|
ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ: ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΟΝ
ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΕΣΩ ΤΟΥ
ΙΝΤΕΡΝΕΤ ΚΑΙ ΕΥΧΡΗΣΤΕΣ ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΨΗΦΙΑΚΩΝ «ΒΙΒΛΙΩΝ»...
ΜΕ ΜΠΑΤΑΡΙΕΣ
Βιβλία της ηλεκτρονικής εποχής δίχως
χαρτί και μελάνη
Η ζήτηση του μυθιστορήματος επιστημονικής φαντασίας του
Αρθουρ Κλαρκ για ένα μοχθηρό κομπιούτερ με το όνομα ΧΑΛ κράτησε για τρεις δεκαετίες. Όμως το ενδιαφέρον για το εξασέλιδο δοκίμιο του συγγραφέα με θέμα «Ο Χρόνος της ΤV - Ταξίδι στο Μέλλον» ήταν μάλλον χλιαρό. Αυτό όμως δεν στάθηκε εμπόδιο για να βουτήξει ο Βρετανός συγγραφέας του « 2001 - Η Οδύσσεια του Διαστήματος» στη βρεφική αγορά των ηλεκτρονικών βιβλίων, αγνοώντας τις συνέπειες για το κύρος του. Ο ?ρθουρ Κλαρκ ταχυδρόμησε τον περασμένο Νοέμβριο τον λόγο του στη συνεδρίαση του ΟΗΕ, έναντι μιας τετραψήφιας προκαταβολής, σε έναν νεοεισερχόμενο εκδότη στο Ίντερνετ, το Fatbrain. com. Η κίνηση αυτή του Κλαρκ είναι αρκετά ενδεικτική για το γεγονός πως η μέρα που οι ηλεκτρονικές εκδόσεις θα εισβάλλουν στον χώρο του βιβλίου σύντομα ανατέλλει.
Το δοκίμιο ήταν τόσο σύντομο για τους παραδοσιακούς εκδότες αλλά σε τέτοιο μέγεθος που οι νέοι οίκοι εικονικών εκδόσεων θεωρούν ικανοποιητικό, ώστε να πάρει τη μορφή ηλεκτρονικών ψηφίων και να πουλήσει γύρω στα 500 ηλεκτρονικά αντίτυπα. Και οι παρατηρήσεις του σχετικά με την τηλεόραση και την «παγκόσμια οικογένεια» μετατράπηκαν σε έναν ηλεκτρονικό τίτλο αξίας 2 εκατομμυρίων δολαρίων άμεσα διαθέσιμου για να φτάσει στο κομπιούτερ κάθε ενδιαφερόμενου αναγνώστη. Παρ' όλο που οι ηλεκτρονικοί τίτλοι του Fatbrain. com αποτελούνται κυρίως από τεχνικά βιβλία εξειδικευμένων γνώσεων ή στη χειρότερη περίπτωση από λογοτεχνικές προσπάθειες ερασιτεχνών, των οποίων τα «έργα» βρίσκουν καταφύγιο σε ανάλογους κόμβους, υπάρχουν προειδοποιητικές ενδείξεις για την απειλητική διάθεση τέτοιων ξένων προς την παραδοσιακή λογοτεχνική κοινότητα μορφών έκδοσης. Το εκδοτικό τμήμα της εταιρείας Τime Warner Τrade Ρublishing έχει εκφράσει την επιθυμία να διαθέσει κεφάλαια ή αποσπάσματα από τα νέα βιβλία του στο Fatbrain. Το παράδειγμα της εταιρείας ακολουθούν και ορισμένοι εξέχοντες συγγραφείς και πράκτορες οι οποίοι αρχίζουν να δίνουν μικρά έργα ή εξαντλημένους τίτλους σε αυτήν τη διεύθυνση.
