓPAΦEAΣ ΦIΛIΠ PΟΘ IΣΟPPΟΠEI
EΠIKINΔYNA ANAMEΣA ΣTHN AYTΟBIΟΓPAΦIA KAI TH MYΘΟΠΛAΣIA. ΠAPA TIΣ KΟIΛIEΣ THΣ
ΣYNΘEΣHΣ, ΠPΟKEITAI ΓIA MIA TPIΛΟΓIA ΠΟY ΟPΓANΩNETAI ΟXI ΩΣ AΘPΟIΣMA TΩN
EΠIMEPΟYΣ MEPΩN, AΛΛA ΩΣ ΨHΦIΔΩTΟ KAI MAΓIKH EIKΟNA
 O
Φίλιπ Ροθ είναι εβδομήντα ενός ετών. Σαράντα συναπτά έτη συγγραφικής καριέρας,
είκοσι μυθιστορήματα. Κάποιοι αναγνώστες τον προσκυνούν. Κάποιοι τον
σιχαίνονται. Την τελευταία δεκαετία, εξέδωσε μερικά από τα πιο σημαντικά βιβλία
του. Λίγοι συγγραφείς μπορούν να καυχηθούν ότι συνδυάζουν με τόσο αποτελεσματικό
τρόπο την ποιότητα με την ποσότητα. Ο Ροθ αποδεικνύεται συγγραφικά τολμηρός:
παίρνει αφηγηματικά ρίσκα. Όχι μόνο αυτό: όταν αποφασίζει να γκαζώσει στα
κείμενά του, τα παίρνει παραμάζωμα όλα. Δεν αφήνει τίποτα όρθιο.
Οι κακές κριτικές δεν φαίνεται να τον απασχολούν: «Ορισμένες φορές με στενοχωρεί
ο ίδιος μου ο εαυτός, αλλά ποτέ οι αντιδράσεις για το έργο μου. Όταν ένα βιβλίο
φεύγει από τα χέρια σου, ο αναγνώστης μπορεί να κάνει με αυτό ό,τι θέλει».
 Ο
Φίλιπ Ροθ έχει βραβευθεί πολλές φορές - και μάλιστα από το πρώτο του βιβλίο.
Είναι ο αγαπημένος συγγραφέας της αμερικανικής κριτικής, αλλά και ο αγαπημένος
συγγραφέας των συγγραφέων. Έχουν γραφεί τόνοι περισπούδαστων κριτικών δοκιμίων
που ψαύουν το έργο του αναζητώντας αυτοβιογραφικές ουλές. Αυτό τον εξοργίζει. Οι
σχολιαστές εξακολουθούν να διαβάζουν τα βιβλία του με κουτσομπολίστικη
περιέργεια. Πολύ συχνά στα μυθιστορήματά του, ο εκάστοτε αφηγητής έχει τα
σουσούμια του Ροθ: είναι Εβραίος, κατάγεται από το Νιούαρκ του Νιου Τζέρσι,
ονομάζεται Φίλιπ, είναι πεζογράφος κ.ο.κ. Τι άλλο θέλει κανείς, για να
προχωρήσει σε συσχετισμούς και αναλογίες; Μάταια ο Ροθ εξανίσταται τονίζοντας:
άλλο η ζεστή ζωή και άλλο η μυθοπλασία. Στο κάτω κάτω, το ένα τρέφεται από το
άλλο. Κι αυτό το ξέρουν καλά συγγραφείς και αναγνώστες.
Στο βιβλίο του Μάρτιν Βάλζερ, «Ο θάνατος ενός κριτικού» (Εστία, 2004) ο Ροθ
κάνει ένα μικρό πέρασμα. Ο μεγαλοκριτικός Ερλ Κένινγκ σκοπεύει να μιλήσει για το
τελευταίο βιβλίο του Ροθ. Επιλέγει να το εξυμνήσει - και να καταβαραθρώσει το
βιβλίο του δύστυχου αφηγητή. Ο Ροθ παρουσιάζεται, υπαινικτικά, σαν «ιερή
αγελάδα» της σύγχρονης λογοτεχνίας.
