|
Η
Τεχνολογία και η Ιστορία
Tου Πασχου Μανδραβελη
Kαθημερινή 1/4/2007
Ο Ναπολέων Βοναπάρτης συνόψισε κυνικά όλη τη συζήτηση που γίνεται τον τελευταίο
καιρό στη χώρα μας με αφορμή το σχολικό εγχειρίδιο της ΣΤ΄ Δημοτικού. «Ιστορία»,
είχε πει, «είναι εκείνη η εκδοχή των παρελθόντων γεγονότων που οι άνθρωποι
αποφάσισαν να συμφωνήσουν».
Στα χρόνια του βέβαια η κοινωνική ομοφωνία (και για την Ιστορία) ήταν σχετικά
εύκολη υπόθεση. Οι αντιρρήσεις στην επίσημη εκδοχή δύσκολα έβγαιναν στην
επιφάνεια, για έναν απλό λόγο: οι δίαυλοι διαμόρφωσης της κοινής γνώμης ήταν
περιορισμένοι. Λίγες εφημερίδες, λίγα τυπογραφεία, λίγα βιβλία και ένα μαζικό
σύστημα εκπαίδευσης. Η επίσημη εκδοχή και για το παρελθόν εύκολα μπορούσε να
επιβληθεί.
Στην εποχή μας το MTV διαμορφώνει περισσότερο τις κοινωνικές τάσεις της νεολαίας
απ’ ό,τι η κρατική ΕΡΤ. Ολο και περισσότεροι αποκτούν πρόσβαση σε πηγές
εναλλακτικής πληροφόρησης. Στην εποχή του Διαδικτύου ένα εγχειρίδιο Ιστορίας
έχει μικρότερο ειδικό βάρος στη διαμόρφωση της ιστορικής συνείδησης απ’ ό,τι
είχε στο παρελθόν. Κάποτε το βιβλίο του Αλκη Αγγέλου «Το Κρυφό Σχολειό, χρονικό
ενός μύθου» (εκδόσεις «Εστία», 1997) θα βρισκόταν μόνο σε κάποιες βιβλιοθήκες
λογίων. Σήμερα μια αναζήτηση στον δικτυακό τόπο «Google» δίνει 225 αποτελέσματα.
Σε μια εποχή πολλαπλών πηγών πληροφόρησης, ο αφορισμός του Βοναπάρτη δεν μπορεί
να ισχύσει.
Δεν είναι λοιπόν κάποια παγκόσμια συνωμοσία που καθοδηγεί την επαναθεώρηση
πτυχών της Ιστορίας μας και τραυματίζει την «εκδοχή των παρελθόντων γεγονότων
που είχαμε συμφωνήσει». Η τεχνολογική επανάσταση στον τομέα της πληροφόρησης
διαμορφώνει ένα νέο τοπίο, άσχετα από τη θέληση μεμονωμένων ανθρώπων, κρυφών και
φανερών κέντρων ή κοινωνικών ομάδων.
Πολλοί ισχυρίζονται ότι το Διαδίκτυο φέρνει την ανάλογη επανάσταση στην
πληροφόρηση, όπως και η εφεύρεση της τυπογραφίας. Στον Μεσαίωνα η γνώση ήταν
κλεισμένη σε μοναστήρια και ελεγχόταν απόλυτα. (Σ.Σ.: μια καταπληκτική αλληγορία
επί του θέματος ήταν και το «Ονομα του Ρόδου» του Ουμπέρτο Εκο). Η τυπογραφία
απελευθερώνει τη γνώση από τα μοναστήρια, αλλά επειδή οι επενδύσεις στον τομέα
είναι μεγάλες, μια κεντρική εξουσία μπορεί να ελέγξει τους λίγους ή και
περισσότερους εκδότες. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η έννοια του copyright δεν
ξεκίνησε ως «πνευματική ιδιοκτησία», αλλά αυτό που ακριβώς λέει η λέξη:
«δικαίωμα παραγωγής αντιγράφων» (οποιουδήποτε έργου). Tο copyright γεννήθηκε
στην Aγγλία στα τέλη του 17ου αιώνα, όταν ο βασιλιάς προσπαθώντας να ελέγξει τη
μαζική εκτύπωση «αιρετικών» κειμένων έδωσε αποκλειστικά δικαιώματα εκτύπωσης (copy
rights) σε κάποιους επιλεγμένους τυπογράφους, ορίζοντάς τους μάλιστα χωροφύλακες
του χώρου. Oι έχοντες το βασιλικό χρίσμα μπορούσαν να μπουν στα «παράνομα
τυπογραφεία», να κατασχέσουν τα μηχανήματα και να στείλουν τους «αιρετικούς» στη
φυλακή.
Την ίδια επανάσταση φέρνει και το Διαδίκτυο. Η γνώση ξεφεύγει από τους έχοντες
τα μέσα εκτύπωσης και διαχέεται σε κάθε σπίτι. Η ανορθόδοξη αφήγηση παλεύει με
τους ίδιους τεχνολογικούς όρους για το μυαλό των αναγνωστών-ακροατών-θεατών.
Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι η αιρετική άποψη είναι σίγουρα σοβαρή (στο
Διαδίκτυο κυκλοφορούν πολλά και για την καταγωγή των Ελλήνων από τον Σείριο),
αλλά οι κοινά παραδεκτοί μύθοι αποδομούνται πολύ πιο εύκολα.
<-----
Αρχική
|