Η «μετατροπή» του βιβλίου σε ηλεκτρονική μορφή, για να κυκλοφορήσει στο Ίντερνετ αυτούσιο ή ως αρχείο για τα ebooks (ηλεκτρονικές συσκευές ανάγνωσης) είναι ακόμη στα ανθρώπινα χέρια
Η συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων Πατρίσια Κόρνγουελ και ο Τζόναθαν Κέλερμαν συγγραφείς που έχουν καταλάβει τον ανεκτίμητο χώρο της λίστας των μπεστ σέλερ των «Νew Υork Τimes» είναι από αυτούς που στέλνουν ηλεκτρονικά τα έργα τους, τουλάχιστον αυτά που απορρίφθηκαν από τους εκδότες τους, είτε γιατί το κείμενό τους ήταν σύντομο είτε γιατί το θέμα τους ήταν περίεργο. Και στην περίπτωση του ?ρθουρ Κλαρκ, ο πράκτοράς του εξηγεί τους λόγους που τον οδήγησαν στη λύση των ηλεκτρονικών εκδόσεων: «Ο Κλαρκ θέλει να τον βλέπουν, να τον διαβάζουν. Αν είχα έναν νέο συγγραφέα που θα προσπαθούσα να του φτιάξω την καριέρα, θα προτιμούσα να είχα λάβει καμιά εκατοστή δολάρια από το περιοδικό ''Νew Υorker'' παρά τα χιλιάδες από το Fatbrain. Όμως με τον 82χρονο συγγραφέα η έγνοια μου είναι να αποκτήσει περισσότερους αναγνώστες, γιατί δεν έχει ανάγκη τα λεφτά, δεν πασχίζει να βρει κύρος. Απλά θέλει να αλλάξει ζωή».
Οι επενδυτές σε αυτό το νέο είδος έκδοσης είναι ο συνιδρυτής της Μicrosoft, Πολ ?λεν και άλλοι ιδιοκτήτες της ηλεκτρονικής αγοράς, οι οποίοι υποστήριξαν το Fatbrain με περισσότερα από 35 εκατομμύρια δολάρια για να απλωθεί στην αγορά αυτό που η εταιρεία αποκαλεί «e-matter» (ηλεκτρονικό ζήτημα). Και η βασική ιδέα του είναι να δημιουργήσει μια αγορά για την ευκολοχώνευτη, σύντομη λογοτεχνία, η οποία μπορεί διαρκώς να αναθεωρηθεί και να αναβαθμιστεί. Για να αναπτυχθεί η εμβρυακής κατάστασης αγορά των ηλεκτρονικών εκδόσεων βιβλίων, το Fatbrain πληρώνει αδρές προκαταβολές σε επαγγελματίες συγγραφείς τουλάχιστον 10.000 δολάρια για να τους παραχωρούν σύντομα έργα ή αποσπάσματα από καινούργια τους βιβλία. Επιπλέον, οι επαγγελματίες συγγραφείς λαμβάνουν ένα ποσοστό 60% από την τιμή του βιβλίου. Βέβαια, το ζήτημα είναι να βρεθεί κάποιος να το αγοράσει. Γιατί σε αυτό το νέο εκδοτικό μοντέλο λείπει η όποια έννοια έκδοσης. «Έκδοση είναι ό,τι σχετίζεται με την τελειοποίηση ενός έργου μέχρι τη δημιουργία μιας αγοράς που θα απορροφήσει αυτό το έργο», τονίζει ο Τζακ Ρομανός, πρόεδρος της εταιρείας Viacom που χειρίζεται τις κυκλοφορίες του οίκου Simon & Schuster, εκφράζοντας τις αμφιβολίες του για την αποτελεσματικότητα αυτής της ηλεκτρονικής εμπορικής κίνησης.
Όποιες όμως κι αν είναι οι αντιρρήσεις, οι παίκτες σε αυτό το παιχνίδι ορίζουν τον χώρο τους. Εκτός από το Fatbrain. com, υπάρχουν κι άλλες διευθύνσεις όπως το 1stΒooks και το iUniverse.com που αγρεύουν περιώνυμους της λογοτεχνίας. Κι επειδή ο εφιάλτης των εκδοτών βιβλίων είναι η παράνομη αντιγραφή ψηφιακά μεταφερόμενων πληροφοριών με λίγα λόγια, η πειρατεία οι παραπάνω ηλεκτρονικοί εκδότες έχουν λάβει τα μέτρα τους. Και διοχετεύουν την πληροφορία σε κωδικοποιημένη μορφή στον σκληρό δίσκο του κομπιούτερ του χρήστη. Και το λογισμικό που κατεβάζει ο χρήστης μαζί με το κείμενο ελέγχει την πληροφορία, ώστε αυτή να μην είναι δυνατό να αναπαραχθεί ψηφιακά, να αποσταλεί μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή να τυπωθεί.
