|
Των
Ελλήνων οι ψηφιακές κοινότητες
Του Σπύρου Α. Μοσχονά*
Ηανάγκη «να παρασταθώσι
πολυάριθμοι νέαι του πολιτισμού έννοιαι,
όπως συμβαίνει εις λαούς πρότερον μεν
αμαθείς, έπειτα δε αποτόμως επιδιώκοντας να
εισέλθωσιν εις τον πολιτισμόν» είναι από
τις σημαντικότερες αιτίες λεξικού
δανεισμού, όπως ήδη το 1915 αναγνωρίζεται από
τον πατέρα της ελληνικής γλωσσολογίας Γ.
Χατζιδάκι. Η ανάγκη αυτή, ανάγκη των αμαθών,
είναι στις μέρες μας η σημαντικότερη αιτία
δανεισμού στα ποικίλα πεδία της
πληροφορικής και των νέων τεχνολογιών, για
πολλές γλώσσες.
Στα πεδία αυτά, η ελληνική
δεν έπαψε τις τελευταίες δύο δεκαετίες να
δανείζεται από την «πολυμαθή» αγγλική και
λέξεις και φράσεις και έννοιες. Τόσο πολλές
και τόσο καταχρηστικά που, όπως είναι
απολύτως φυσιολογικό, όσοι χρησιμοποιούν
αυτές τις λέξεις και σκέφτονται με αυτές
τις έννοιες ξεχνούν τη γλώσσα και τη χώρα
προέλευσής τους, ιδιαίτερα, αφού
ανακαλύψουν ότι μπορούν με αυτές να
εκφράζονται και να σκέπτονται δημιουργικά
και πρωτότυπα. Ελάχιστοι πια αναγνωρίζουν
στη φράση «Ανοίγω τον υπολογιστή και τρέχω
το πρόγραμμα» έναν αγγλισμό. Και όσοι εξ
επαγγέλματος και ιδιοσυγκρασίας
δυσανασχετούν για τις επιδράσεις της
αγγλικής, περιορίζονται στις όποιες
αναφομοίωτες λέξεις, που συνήθως
ακούγονται αλλά δεν γράφονται: «Φορμάρισε
μια δισκέτα και κατέβασέ της το λειτουργικό
για να μπορείς να κάνεις μπουτ».
Στη δημιουργία και την
καθιέρωση μεταφραστικών δανείων σημαντική
οπωσδήποτε στάθηκε η έγκαιρη, σχετικά,
προσπάθεια «ελληνοποίησης» μεγάλων
προγραμμάτων πληροφορικής, ήδη από τη
δεκαετία του '80. (Εδώ, ιδιαίτερη μνεία
οφείλεται στην έγκαιρη ελληνοποίηση
μεγάλων «αποτυχημένων» λειτουργικών, όπως
του AS/400 και του OS/2.)
Ανεπίσημη λεξικογραφία
Σημαντική επίσης στάθηκε
η έγκαιρη ανάπτυξη μιας χρηστικής,
απροσποίητης και ανεπίσημης λεξικογραφίας,
η οποία, σε σχέση με την επίσημη και νεότερη,
παρουσιάζει τα σημαντικά πλεονεκτήματα ότι
αντιγράφει ανενδοίαστα, ενώ ανανεώνεται
και επανεκδίδεται τακτικά. (Εδώ, ιδιαίτερης
μνείας χρήζουν μερικά από τα πρώτα
γλωσσάρια πληροφορικής, της ΕΠΥ, του ΕΜΠ,
της ΙΒΜ· «πρωτοβουλίες» όπως του Γραφείου
Νεολογισμών της Ακαδημίας μπορούν να
θεωρούνται μάλλον υστεροβουλίες.)
Ο μεταφραστικός
δανεισμός βοηθήθηκε επίσης σημαντικά από
τη γρήγορη ανάπτυξη μιας κομπιουτερικής «παραφιλολογίας».
Αποτέλεσμα: η εκδοτική βιομηχανία που
στήθηκε περί τη Στουρνάρα αφομοίωσε και
καθιέρωσε γλωσσικά πρότυπα που επιτρέπουν
πια σε εταιρείες λογισμικού να εκδίδουν
μόνες τους, εύκολα και γρήγορα, πρωτότυπους
οδηγούς ή μεταφράσεις εγχειριδίων.