Το...μπέιζμπολ
Στο δεύτερο μυθιστόρημα της τριλογίας, με τίτλο «Ο Ζούκερμαν Λυόμενος», ο ήρωας
του Ροθ γνωρίζει μεγάλη επιτυχία με ένα βιβλίο, το οποίο δημιουργεί τρομερές
παρεξηγήσεις, καθώς η οικογένεια, οι φίλοι και οι γνωστοί του το θεωρούν
αυτοβιογραφικό. Με το ίδιο θέμα καταπιάστηκε και ο Γούντι Αλεν στην ταινία του
«Διαλύοντας τον Χάρι» (εδώ, σε σκηνή από την ταινία με την Ελίζαμπεθ Σου και τον
Μπίλι Κρίσταλ)
Ο Φίλιπ Ροθ σε δοκίμιό του («Reading Myself and Others», 1995) μιλά διεξοδικά
για τη «λογοτεχνία των παιδικών του χρόνων». Όμως δεν ονομάζει κανένα αγαπημένο
βιβλίο. Αναφέρεται στο... μπέιζμπολ. Το μπέιζμπολ ήταν που τον οδήγησε στην
ανακάλυψη της λογοτεχνίας και της μυθοπλασίας. Πώς έγινε αυτό; «H μυθολογία του,
η αυθεντικότητά του, οι απλοί κανόνες του και οι στρατηγικές που έπρεπε να
ακολουθηθούν, η ανατριχίλα που προκαλούσε, η αγωνία, ο ηρωισμός, οι "χαρακτήρες"
του, ο τρόπος που μεταμόρφωνε το άμεσο ερέθισμα... Ναι, ήταν η λογοτεχνία της
παιδικής μου ηλικίας».
H τριλογία
H σύνθεση μιας μυθιστορηματικής τριλογίας, και μάλιστα με ουρά και επίλογό της
μια νουβέλα, αποτελεί εξ ορισμού magnum opus για έναν συγγραφέα. Ο Ροθ
κατασκευάζει και χρησιμοποιεί ως ήρωα το alter ego του, τον Νέιθαν Ζούκερμαν. Ο
Ζούκερμαν είναι εβραιόπουλο από το Νιούαρκ του Νιου Τζέρσι, όπως ο Ροθ. Είναι
πεζογράφος, όπως ο Ροθ. Έχει γίνει διάσημος με ένα μπεστ σέλερ που θεωρήθηκε
πορνογραφικό, όπως ο Ροθ. Έχει φανατικούς αναγνώστες και φανατικούς εχθρούς,
όπως, εικάζουμε, ο Ροθ. Οι βιογραφικοί αντικατοπτρισμοί αποδεικνύονται
πολλαπλοί. Φυσικό κι επόμενο τα μάτια του κριτικού ν' αλληθωρίζουν:
αυτοβιογραφική αλήθεια και μυθοπλαστική κατασκευή γίνονται αξεδιάλυτο μάγμα.
Το πρώτο μυθιστόρημα, «Ο Συγγραφέας-Φάντασμα», εκτυλίσσεται τη δεκαετία του
1950. Ο Ζούκερμαν είναι φέρελπις εκκολαπτόμενος συγγραφέας. Διαβάζει μασίφ
λογοτεχνία: ποτέ δεν πέφτει κάτω από Χένρι Τζέιμς. Ένα βράδυ προσκαλείται για
δείπνο από τον μετρ E.I. Λόνοφ, συγγραφέα που ζει σε αυστηρή μοναξιά στην εξοχή.
Έχουν προηγηθεί θαυμαστικά γράμματα του Ζούκερμαν προς τον συγγραφικό του
πατέρα. Ένα δείπνο, μια κρασοκουβέντα και μια επεισοδιακή διανυχτεύρευση, με τον
Ζούκερμαν να κρυφακούει σημεία και τέρατα νυχοπατώντας σε ογκώδεις τόμους της
παγκόσμιας λογοτεχνίας, διδάσκουν στον εικοσάχρονο Ζούκερμαν πως η ζωή έχει
απείρως μεγαλύτερη φαντασία από τη λογοτεχνία.
