|
Έκθεση
ανίδεων στη Γ' Λυκείου
Της
ΟΛΥΜΠΙΑΣ ΛΙΑΤΣΟΥ
Δεν
κρίνουν το θέμα και τα ζητούμενα, δεν
στοχάζονται για το περιεχόμενό του, δεν
εκφράζονται ελεύθερα, δεν αναπτύσσουν
διαφορετικές ιδέες, αξίες, στάσεις για τον
άνθρωπο και τον κόσμο.
Ζουν
σε μια ιδεολογικά πλουραλιστική κοινωνία
αλλά, παραδόξως, διατυπώνουν όμοιες
πεποιθήσεις για μείζονα κοινωνικά θέματα,
πράγμα που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τον
κύριο στόχο του σχολείου, που είναι η
ανάπτυξη της ελευθερίας έκφρασης και της
κριτικής σκέψης των νέων.
Αυτά είναι, πολύ-πολύ συνοπτικά, τα
χαρακτηριστικά στοιχεία του τρόπου με τον
οποίο αποτυπώνουν σήμερα τις σκέψεις τους
οι μαθητές. Αποκαλυπτικά, δυσάρεστα για τον
εξεταστικό μηχανισμό του λυκείου, είναι τα
αποτελέσματα έρευνας του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων, που φέρνει στην δημοσιότητα η «Κ.Ε.»,
με θέμα την αξιολόγηση της Έκθεσης στις
Γενικές Εξετάσεις.
Η αξιολόγηση δεν κατέγραψε αδυναμία των
μαθητών στη σκέψη ή στην έκφραση, αφού αυτή
δεν αποτυπώνεται ελεύθερα. Κατέγραψε το
μονόδρομο που καλούνται να περπατήσουν οι
μαθητές, προκειμένου να μπουν σε κάποιο
τμήμα των ΑΕΙ ή των ΤΕΙ.
Υποκρισία
Η πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη, που έγινε για
πρώτη φορά, επί των κειμένων της Έκθεσης
στις Γενικές Εξετάσεις, ανέδειξε ότι οι
υποψήφιοι προβάλλουν, συνειδητά ή
ασυνείδητα, ιδέες και αξίες, όχι επειδή
πιστεύουν σε αυτές, αλλά επειδή γίνονται
αποδεκτές και επιβραβεύονται από το σύνολο
των βαθμολογητών.
Όπως αναφέρουν οι ερευνητές, πρόκειται για
μια διαδικασία που «καλλιεργεί ένα κλίμα
υποκρισίας ή ιδεολογικού κομφορμισμού από
την πλευρά των νέων».
* Από την μελέτη των γραπτών προέκυψε το
συμπέρασμα ότι οι υποψήφιοι, προκειμένου να
ακολουθήσουν την «πεπατημένη» στο μάθημα
της Έκθεσης, για να πετύχουν υψηλή
βαθμολογία, «έχουν υποστεί ένα είδος
ιδεολογικής αλλοτρίωσης» από τη συνεχή
αποδοχή συγκεκριμένων ιδεών που
αποστηθίζουν και παραθέτουν και ότι «όλος ο
προβληματισμός τους κινείται σε ανάλογα
πλαίσια».
* Και οι ερευνητές καταλήγουν στο προφανές
συμπέρασμα ότι αυτό το γεγονός μπορεί να
τους αποφέρει πρόσκαιρα οφέλη (εισαγωγή στο
πανεπιστήμιο), είναι όμως άκρως ανησυχητικό
ως στάση ζωής.
* Πρόκειται για ένα περίεργο είδος έκθεσης,
όπως γράφει ο καθηγητής Χ. Τσολάκης, που δεν
εκφράζει καμία συνθήκη ανθρώπινης
επικοινωνίας:
«Είναι ένα τεχνητό κατασκεύασμα. Γι' αυτό
και δεν κινεί, ούτε συγκινεί την ανθρώπινη
ψυχή. Είναι ένα είδος λόγου επινοημένου
μόνο για τις εξετάσεις. Δεν είναι ούτε
επιστημονικός, ούτε δοκιμιακός, ούτε
λογοτεχνικός. Είναι ένα νόθο κατασκεύασμα
το οποίο αποτελείται από επαναλαμβανόμενα
γνωστικά και γλωσσικά στερεότυπα»,
συμπεραίνει.
