|
Με εισιτήριο η ελευθερία στο
Ιντερνετ
H άνευ όρων πρόσβαση στην πληροφόρηση μετατρέπεται πλέον σε πανάκριβη μίσθωση
 Πριν από τρία χρόνια, στο
κατώφλι του νέου αιώνα, ένα βιβλίο του Aμερικανού κοινωνιολόγου Τζέρεμι Ρίφκιν
ερχόταν να ταράξει τα νερά, να νοηματοδοτήσει τις αλλαγές που με ορμητικό τρόπο
συνέβαιναν την τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα και να ανιχνεύσει τα σύνορα του
νέου ψηφιακού κόσμου. Τίτλος «Η νέα εποχή της πρόσβασης» και αποστολή η
αναζήτηση του επόμενου καπιταλιστικού συνόρου, εκεί όπου η μαγική λέξη δεν θα
ήταν η ιδιοκτησία, αλλά η δυνατότητα πρόσβασης.
«Στη νέα εποχή οι αγορές παραχωρούν τη θέση τους στα δίκτυα και η ιδιοκτησία
αντικαθίσταται σταθερά από την πρόσβαση», έγραφε το 2000 ο διάσημος συγγραφέας,
σκορπώντας ρίγη ενθουσιασμού στα εκατομμύρια των μυστών του Iντερνετ, που
έβλεπαν η πρακτική τους να αποκτά και μια θεωρητική επιβεβαίωση. Βέβαια τότε
ακόμα η φούσκα της νέας οικονομίας δεν είχε σπάσει και το ελντοράντο της
ψηφιακής οικονομίας έδειχνε να έχει χώρο για όλους.
Η ιδέα ήταν απλή και ανατρεπτική. Στη νέα εποχή σημασία δεν θα έχει πια τι
κατέχεις, τι σου ανήκει, αλλά πού μπορείς να έχεις πρόσβαση. Γιατί να αγοράσεις
μια πανάκριβη εγκυκλοπαίδεια, εάν μπορείς να ξεφυλλίζεις μέσω του Διαδικτύου τις
καλύτερες εκδόσεις σε όλο τον κόσμο; Το αρχιπέλαγος του Iντερνετ αναδεικνυόταν
σαν το υπέροχο σύμπαν αυτής της νέας άυλης αγοράς. Η πλοήγηση στο Διαδίκτυο δεν
μπορούσε παρά να είναι το καινούργιο λάιφ στάιλ, όπου όλα σου προσφέρονται
απλόχερα με ένα διπλό κλικ του ποντικιού σου.
Tα «ψιλά γράμματα»
Δυστυχώς, όπως συμβαίνει συνήθως με τις καινοτόμες ιδέες οι περισσότεροι έμειναν
στα χοντρά και δεν διάβασαν τα «ψιλά γράμματα». Ο Τ. Ρίφκιν προειδοποιούσε ότι
«η ιδιοκτησία δεν εξαφανίζεται στην επερχόμενη Εποχή της Πρόσβασης. Ακριβώς το
αντίθετο. Οι προμηθευτές κρατούν την ιδιοκτησία και την εκμισθώνουν, παρέχοντας
βραχυπρόθεσμη πρόσβαση». Λίγοι εξάλλου πρόσεξαν την ανατριχιαστική διαπίστωση
ότι στη νέα κουλτούρα «όλη η ζωή γίνεται μία επί πληρωμή εμπειρία»!
Σήμερα, η ιδιοκτησία αντεπιτίθεται σε όλα τα επίπεδα, περιορίζοντας την
πρόσβαση, καταργώντας τον ελεύθερο χαρακτήρα της και μετατρέποντάς τη σε
πανάκριβη μίσθωση. Η υπόθεση του Νάπστερ ήταν μόνο μία από τις πρώτες μάχες ενός
από τους πιο κρίσιμους πολέμους της εποχής μας.