Το δεύτερο μυθιστόρημα, «Ο Ζούκερμαν Λυόμενος», εκτυλίσσεται στο Μανχάταν στα
τέλη της δεκαετίας του 1960. Ο Ζούκερμαν είναι πλέον τριαντάρης και διάσημος. Το
ελευθερόστομο βιβλίο του με τον τίτλο «Καρνόφσκι» πουλάει σαν τρελό. Ο Ζούκερμαν
βρίσκεται πια στις κουτσομπολίστικες στήλες των εφημερίδων. Κάποιοι αναγνώστες
τον λατρεύουν, κάποιοι τον σιχαίνονται. Κάποιοι θεωρούν το βιβλίο πορνογραφικό,
άλλοι το συγκαταλέγουν στα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ένας
παλαβός συντοπίτης του εμφανίζεται, λερός και ασουλούπωτος, κραυγάζοντας: «Είστε
ο Μαρσέλ Προυστ μας, κύριε Ζούκερμαν». Αποδεικνύεται κλινική περίπτωση. H υψηλή
κυκλοφορία του βιβλίου δημιουργεί τρομερές εσωτερικές τριβές στην οικογένεια
Ζούκερμαν. Φίλοι και γνωστοί διαβάζουν το βιβλίο σαν αυτοβιογραφία του
συγγραφέα, γεγονός που έχει όχι μόνο κωμικές αλλά και τραγικές συνέπειες: Γονείς
κι αδελφός εισπράττουν την κουτσομπολίστικη διάθεση των αναγνωστών στο πετσί
τους.
Το Γουότεργκεϊτ
Το τρίτο μυθιστόρημα, «Μάθημα Ανατομίας», διαδραματίζεται κυρίως στο
νεοϋορκέζικο διαμέρισμα του Ζούκερμαν, το 1973. Είναι η εποχή του σκανδάλου
Γουότεργκεϊτ. Ο μόνος που φαίνεται να έχει τόσο σοβαρά προβλήματα όσο ο
Ζούκερμαν είναι ο πρόεδρος Νίξον. Ο Ζούκερμαν πάσχει από ανεξήγητους πόνους, που
τον σβαρνίζουν. Δεν μπορεί να γράψει, δεν μπορεί να ζήσει τη ζωή του. Μήπως η
αιτία για όλα αυτά είναι το ίδιο του το έργο, που τον ξέκοψε από τον έξω κόσμο
και την οικογένειά του;
Το «Όργιο της Πράγας», η νουβέλα που επέχει θέση επιλόγου, διαδραματίζεται στην
Πράγα το 1976. Ο Ζούκερμαν ταξιδεύει στην Πράγα, στην προσπάθειά του να διασώσει
τα έργα ενός άγνωστου συγγραφέα που γράφει στα Γίντις. Περιθωριοποιημένοι
καλλιτέχνες, φόβος και τρόμος για το καθεστώς. H Πράγα της γυμνής σάρκας και της
ασφυκτικής αστυνόμευσης, σε μια λωλή περιήγηση.
Σε όλο το έργο, η εξιστόρηση είναι πρωτοπρόσωπη. Ο Ροθ χρησιμοποιεί το τέχνασμα
του ημερολογίου: ο Ζούκερμαν καταγράφει τη ζωή του με ακονισμένη ειρωνεία,
ανελέητο χιούμορ και χωνεμένη συγκίνηση. H αφήγηση, κυρίως στο τρίτο μέρος της
τριλογίας, κάνει κοιλιές. Ίσως χρειαζόταν ένα πιο αυστηρό μοντάζ, όμως ο Ροθ
επιμένει στην ανακύκλωση του πόνου τού Ζούκερμαν.
