Αρχική

Ο συγγραφέας και η γραφή… 

ως ανατομία και ερμηνεία της ύπαρξης
ως σύγκρουση σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο
ως ενδοσκόπηση
ως προσωπική λύτρωση
ως πεδίο εξομολόγησης
ως ταξίδι παραμυθίας
ως υποκατάστατο τη ζωής
ως εκφραστική αναζήτηση
ως υστεροφημία

-Δε μου αρέσει να σκέφτομαι τη συγγραφή ως υποκατάστατο της ζωής. Η συγγραφή είναι ζωή, και μάλιστα περιπετειώδης. Με σκαμπανεβάσματα, στιγμές απόγνωσης, νεύρα και κακοκεφιές, αλλά και τρελά κέφια, αποκαλύψεις και μυστήρια.

-Η γραφή ως εκφραστική αναζήτηση; Τα κείμενα είναι η γλώσσα τους. Δεν μπορεί το ίδιο πράγμα να ειπωθεί με διαφορετικά (καλύτερα ή χειρότερα) λόγια: τότε γίνεται άλλο πράγμα. Κάθε ήρωας έχει τη φωνή του, κάθε ιστορία τη γλωσσική συγχορδία της. Όταν διαβάζεις τα γραμμένα δυνατά, ακούγονται καθαρά οι παραφωνίες. Για το αναγνωστικό γούστο μου, ο μάστορας φαίνεται στη λιποαναρόφηση της φράσης. Μοντάρει με αυστηρή προσοχή το κείμενο. Ο συγγραφικός μόχθος συχνά μετριέται όχι με τα κιλά της συγγραφής αλλά με τις σκουπιδοσακούλες των σβησμένων.

-Από πού έρχονται τα κείμενα; Νομίζω από την πίσω σκοτεινή γωνία του μυαλού. Δεν αντιλαμβάνομαι τη γραφή ως εξομολόγηση αλλά ως έναν τύπο εσωτερικής ζωής. Ο καθένας από μας ζει τη ζωή του, με τις εμφανείς για τους τριγύρω περιπέτειες του βίου, τις αναποδιές και τα στριμώγματα. Όμως, παράλληλα, εξελίσσεται κι ένας τύπος εσωτερικής ζωής, που συμβαίνει μυστικά μες στο κεφάλι μας. Εκεί μπορεί να γίνεται χαλασμός –και κανείς να μην παίρνει χαμπάρι. Μες στο μυαλό πράγματα γίνονται και ξεγίνονται, ένας κόσμος ολόκληρος βράζει, τη στιγμή που, πιθανόν, ξαπλώνουμε κουρασμένοι στον καναπέ κι ατενίζουμε μοναχικά το ταβάνι. Η γραφή αποτυπώνει, στις ευτυχισμένες στιγμές της, αυτόν τον ορυκτό, τον κρυμμένο κόσμο, τον κάνει πρόσωπα, αφήγηση, πλοκή.

-Καμιά φορά τρομάζει κανείς, άλλες φορές απορεί, με τον τρόπο που ξηλώνεται από μέσα του η ιστορία. Η συγγραφή σκάβει βαθιά, στα παραχωμένα αισθήματα, σε όσα κρύβουμε κάτω απ’ το χαλάκι, στα αθέατα και τα μυστικά. Ίσως, τελικά, να είναι ένας τύπος, ενίοτε επικίνδυνης, ενδοσκόπησης. Κάποιες φορές λειτουργεί, εκ των υστέρων, αναλγητικά. Όμως μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνη, είναι φορές που το μυαλό ρισκάρει πολλά, η ισορροπία δεν είναι πάντα ασφαλής, τουναντίον.