Το Iντερνετ αυτήν την περίοδο μοιάζει με πόλη που περιμένει εισβολή. Eνα ένα
σπίτι κλείνει πόρτες και παράθυρα. Η περίοδος της ελεύθερης πρόσβασης, όταν ο
χρήστης μπορούσε άνετα να σουλατσάρει σε μια σειρά ιστοσελίδες ενημερωτικού ή
μορφωτικού χαρακτήρα ή να κατεβάσει μουσικά και άλλα αρχεία δωρεάν, βρίσκεται
πια υπό διαρκή αμφισβήτηση. Μεγάλες εφημερίδες περιορίζουν τη δυνατότητα
πρόσβασης στις oline εκδόσεις τους. Οι New York Times, για παράδειγμα,
επιτρέπουν πια μόνο επτά ημερών ελεύθερη πρόσβαση στο αρχείο τους, ενώ παλιότερα
επεκτεινόταν στον μήνα. Η ισπανική El Pais απαιτεί πλέον συνδρομή ακόμα και για
την τρέχουσα έκδοση. Το ίδιο και πολλά επιστημονικά περιοδικά, όπως το Nature
και το Science, τα οποία υποτίθεται ότι επωμίζονται και το καθήκον της διάδοσης
τη γνώσης. Οι περισσότερες εγκυκλοπαίδειες, αλλά και επιστημονικά ιδρύματα,
διαχωρίζουν πια τις υπηρεσίες τους σε ελεύθερες και επί πληρωμή, όπου συνήθως
στις δεύτερες βρίσκεται το πιο σημαντικό υλικό τους.
Διένεξη
Μια πρώτη αιτία γι’ αυτήν την τάση βρίσκεται στην οικονομική κρίση που πριονίζει
τα έσοδα εκδοτικών επιχειρήσεων ή ιδρυμάτων. Επιπλέον, η στροφή όλο και
περισσότερων ατόμων στο Διαδίκτυο ανησυχεί τις εταιρείες ότι μπορεί να φέρει
μείωση των πωλήσεων ή υποβάθμιση των παραδοσιακών υπηρεσιών. Hδη το περιοδικό
Science εκτιμά ότι πάνω από 800.000 άτομα το διαβάζουν ηλεκτρονικά, έναντι μόλις
140.000 που αγοράζουν την τυπωμένη του έκδοση! Ο εκδότης του περιοδικού, δρ
Ντόναλντ Κένεντι, απολογείται για τη θέσπιση εισφοράς λέγοντας ότι «η διατήρηση
του πολύ υψηλού επιπέδου περιοδικού που έχουμε κοστίζει ακριβά». «Εξάλλου ζούμε
σε συνθήκες αγοράς, είτε μας αρέσει είτε όχι», συμπληρώνει.
Ο αντίλογος μιας σειράς ερευνητών, ανάμεσά τους και του νομπελίστα δρος Χάρολντ
Χάρμους, είναι ότι τα επιστημονικά περιοδικά καταχρώνται έναν έλεγχο σε
επιστημονική φιλολογία, η οποία θα έπρεπε να ανήκει σε όλους. «Εξάλλου, η
ηλεκτρονική έκδοση έχει σχεδόν μηδενικό κόστος», συμπληρώνουν. Υπάρχουν φυσικά
προσπάθειες και στην αντίθετη κατεύθυνση, όπως η απόφαση διακεκριμένων
επιστημόνων να δημιουργήσουν ένα ελεύθερο oline επιστημονικό περιοδικό (ονόματι
Public Library of Science), αντιδρώντας ακριβώς στις κυρίαρχες τάσεις. Oπως
υπάρχει ακόμα στο Διαδίκτυο ένας απίστευτος πλούτος πληροφορίας και γνώσης,
συνήθως όμως θαμμένος μέσα σε ατέλειωτη τεχνο-σκουριά, που μένει να ανακαλυφθεί.
Αλλά η τάση είναι σαφής: Ελεύθερη πρόσβαση, τέλος!
Tου Γιάννη Eλαφρού
Καθημερινή 26/1/03
<-----
Αρχική
|