Το πρώτο μέρος αναπτύσσεται ως ένα όργιο μυθοπλαστικής φαντασίας, όπου ζωή και
συγγραφή κονταροχτυπιούνται με τον πιο σπαρταριστό τρόπο. Το δεύτερο μέρος
αποκαλύπτει με πικρή ειρωνεία και χωνεμένη θλίψη τα ρευστά όρια συγγραφής και
ζωής - και τις θανάσιμες παρεξηγήσεις που προκαλούν. Το τρίτο μέρος, το πιο
εσώκλειστο και εσωστρεφές κομμάτι της σύνθεσης, ανακυκλώνει σκηνές, τραβάει τη
μυθοπλασία στα άκρα, με αποτέλεσμα αυτή να χάνει την προμελετημένη ισορροπία
της. Επιδεικνύει συγγραφική αμηχανία. Το τέταρτο μέρος κλείνει τη σύνθεση,
ανοίγοντας δυο μεγάλα θέματα: σεξ και πολιτική. Και ο επίλογος, όπως και το
τρίτο μέρος της τριλογίας, δίνουν την εντύπωση πως εκτρέπουν τη μυθοπλασία σε
μικρά αδιέξοδα.
Όμως, παρά τις αναμενόμενες κοιλιές της σύνθεσης και τα απομονωμένα φάλτσα των
επιμέρους μερών, ο Ροθ καταφέρνει να συνθέσει την τριλογία του με συγγραφικά
ευφυή τρόπο: όχι ως άθροισμα μερών, αλλά ως ψηφιδωτό και μαγική εικόνα. Ο κόσμος
του Ζούκερμαν χτίζεται σιγά σιγά και καταπίνει τον αναγνώστη. Καθώς η αφήγηση
προχωρεί, ο Ροθ κατορθώνει να περιστρέψει το μυθιστορηματικό σύμπαν του και να
αποκαλύψει διαφορετικές πλευρές των ηρώων και των γεγονότων. Στα μάτια του
αναγνώστη, τα πρόσωπα και τα συμβάντα αποκτούν το ειρωνικό παιχνίδισμα της
μαγικής εικόνας.
Πρόκειται για μια φιλόδοξη σύνθεση από έναν φιλόδοξο συγγραφέα, που δεν
παριστάνει τη χαμηλοβλεπούσα Μαγδαληνή. Έχει συγγραφική δύναμη και τη δείχνει.
Συζυγικό χτύπημα κάτω από τη μέση
Το διαζύγιο του Ροθ με τη δεύτερη σύζυγό του, την ηθοποιό Κλερ Μπλουμ (εδώ σε
φωτογραφία του 1983) υπήρξε επεισοδιακό, καθώς η Μπλουμ έβγαλε τα άπλυτα του
γάμου τους στη φόρα, με το βιβλίο «Εγκαταλεί-ποντας ένα Κουκλόσπιτο»
O Φίλιπ Ροθ παντρεύτηκε δυο φορές. Την πρώτη φορά με τη Μάργκαρετ Μάρτινσον. Τη
δεύτερη φορά με την ηθοποιό Κλερ Μπλουμ. Το δεύτερο διαζύγιο υπήρξε ιδιαιτέρως
επεισοδιακό: Μετά τον χωρισμό τους, η κυρία Μπλουμ δημοσίευσε το βιβλίο
«Εγκαταλείποντας ένα Κουκλόσπιτο» (Leaving a Doll's House, 1996), στο οποίο
περιγράφει με δηλητηριώδη τρόπο και πιπεράτες λεπτομέρειες τον «μισογυνισμό» του
Ροθ. Κάποιος υπερασπιστής του συγγραφέα θα μπορούσε να παρατηρήσει πως η κυρία
Μπλουμ εξαργύρωσε και με το παραπάνω τη συζυγική δυστυχία της. Χτύπησε τον Ροθ
κάτω από τη μέση: η κυρία Μπλουμ χρησιμοποίησε τα όπλα του συγγραφέα. Δεν
ξέσπασε σε γυναικουλίστικες υστερίες και κλάματα. Έβγαλε τα άπλυτα της
προσωπικής ζωής του Ροθ φόρτσα φόρα, σ' ένα βιβλίο που δήλωνε αυτοβιογραφική
πικρία.
