|
ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Τα «γκρίκλις», η σύγχυση, η διαμάχη και η αλήθεια
Για το λατινικό αλφάβητο και την «απειλή» προς την ελληνική γλώσσα
ΜΙΚΕΛΑ ΧΑΡΤΟΥΛΑΡΗ
Ασύστατα, επιστημονικά, είναι τα επιχειρήματα των 40 ακαδημαϊκών στον πρωτοχρονιάτικο «συναγερμό» τους, τονίζουν ειδικοί γλωσσολόγοι, καθηγητές και επιστήμονες. Και απαντούν σήμερα μέσα από τις στήλες των «ΝΕΩΝ» στους φόβους που εκφράζουν κορυφαίες προσωπικότητες και ορισμένοι φορείς της χώρας, ότι το ελληνικό αλφάβητο τείνει χάριν της παγκόσμιας επικοινωνίας να αντικατασταθεί από το λατινικό, με κίνδυνο να πληγεί καίρια η ελληνική γλώσσα, η ελληνική σκέψη και ο ελληνικός πολιτισμός. Μη μυθοποιείτε το πρόβλημα, βάλτε το στην ορθή του βάση και αντιμετωπίστε το, λένε οι ειδικοί
Ο πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών Νικόλαος Κονομής (αριστερά πάνω) και οι ακαδημαϊκοί Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος (δεξιά πάνω) και Ευάγγελος Μουτσόπουλος (κάτω αριστερά) φωτίζουν το πραγματικό και συμβολικό πρόβλημα που προκύπτει για τα ελληνικά από την επέλαση των λατινικών χαρακτήρων χάριν της διεθνούς επικοινωνίας. Είναι λάθος να συγχέουμε το αλφάβητο με τη γλώσσα απαντά η καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ?ννα Φραγκουδάκη (κάτω δεξιά)
«Οι ακαδημαϊκοί διαδίδουν ένα ψεύδος», λέει η καθηγήτρια Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ?ννα Φραγκουδάκη, «δεδομένου ότι δεν υπάρχει τάση αντικατάστασης του ελληνικού αλφαβήτου, αφού η τεχνική λύση τόσο στα προγράμματα των υπολογιστών όσο και στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, στο Ίντερνετ ή στα κινητά, έχει πλέον δοθεί. Αυτές οι ετεροχρονισμένες αντιδράσεις εκφράζουν τη συντηρητική εκείνη λογική, βάσει της οποίας η τεχνολογία θα μας καταστρέψει». Όσο για την επισήμανση των ακαδημαϊκών ότι η «μεταμφίεση» ή η «εγκατάλειψη της ιστορικής μας γραφής» αχρηστεύει ένα από τα θεμελιακά στοιχεία του πολιτισμού μας και δηλώνει άγνοια της σχέσης αλφαβήτου και γλώσσας, η κ. Φραγκουδάκη τονίζει ότι «γλώσσα και αλφάβητο δεν ισούνται» αφού «η γλώσσα είναι πριν απ' όλα ο λόγος και η γραφή, είναι το υποκατάστατό του». Και αν οι νέοι διαλέγουν να επικοινωνούν μεταξύ τους με τα greeklish, αυτό δεν σημαίνει, όπως πολλοί φοβούνται, ότι η υβριδική αυτή γραφή τείνει να υιοθετηθεί ως εναλλακτική γραφή και να απειλήσει κατά συνέπεια την ελληνική γραφή. «Δεν είναι παρά ένα από τα γλωσσάρια που χρησιμοποιούν οι νέοι μεταξύ τους», λέει η ?ννα Φραγκουδάκη. «Ποτέ δεν θα γράψουν έτσι ένα επίσημο κείμενο, ποτέ δεν θα τα χρησιμοποιήσουν για να απευθυνθούν σε τρίτους».
Γιάννης Η. Χάρης
Από την πλευρά του ο επιμελητής εκδόσεων, μεταφραστής και συνεργάτης σε γλωσσικά θέματα των «ΠΡΟΣΩΠΩΝ» Γιάννης Η. Χάρης συμπληρώνει: «Από το σχετικά πρόσφατο παράδειγμα, στη γειτονιά μας, είδαμε ότι η υιοθέτηση του λατινικού αλφαβήτου από τους Τούρκους δεν έθιξε σε τίποτα ούτε τη γλώσσα ούτε τον παλαιότατο πολιτισμό τους: ίσως γιατί εκείνοι καταλαβαίνουν ότι άλλο το αλφάβητο, η γραφή και άλλο η γλώσσα.