* Το πιο κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα των
εκθέσεων είναι η ομοιομορφία. Απόλυτα ίδια
είναι η στάση που υιοθετούν οι μαθητές,
προκειμένου να τοποθετηθούν για ένα θέμα.
Επιλέγουν, δηλαδή, συγκεκριμένες
ιδεολογικές θέσεις για να το περιγράψουν.
Όπως εξηγούν οι ερευνητές, αυτή η έλλειψη
πλουραλισμού είναι αποτέλεσμα του
συνδυασμού εξεταστικής επικοινωνίας και
προετοιμασίας στο εξωσχολικό δίκτυο. Έτσι
ορίζονται στην έκθεση τα φροντιστήρια και
οι άλλες, εκτός σχολείου, παροχές.
* Βασικός σκοπός της έρευνας, ήταν να
παρουσιάσει όχι μόνο την στάση των μαθητών
σε σχέση με τις «κυρίαρχες» κοινωνικές
αξίες αλλά, κυρίως, να διερευνήσει τη στάση
των βαθμολογητών, εξαιτίας των μεγάλων
αποκλίσεων που παρατηρούνται μεταξύ τους
τα τελευταία χρόνια.
Το θέμα αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον και
για έναν ακόμη λόγο. Οι διαπιστωμένες
δυσκολίες που έχει το γλωσσικό μάθημα στην
διδασκαλία του και στην αξιολόγησή του, από
τη μια πλευρά και η αναγκαιότητα της σωστής
χρήσης της γλώσσας που το κατέστησε
υποχρεωτικό μάθημα στις εξετάσεις, από την
άλλη, συνθέτουν την εικόνα του
προβληματισμού που έχει αναπτυχθεί, για το
εάν υπάρχει αντικειμενική βαθμολόγηση στην
Έκθεση.
* Η μελέτη έγινε σε δείγμα 600 γραπτών της Έκθεσης
των μαθητών της Γ' λυκείου και των τεσσάρων
δεσμών.
Η συλλογή του υλικού, που έγινε μετ'
εμποδίων λόγω της γνωστής γραφειοκρατίας,
ξεκίνησε το 1992 και τελείωσε το 1994. Τα γραπτά
προέρχονται από διαφορετικές γεωγραφικές
περιοχές.
Η επεξεργασία του υλικού ολοκληρώθηκε
πρόσφατα και αναμένεται να εκδοθεί σε
βιβλίο. Ερευνητής είναι ο διδάκτωρ του
Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στο τμήμα
Φιλοσοφίας - Παιδαγωγικής - Ψυχολογίας, Κ.
Αγγελάκος, υπό την εποπτεία των καθηγητών κ.κ.
Γκότοβου, Μαυρογιώργου και Αθανασίου.
Ιδού τα πιο σημαντικά συμπεράσματα της
έρευνας:
1. Οι υποψήφιοι, όταν διαγωνίζονται στο
μάθημα της Έκθεσης, ακολουθούν
συγκεκριμένες στρατηγικές οι οποίες είναι
εναρμονισμένες με το γενικότερα πνεύμα
αποστήθισης που διαπνέει το εξεταστικό
σύστημα. Οι στρατηγικές αυτές υπάρχουν σε
οδηγούς εκθέσεων και μοιράζονται σε ειδικά
φυλλάδια στα φροντιστήρια.
2. Στις εκθέσεις τους, οι υποψήφιοι
αναφέρονται επιλεκτικά σε ορισμένες ενώ
άλλες κατηγορίες θεμάτων αποκλείονται.
Οι κατηγορίες που χρησιμοποιούν οι
υποψήφιοι, σε ποσοστά άνω των 60%, είναι της
τεχνολογίας, της κατανάλωσης και της
εκπαίδευσης.
3. Στην κατηγορία «Περιβάλλον - Φύση»
επιλέγονται θεματικές αποδεκτές, όπως η
διαπίστωση της ρύπανσης, η εξάντληση των
φυσικών πόρων του πλανήτη και η «ρομαντικού»
χαρακτήρα τάση για στροφή στην φύση.