Ο Φίλιπ Ροθ το 1964, πέντε χρόνια πριν γίνει διάσημος με το μυθιστόρημα «Portnoy's
Complaint» (Το παράπονο του Πορτνόι), που ενόχλησε ιδιαίτερα τους ορθόδοξους
Εβραίους.
Το 1969 ο Ροθ έγραψε το μπεστ σέλερ που τον έκανε διάσημο. Το «Portnoy's
Complaint» (Το παράπονο του Πορτνόι) υπήρξε σταθμός στη συγγραφική καριέρα του
συγγραφέα. Ορισμένοι κριτικοί θεώρησαν ότι, πίσω από την αφήγηση του Πορτνόι,
υπήρχαν οι «βρώμικες» ατάκες του Λένι Μπρους στα νάιτ κλαμπ της Νέας Υόρκης.
Κάποιοι μελετητές υπογράμμισαν τον βαθιά ειρωνικό τρόπο με τον οποίο ο Ροθ
προσεγγίζει την ηδονιστική κουλτούρα της Δύσης. Κάποιοι άλλοι χαρακτήρισαν το
βιβλίο πορνογραφικό. H παρουσίαση της Εβραίας μάνας μέσα από τις σελίδες του
Πορτνόι ενόχλησε ιδιαίτερα τους ορθόδοξους Εβραίους.
Όμως ο Ροθ ποτέ δεν ήταν το καλό παιδί της εβραϊκής λογοτεχνίας. Τα θέματά του
αφορούν πολύ συχνά την εβραϊκή οικογένεια και τις εμμονές της. Ο Ροθ δεν μοιάζει
με άλλους ομόδοξους συγγραφείς που πραγματεύονται με ευλάβεια - ενίοτε με δέος -
τα εβραϊκά θέματα. Ο τρόπος του είναι δηλωμένα ειρωνικός. Πολλοί μουρτζούφληδες
παρεξηγούν την ειρωνεία του και μιλούν για υπονόμευση των Εβραίων. Όμως η
ειρωνεία δεν είναι, αναγκαστικά, λιγότερο αγαπητική από το λιβάνισμα. Και,
σίγουρα, αποδεικνύεται πιο διασκεδαστική αναγνωστικά. Αυτός είναι, ίσως, ο λόγος
που ο Ροθ, παρ' όλο που εμμένει σε εβραϊκά θέματα, δεν περιορίζεται σε εβραϊκό
κοινό.
ΕΒΡΑΙΟΙ KAI ΕΛΛΗΝΕΣ
«Οι Εβραίοι εις την Βίβλον πάντοτε ενεπλάκησαν εις ιδιαιτέρως δραματικάς
καταστάσεις, αλλά ποτέ δεν έμαθαν να γράφουν καλά δραματικά κείμενα. Ουδόλως ως
οι Έλληνες, αυτό πιστεύω. Οι Έλληνες ηδύναντο να ακούσουν ένα πτάρνισμα και
απογειώνοντο. Αυτός που είχε πταρνιστεί ανεδεικνύετο ήρωας, εκείνος που
περιέγραφε το πτάρνισμα άγγελος, οι λοιποί που είχαν ακούσει το πτάρνισμα
εγίνοντο ο Χορός. Πλήρες οίκτου, πλήρες τρόμου, πλήρες αγωνίας και αβεβαιότητος.
Αυτά δεν τα έχεις με τους Εβραίους εις την Βίβλον. Εκεί το μόνον που υπάρχει
είναι επί συνεχούς βάσεως διαπραγματεύσεις με τον Θεόν».
 TAYTOTHTA
Όνομα: Φίλιπ (Μίλτον) Ροθ
Γέννηση: 19 Μαρτίου 1933 στο Νιούαρκ του Νιου Τζέρσι.