Αλλά προς τι η συζήτηση, αφού κανένας δεν ζητάει να υιοθετήσουμε το λατινικό αλφάβητο. Μας το επιβάλλουν, λέγεται συχνά, οι πολυεθνικές, μέσα από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.
Εδώ ειδικά, δυστυχώς για την αντιιμπεριαλιστική συνείδησή μας, η πραγματικότητα είναι άλλη: μέσα σε ελάχιστα χρόνια από τότε που άρχισαν να διαδίδονται ευρύτερα οι υπολογιστές, κάθησαν οι πολυεθνικές και τα μονοπώλια κι έφτιαξαν, για μία από τις μικρότερες αγορές του κόσμου, όλα τα βασικότερα προγράμματα στα ελληνικά, χωρίς να τους το ζητήσουν σαράντα ακαδημαϊκοί.
Έτσι και τα Greeklish έπαψαν πια να είναι υποχρεωτικά: σήμερα ο καθένας μπορεί να ανταλλάσσει ηλεκτρονικά μηνύματα γραμμένα στα ελληνικά ή και να ''κουβεντιάζει'' παίζοντας λ.χ. τάβλι μέσα από το Ίντερνετ, χρησιμοποιώντας το ελληνικό αλφάβητο ακόμα κι αν οι συμπαίκτες του δεν είναι φιλόλογοι ή ακαδημαϊκοί».
Η αναλογία με την Τουρκία δεν είναι ισχυρό επιχείρημα, αντιτείνουν δύο κορυφαίοι ακαδημαϊκοί, ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος και ο Ευάγγελος Μουτσόπουλος, που τονίζουν ότι στο κάτω - κάτω «οι Τούρκοι δεν είχαν να προστατέψουν κανέναν πολιτισμό τόσο σπουδαίο όσο ο ελληνικός, ο οποίος μετέδωσε τον πολιτισμό σ' όλο τον κόσμο μέσα από το συγκεκριμένο ελληνικό αλφάβητο».
Και αν πράγματι το θέμα των ελληνικών χαρακτήρων έχει λυθεί από τεχνική άποψη στους υπολογιστές ή στο διαδίκτυο, αυτό δεν σημαίνει λένε, ότι μπορούμε να εφησυχάσουμε ως προς το αλφάβητό μας. «Το ελληνικό αλφάβητο είναι τόσο πολύτιμο όσο ο Παρθενώνας και η υιοθέτηση του λατινικού αποτελεί εκβαρβαρισμό», λέει ο Κ. Δεσποτόπουλος. «Μιλώ», υπογραμμίζει, «όχι από εθνικιστικό οίστρο αλλά από ευθύνη επιστήμονος και με πολιτισμική ανησυχία. Ως ιστορικός π.χ. της φιλοσοφίας, χρειάστηκε πολλές φορές να διορθώσω λάθη μεγάλων επιστημόνων, Γάλλων, Γερμανών κ.ά., που τα αποδίδω στο ότι δεν ήξεραν ελληνικά και διάβασαν τη φιλοσοφία από μεταφράσεις. Η Ευρώπη της Αναγέννησης δημιουργήθηκε, μην το ξεχνάμε, από την ανάγνωση των αριστουργημάτων του ελληνικού λόγου, στο πρωτότυπο. Το ελληνικό αλφάβητο είναι λοιπόν ένα κειμήλιο του παγκόσμιου πολιτισμού που δεν πρέπει να το εγκαταλείψουμε».
«Ανέκαθεν όταν θέλαμε να βγούμε από τα σύνορα της Γευγελής» λέει απ' την πλευρά του ο Ευ. Μουτσόπουλος, «χρησιμοποιούσαμε το λατινικό αλφάβητο. Δεν νοείται όμως τέτοια ξενομανία όσον αφορά την ενδοελλαδική κοινωνική ζωή. Σκεφθείτε ότι στην Αμερική υπάρχει μια σοβαρή κίνηση μεταξύ των ειδικών που υποστηρίζουν την αντικατάσταση της αγγλικής από τα αρχαία ελληνικά στη χρήση των κομπιούτερ, δεδομένου ότι τα θεωρούν πιο πρόσφορη γλώσσα λόγω της πλούσιας δομής της. Φυσικά δεν θα γίνει κάτι τέτοιο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να... αυτοκτονούμε». Όσο για τη μεταγραφή των ελληνικών, όπου αυτή χρειάζεται, π.χ. στις πινακίδες των δρόμων κ.λπ., θεωρεί πως «είναι απαραίτητο να βρεθεί άμεσα μια μετριοπαθής ορθολογική λύση. Ίσως η ισπανική του Γκαλιάνο που βασίζεται σε ένα μεικτό φωνητικό - οπτικό σύστημα».