Από την άλλη, μία ηλεκτρονική έκδοση στερείται από την παραδοσιακή εμφάνιση ενός βιβλίου, το οποίο γίνεται περισσότερο ελκυστικό με τη συμβολή ενός επιμελημένου σχεδιασμού και μιας προσεγμένης τυπογραφικής εργασίας. Αυτός είναι κι ένας από τους λόγους που οι επαγγελματίες κι επιτυχημένοι συγγραφείς μένουν σκεπτικοί στην ιδέα να κυκλοφορήσουν ηλεκτρονικά ένα βιβλίο τους. Γι' αυτό άλλωστε και οι νέοι ηλεκτρονικοί εκδότες τους πληρώνουν πολύ καλά, για να μειώσουν τις αντιστάσεις τους. Όσο για την τιμή ενός ηλεκτρονικού βιβλίου, επειδή η αγορά είναι σε εξέλιξη δεν υπάρχουν καθορισμένα μοντέλα τιμών, αλλά συνήθως ένα ηλεκτρονικό βιβλίο κοστίζει λιγότερο από ένα έντυπο.
Μυθιστορήματα με εκδότη το... Ίντερνετ
Το πρώτο κεφάλαιο («Οι Χτίστες») από το νέο έργο του Μίλοραντ Πάβιτς στο Διαδίκτυο, «Δαμασκηνός» (Damascene), στη διεύθυνση ezone.org.
Ανάμεσα στους πρώτους που αντάλλαξαν τις χάρτινες σελίδες με την ηλεκτρονική οθόνη συγκαταλέγεται και ο Μίλοραντ Πάβιτς. Στη διεύθυνση http://www.ezone.org/, ανάμεσα σε μία σειρά τίτλων πάσης φύσεως, ο "Δαμασκηνός" του Σέρβου συγγραφέα τραβάει την προσοχή. Η δομή του μυθιστορήματος γίνεται συμμετοχική προσφέροντας εναλλακτικές προτάσεις ανάγνωσης στον χρήστη.
Ορισμένα από τα κεφάλαια του "Δαμασκηνού" διαβάζονται ανάλογα με τη σειρά που τα επιλέγει ο αναγνώστης-χρήστης του Ίντερνετ συμβάλλοντας στην πλοκή του έργου. "Αν θες να ζήσεις πολύ και ευτυχισμένος, μην ξοδέψεις τις προσπάθειές σου" λέει ο ήρωας τού Πάβιτς, Ντιμίτρι Σουβάκοβιτς, σε αυτή την ιστορία πόλεων και ανθρώπων που την τοποθετεί στον 19ο αιώνα.
Ο Μίλοραντ Πάβιτς ήταν από τους πρωτοπόρους των εκδόσεων στο Ίντερνετ. Μια σειρά διηγημάτων του, που κυκλοφόρησε και σε μορφή βιβλίου και στα ελληνικά, είχε πρωτοκυκλοφορήσει στο Διαδίκτυο
Αλλά και μία ελληνική υπογραφή πέρασε τα σύνορα της ηλεκτρονικής εποχής, καθώς ο Γιώργος Ζαρκαδάκης εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο μέσα στο Ίντερνετ, στη διεύθυνση www-media.medialab.ece.ntua.gr/zark. "Τα μυστήρια των χωρών χωρίς" είναι το πρώτο ελληνικό κυβερνοπάνκ μυθιστόρημα, στο οποίο ο διδάκτωρ τεχνητής νοημοσύνης γράφει την ιστορία της συνάντησης ανάμεσα στην επιστήμη και τη θρησκεία. Είναι μία λογοτεχνική εξερεύνηση σε μερικές από τις τελευταίες θεωρίες της φυσικής, της βιολογίας και της κοσμολογίας, καθώς και στη σχέση τους με τις παγκόσμιες θρησκευτικές και εσωτερικές δοξασίες. Τις οποίες όμως ο Γιώργος Ζαρκαδάκης πέρασε κατόπιν και στην παραδοσιακή μορφή του έντυπου βιβλίου εκδίδοντας το πρώτο του μυθιστόρημα στις εκδόσεις «Αλεξάνδρεια».