Στη συγκέντρωση όμως και
την «ελληνοποίηση» όλου αυτού του
λεξιλογικού πλούτου βοήθησε κυρίως η
απλότητα της ίδιας της πληροφορικής
εννοιολογίας. Σε πολύ κόσμο η εννοιολογία
αυτή είναι τόσο οικεία που η πιο
χαρακτηριστική μεταφορά για να αναφερθούν
στη συναναστροφή τους με ένα μηχάνημα είναι
ανθρωπομορφική: θα πουν λοιπόν ότι «το
πρόγραμμα δεν καταλαβαίνει ελληνικά» ή ότι
«εδώ δεν σ' αφήνει να γράψεις» ή ότι «ο
σαρωτής άρχισε να τα παίζει διαβάζοντας το
κείμενο» κ.ο.κ.
«Παράθυρα» και «πύλες»
Στην περίπτωση του
Ιντερνετ, ειδικότερα, η μεταφορά, στην οποία
μοιάζει να στηρίζεται μεγάλο κομμάτι της
εννοιολογίας του είναι η εξίσου βασική
τοπική μεταφορά. Στο Ιντερνετ «μπαίνουμε» «μέσα
από» «παράθυρα» με τη βοήθεια «πλοηγών»,
περνάμε από «Πύλες», «ανεβάζουμε» και «κατεβάζουμε»
αρχεία, που μπορούμε να τα «φορτώσουμε» και
να τα «ανοίξουμε»· «μετακινούμαστε» «εμπρός»
και «πίσω», «σερφάροντας», και «αναζητούμε»
«διευθύνσεις» των πληροφοριών, οι οποίες «περιέχονται»
σε «υπερκείμενα» με «δεσμούς» που «παραπέμπουν»
«αλλού», σε άλλα αρχεία κ.ο.κ. Η μεταφορά του
τόπου και η μεταφορά στον Τόπο.
Μα αυτό ακριβώς είναι το
Ιντερνετ: μια τοπική μεταφορά. Ως άλλος
Τόπος παρουσιάζεται. Τόπος που αξιοποίησε
στο έπακρο τους ήδη «κοινούς τόπους» των
υπολογιστών. Οσοι σήμερα είναι «συνδεδεμένοι
στο» Ιντερνετ, οι «χρήστες» του, όπως
λέγεται όχι χωρίς κάποια υποδήλωση εθισμού,
δεν είναι μόνον αυτοί που έχουν μάθει να «μπαίνουν»
και σε «κλειδωμένα» ακόμη προγράμματα, αφού
πρώτα «το σύστημα τούς πέταξε έξω πολλές
φορές»· είναι πια όλοι εκείνοι που «πληκτρολογούν»
απευθείας τα κείμενά τους, «ανεβαίνοντας
πάνω» και «κατεβαίνοντας κάτω» σελίδες,
τρέχοντας με τον «δρομέα» «δεξιά και
αριστερά», «κόβοντας» και «ράβοντας»
αράδες - όλοι αυτοί που μιλάνε, γράφουν και
σκέφτονται συγχρόνως.
Αυτόνομη, διεθνής
γλώσσα
Στην περίπτωση του
Ιντερνετ, λοιπόν, ο λεξικός και
μεταφραστικός δανεισμός είναι ευχερής και
διαδεδομένος ακριβώς επειδή μαζί με τη λέξη
δανειζόμαστε ολόκληρο το εννοιολογικό
πεδίο, τις ιδέες που το συγκροτούν, τις
σκέψεις που προκαλεί, τις πράξεις που
προϋποθέτει. Είναι εκπληκτικό πόσο απλή
είναι η εννοιολογία αυτού του πεδίου! «Οικοδομείται
πάνω σε» εντελώς στοιχειώδεις τοπικές
σχέσεις: μπρος-πίσω, πάνω-κάτω, μέσα-έξω.
Αυτές χτίζουν το «Διαδίκτυο». Και επειδή η
έννοια είναι τόσο απλή, τη λέξη εύκολα τη
μεταφράζουμε. Γι' αυτό, όλες τις συναφείς
δάνειες εκφράσεις μπορούμε να τις θεωρούμε
διεθνισμούς μάλλον παρά αγγλισμούς, κι ας
προέρχονται οι περισσότερες από τα αγγλικά.
Σε όλες τις γλώσσες απλώνεται ο Τόπος του
Ιντερνετ. Που μοιάζει πλέον να εξελίσσεται
σε μιαν αυτόνομη, διεθνή γλώσσα, μια γλώσσα
που συνδυάζει εικόνα και λόγο, δίπλα στις
άλλες γλώσσες.
Η απλότητα της
εννοιολογίας της εξηγεί ίσως γιατί τη
διεθνή αυτή γλώσσα τη μαθαίνουν τόσο εύκολα
οι νεοσσοί των υπολογιστών, που δεν ξέρουν
καν αγγλικά. Ενώ οι μεγαλύτεροι, οι «τεχνολογικώς
αγράμματοι», και δυσκολεύονται και
γκρινιάζουν.
<-----
Αρχική
|