Σπουδές: Μεταπτυχιακό στην Αγγλική Φιλολογία (Πανεπιστήμιο του Σικάγου)
Εθνικό Βραβείο Βιβλίου για τα «Αντίο, Columbus» (1960), «Sabbath's Theatre»
(1995)
Εθνικό Βραβείο Κριτικών για τα «The Counterlife» (1988), «Patrimony» (1992)
Βραβείο Pen/Faulkner για τα «Υπόθεση Σάιλοκ» (1993), «Ανθρώπινο Στίγμα» (2000)
Βραβείο Πούλιτζερ για το «Αμερικανικό Ειδύλλιο» (1997)
Χρυσό Μετάλλιο της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Γραμμάτων (2001)
Διαβάστε επίσης: Tι συζητούν οι συγγραφείς μεταξύ τους;
ΤΑ ΝΕΑ , 26-06-2004 , Σελ.: P04
Κωδικός άρθρου: A17974P041
ID:421705
Δικτυογραφία
Βιβλιογραφία
John McDaniel The Fiction of Philip Roth by (1974)
Sanford Pinsker ed.: Critical Esays on Philip Roth,
(1982)
Lee Hermione Philip Roth (1982)
Asher Milbauer and Donald Watson Reading Philip Roth (1988)
Jay Halio Philip Roth Revisited - (1992)
Aharon Applefield Beyond Despair - (1994)
Alan Cooper Philip Roth and the Jews - (1996)
Stephen Wase : The Imagination in Transit: The Fiction of Philip Roth -(1996)
Steven Milowitz: Philip Roth Considered: The Controversial Universe of the
American Writer (2000)
Mark Shechner: Up Society's Ass, Copper: Rereading Philip Roth (2003)
Επιλεγμένη εργογραφία
GOODBYE, COLUMBUS, 1959 (National Book Award) - Hyvästi,
Columbus - film 1969, dir. by Larry Peece, starring Richard Benjamin, Ali
MacGraw, prod. Paramount / Willow Tree (Stanley Jaffe)
LETTING GO, 1962
WHEN SHE WAS GOOD, 1967
PENGUIN MODERN STORIES 3, 1969 (with others)
PORTNOY'S COMPLAINT, 1969 - Portnoyn tauti - film 1972, dir. by Ernest Lehman,
starring Richard Benjamin, Karen Black, Lee Grant
OUR GANG (STARRING TRICKY AND HIS FRIENDS, 1971 - Meidän jengi
THE BREAST, 1972 - Rinta
THE GREAT AMERICAN NOVEL, 1973
MY LIFE AS A MAN, 1974
READING MYSELF AND OTHERS, 1975
THE PROFESSOR OF DESIRE, 1977 - Intohimon professori
THE GHOST WRITER, 1979
NOVOTNY'S PAIN, 1980
A PHILIP ROTH READER, 1980
ZUCKERMAN UNBOUND, 1981
THE ANATOMY LESSON, 1983
television play: THE GHOST WRITER, 1983
THE PRAGUE ORGY/ ZUCKERMAN BOUND, 1985
THE COUNTERLIFE, 1986 (National Book Critics Circle Award) - Käänteiselämää
THE FACTS: A NOVELIST'S AUTOBIOGRAPHY, 1988
DECEPTION, 1990
PATRIMONY, 1991 (National Book Critics Circle Award)
CONVERSATIONS WITH PHILIP ROTH, 1992
OPERATION SHYLOCK, 1993 (PEN/Faulkner Award)
THE CONVERSATION OF THE JEWS, 1993
A PHILIP ROTH READER, 1993
SABBATH'S THEATER, 1995 (National Book Award)
AMERICAN PASTORAL, 1997 (Pulitzer Prize)
I MARRIED A COMMUNIST, 1998 - Mieheni oli kommunisti
THE HUMAN STAIN, 2000 (PEN/Faulkner Award) - film 2003, dir. by Robert Benton,
starring Anthony Hopkins, Nicole Kidman, Gary Sinise
THE DYING ANIMAL, 2001
SHOP TALK: A WRITER AND HIS COLLEAGUES AND THEIR WORK, 2001
< Βιβλιοπόντιξ
Φρέσκα - φρέσκα και λαχταριστά;!
<
Αρχική σελίδα
|