Δημήτρης Μαυρίκιος
«Στις δικτυακές συζητήσεις, ο επιμένων δεν ελλη-νικά» έγραφε από τον περασμένο Ιούνιο σε επιφυλλίδα του στα ΠΡΟΣΩΠΑ και ο σκηνοθέτης Δημήτρης Μαυρίκιος, δίνοντας δεκάδες εξωφρενικά παραδείγματα greeklish. «Όσο η τεχνολογία δεν δίνει πραγματικά ίσες ευκαιρίες, τόσο το υβρίδιο greeklish επιβάλλεται στα μεσαία στρώματα βίαια ή ως Κίρκη τρέποντας σε φυγή προς τις ξένες γλώσσες τους μορφωτικά προνομιούχους. Ας μην παραμείνουμε παθητικοί μάρτυρες μιας παγκόσμιας πολιτισμικής ανακατάταξης που τείνει να πλήξει ειδικότερα τα ελληνικά, κυρίως εξαιτίας της ιδιαιτερότητας, της σπανιότητας αλλά και της αίγλης του αλφαβήτου τους».
Παρ' ότι συνυπέγραψε τη διακήρυξη, ο πρόεδρος της Ακαδημίας, καθηγητής στη Φιλοσοφική Αθηνών Νικόλαος Κονομής, διαφοροποιείται κάπως, ως ειδικός, από τους συναδέλφους του. Αναγνωρίζει ότι λείπει από την Ακαδημία ένας γλωσσολόγος και παραδέχεται στα «ΝΕΑ» ότι το πρόβλημα της γραφής με ελληνικούς χαρακτήρες «ήταν οξύ μέχρι το 1998 αλλά τώρα έχει αμβλυνθεί». Προτείνει λοιπόν τη σύσταση μιας επιτροπής ειδικών «που θα δουλέψει με νηφαλιότητα και θα κάνει εισηγήσεις για να αποφευχθούν στο μέλλον δυσάρεστες εξελίξεις σε σχέση με τα ελληνικά». Και αναγγέλλει την πρόθεση της Ακαδημίας Αθηνών να ενισχύσει με ειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό το Κέντρο Νεολογισμών της, το οποίο εργάζεται για την απόδοση στα ελληνικά των ξένων όρων που αφομοιώνονται σταδιακά στη γλώσσα μας τροφοδοτώντας κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς. Αυτό θα είναι ένα σημαντικό βήμα, όπως παραδέχεται και η άλλη πλευρά, δεδομένου ότι το Κέντρο Νεολογισμών βασίζεται σήμερα σε έναν ουσιαστικά επιστήμονα, τον Τίτο Γιοχάλα και τη συνεργάτιδά του.
Πίσω από τέτοιου είδους διακηρύξεις σαν αυτή των 40 ακαδημαϊκών κρύβεται τελικά πολύ συχνά ο φόβος για τη «φθορά» και «παραφθορά» της ελληνικής γλώσσας από τις ξένες λέξεις που δανείζεται, φαινόμενο που πολλοί ονομάζουν «γλωσσική υποδούλωση». Πρόκειται όμως για άλλον έναν μύθο, αφού, όπως τονίζει η καθηγήτρια Γλωσσολογίας στο ΑΠΘ ?ννα Αναστασιάδη - Συμεωνίδη (βλ.: «10 Μύθοι για τη Γλώσσα», ΠΡΟΣΩΠΑ 16/9/2000), σε σύνολο 60.000 περίπου λημμάτων γενικού λεξιλογίου της νεοελληνικής, μόνον 5% είναι δάνειες λέξεις από την αγγλική ενώ, όπως αποδεικνύουν οι έρευνες, το ποσοστό των λέξεων που η αγγλική π.χ. δανείστηκε από τη γαλλική σε παλαιότερες εποχές, ανέρχεται σε 65% με 75% του σημερινού λεξιλογίου της! Είναι αμφίβολο λοιπόν αν ο δανεισμός και μόνον, μπορεί να αλλοιώσει μία γλώσσα.
Οι ειδικοί δεν αρνούνται τελικά την ανάγκη διαφύλαξης της ελληνικής ιδιαιτερότητας (που εκφράζεται και μέσα από τη γλώσσα και μέσα από το αλφάβητο) στην εποχή της παγκοσμιοποίησης αλλά διαφωνούν ριζικά με την ανιστορική, εθνοκεντρική, συντηρητική και τελικά παραπλανητική βάση στην οποία τίθεται το ζήτημα. Τα κείμενα που δημοσιεύουν σήμερα «ΤΑ ΝΕΑ» για το θέμα αυτό είναι χαρακτηριστικά.
<-----
Αρχική
|