-Η επιβίωση ή όχι των κειμένων δεν είναι ένα παιχνίδι επικαιρότητας. Τα βιβλία έχουν τη δική τους ζωή, διαβάζονται με διαφορετικούς τρόπους σε διαφορετικές εποχές: τα ανακαλύπτουν οι φιλαναγνώστες, τα αναδεικνύουν βιβλιόβιοι κριτικοί και ταγμένοι φιλόλογοι. Η ιστορία των βιβλίων δε γράφεται όσο το μελάνι τους είναι ακόμα νωπό. Εκεί το παιχνίδι των εντυπώσεων και τα κόλπα της αγοράς θολώνουν, κάποιες φορές, τα κριτήρια. Η αναγνωστική συγκυρία διαμορφώνεται εν θερμώ: δε λείπουν οι βιαστικοί επαγγελματίες αναγνώστες, τιμητές με τσιμεντωμένο αναγνωστικό γούστο ανακατεύονται με οξυδερκείς βιβλιόφιλους. Όμως το βιβλίο ταξιδεύει. Αν θα περιπέσει σε χαρτοπολτό, αν θα καταλήξει στα σκονισμένα ράφια κάποιου μελλοντικού παλαιοβιβλιοπωλείου (πόσος ματαιόσπουδος 19ος αιώνας δε σωρεύεται σε αντίστοιχα ράφια σήμερα;), αν θα παραμείνει -ή θα αναδειχθεί- αξιανάγνωστο, άδηλο. Ο συγγραφέας γράφει. Η τύχη του βιβλίου δεν είναι στα χέρια του. Ας γλεντήσει, λοιπόν, τη συγγραφή, γιατί αυτήν έχει.


Η γραφή ως ερμηνεία, αμφισβήτηση ή αναψηλάφηση…

του κόσμου
της Ιστορίας
της κοινωνικής πραγματικότητας
των άλλων τεχνών
της επικαιρότητας

Η συγγραφή είναι, με τον ιδιότροπο και ιδιοπαθή τρόπο της, πρόσληψη του κόσμου. Αποτυπώνει, ξεσκαλίζει, άλλοτε βάζει στο μικροσκόπιο κι άλλοτε θεάται στερεοσκοπικά. Αντλεί το υλικό της από πράγματα καθημερινά, από τον χυλό της καθημερινότητας: μια είδηση στα ψηλά της εφημερίδας, μια εικόνα από το τζάμι του λεωφορείου, ένας αγκώνας που σκουντάει βιαστικός στην Εγνατία, ο Νικ Κέιβ να παραμιλά πρωί πρωί στο ντίσκμαν, μια κρίσιμη ατάκα σε ταινία, μια φωτογραφία που καθαρίζει το μάτι, απρόσμενα. Μια πληροφορία για το πώς έπινε ο Μαξιμίλιαν Χ. το τσάι του τον περασμένο αιώνα, ένα ντοκιμαντέρ στην τηλεόραση για τα αλατορυχεία στην Ευρώπη. Το μάτι σαρώνει, αρχεία εφημερίδων ξεσκονίζονται, το κασετοφωνάκι δουλεύει στο φουλ, καταγράφει ήχους της πόλης, αγαπημένες φωνές, ξένους ανθρώπους που αφηγούνται με κρατημένο δάκρυ την ιστορία της προγιαγιάς τους, λες και την έζησαν. Η λογοτεχνία επιλέγει απ’ αυτό το χύδην υλικό για να φτιάξει το lego της. Ψιθυρίζει ιστορίες στο σκοτάδι. Παίρνει το χέρι σου και το ακουμπάει στην πληγή. Κοίτα εδώ, σου λέει. Κι εδώ. Κι εδώ.

Σκαρώνω ιστορίες, είναι ο τρόπος μου να ζω τη ζωή μου. Φαντάζομαι ότι κάποια στιγμή, αν πάψουν να με επισκέπτονται οι ήρωες ή αν δεν είναι πια καλή παρέα, αν αυτό το παιχνίδι -και το ζόρι- που ονομάζεται συγγραφή πάψει να με ξεσηκώνει, θα σταματήσω.
Ελπίζω ν’ αργήσει αυτό.

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Διαβάζω τεύχος 438, 3/2003

Γράφει η Σοφία Νικολαΐδου