Αποφεύγονται αναφορές σε θέματα που έχουν
αμφισβητούμενο χαρακτήρα, όπως το
οικολογικό κίνημα.
4. Στη θεματική κατηγορία «Οικογένεια»
προβάλλονται, ως κυρίαρχοι πυρήνες, η
ανατροφή των μελών της ως πρώτιστο καθήκον
του θεσμού, η χωρίς αποδείξεις υπαρκτή
κρίση και το διαχρονικό φαινόμενο του
χάσματος των γενεών. Δεν παρουσιάζονται
θεματικοί άξονες που θα προκαλούσαν
αμφιβολίες και αντιρρήσεις, όπως οι σχέσεις
εξουσίας στην οικογένεια ή ο θεσμός ως
ιδεολογικός μηχανισμός του κράτους.
5. Στη θεματική κατηγορία με περιεχόμενο την
θρησκεία και το κράτος-έθνος επιλέγονται
θεματικοί πυρήνες (εκκλησία, θεός, εθνικές
αξίες, δημοκρατία) που δεν προκαλούν, ούτε
θέτουν σε αμφισβήτηση την ιδεολογική
τοποθέτηση του γράφοντος.
6. Τα γραπτά των υποψηφίων έχουν κι άλλα
κοινά χαρακτηριστικά, όπως απολυτότητα στο
ύφος και στην αλήθεια που εκφράζουν,
γενικολογία και αοριστία σε έννοιες και
ζητούμενα, καθώς και μια ρητορική της
παρακμής.
7. Οι υποψήφιοι επιλέγουν ένα συγκεκριμένο
είδος προλόγου . Το 47,7% κάνουν αυτόν τον
πρόλογο, αφού γνωρίζουν ότι αυτός τους
εξασφαλίζει 3-4 παραπάνω μονάδες στη
βαθμολογία τους.
8. Από μια αντιπαραβολή των διαφόρων
προλόγων εντοπίστηκε ότι σε ένα ποσοστό, οι
πρόλογοι είναι απόλυτα όμοιοι, παρ' ότι οι
υποψήφιοι προέρχονται από διαφορετικές
γεωγραφικές περιοχές. Η πηγή προέλευσης
αυτών των προλόγων αναζητήθηκε και
εντοπίστηκε σε συγκεκριμένους «οδηγούς
εκθέσεων» που κυκλοφορούν στο εμπόριο και
περιλαμβάνονται στα φροντιστηριακά βιβλία.
Στην έρευνα γίνεται, μάλιστα, και
αντιπαραβολή των προλόγων των γραπτών με
τους προλόγους των οδηγών εκθέσεων.
9. Πολύ σημαντικές παρατηρήσεις υπάρχουν
στην έρευνα και για το ύφος των εκθέσεων που
γράφουν οι υποψήφιοι. Τα γραπτά
χαρακτηρίζονται από ένα συγκεκριμένο ύφος
και λεξιλόγιο το οποίο διακρίνεται από
αυτούσια μεταφορά ξένων λέξεων και φράσεων
με στομφώδη χαρακτηριστικά.
10. Στα γραπτά κυριαρχούν οι λόγιες λέξεις
και «αποβάλλονται» οι λαϊκές. Το ύφος αυτό
που καλλιεργείται στους μαθητές απαιτεί
από τον υποψήφιο πλήρη παραγκωνισμό των
χαρακτηριστικών του προσωπικού του κώδικα.
Για να το πετύχουν αυτό, οι υποψήφιοι
καταφεύγουν στο εξωσχολικό δίκτυο βοήθειας.
Στην έρευνα παρατίθενται σειρά γνωμικών-
φράσεων γνωστών συγγραφέων, που
εμφανίζονται με μεγάλη συχνότητα στα
γραπτά.
11. Σε επίπεδο ορθογραφίας, η διόρθωση των
γραπτών αποκαλύπτει σημαντικές αδυναμίες
των υποψηφίων στο θεματικό και καταληκτικό
πεδίο των λέξεων, ενώ διαφαίνεται μια τάση
των μαθητών να μην βάζουν καθόλου τόνους.
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ- 05/08/2001
Επιστροφή στη γλώσσα
|