Η «ψηφιοποίηση» της ανάγνωσης
Η ηλεκτρονική διεύθυνση (fatbrain.com), στην οποία κυκλοφορεί το νέο «βιβλίο» του ?ρθουρ Κλαρκ «Ο Χρόνος της ΤV - Ταξίδι στο Μέλλον». Η ανάγνωση στοιχίζει κάθε φορά δύο δολάρια (πληρωμή μέσω πιστωτικής κάρτας) - Το παρόν και το μέλλον. Τόμοι στα ράφια ενός βιβλιοπωλείου και μία ηλεκτρονική συσκευή ανάγνωσης (ebook) στον πάγκο
Εφόσον έγινε η αρχή, θα υπάρξει και συνέχεια. Το Πανεπιστήμιο του Τέξας, με προϋπολογισμό ενός εκατομμυρίου δολαρίων για τον ψηφιακό εξοπλισμό του, ετοιμάζεται να αυξήσει τη συλλογή των 6.000 ηλεκτρονικών τίτλων που στεγάζει η βιβλιοθήκη του. Κι αυτό είναι μια θετική απάντηση σε εκείνους που βλέπουν με σκεπτικισμό την άποψη πως υπάρχουν ήδη οι αναγνώστες που θα διαβάσουν σε ψηφιακή μορφή ένα καλό βιβλίο. Στον ίδιο δρόμο βρίσκονται και αρκετοί παραδοσιακοί εκδότες τόσο στη Νέα Υόρκη όσο και στην Ευρώπη πλέον που αντικρύζουν το μέλλον του βιβλίου μέσα στην οθόνη του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Γι' αυτό άλλωστε ετοιμάζουν να περάσουν σε ψηφιακή μορφή χιλιάδες τίτλους παλιών βιβλίων, καθώς αποδέχονται την πραγματικότητα ενός ηλεκτρονικού κόσμου, μέσα στον οποίο τα βιβλία θα ζουν για πάντα και δεν θα εξαντλείται ποτέ η έκδοσή τους. Ωστόσο κάποιοι από τους ειδικούς επί των εκδοτικών πραγμάτων αμφιβάλλουν για το πόσο ραγδαίες θα είναι αυτές οι αλλαγές, με δεδομένο τα στατιστικά της αμερικανικής αγοράς του βιβλίου: οι πιο αξιόπιστοι αγοραστές βιβλίων ανήκουν στην εποχή του χάρτου και ηλικιακά εντοπίζονται στα 45 και άνω. Αντίστοιχα, ο Ευρωπαίοι εμπειρογνώμονες υποστηρίζουν περισσότερο την ηλεκτρονική έκδοση βιβλίων, η οποία μπορεί να αναπτυχθεί εξαιτίας της ζήτησης από έναν νέο τύπο αναγνωστών, τους νέους, που έπαψαν να διαβάζουν βιβλία χαρτόδετης μορφής.
Όσο αναπτύσσεται η αγορά, ο ορισμός ενός βιβλίου εξελίσσεται σε μία εξωτική συλλογή λογοτεχνικών υβριδίων, σε ηλεκτρονικούς τίτλους που μπορούν να διαβαστούν ως ηλεκτρονικό μήνυμα, να συλλεχθούν από μια φορητή ηλεκτρονική συσκευή ανάγνωσης, να κατεβούν από τον σκληρό δίσκο ενός κομπιούτερ ή ακόμα και να πάρουν τη μορφή τυπωμένων σελίδων σε λιγότερο από 30 δευτερόλεπτα. Κανείς όμως δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πότε θα ισχύσει αυτό το μέλλον. Πάντως οι γίγαντες της τεχνολογίας φροντίζουν να παράσχουν τα μέσα και τις επινοήσεις τους, ηλεκτρονικές και οικονομικές, ώστε οι ηλεκτρονικοί τίτλοι να συναντήσουν τους χάρτινους συγγενείς τους μέσα σε μία δεκαετία.
Ο οίκος Random αποφάσισε να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα διάρκειας δύο χρόνων με σκοπό να περάσει σε ψηφιακή μορφή όλον τον κατάλογο των 20.000 τίτλων του, έχοντας ήδη μετατρέψει τους 5.000. Εξάλλου και ο οίκος Simon & Schuster παρουσιάζει σε ηλεκτρονική μορφή τις νέες εκδόσεις του και ετοιμάζει άλλους 4.000 από τους υπάρχοντες 20.000 τίτλους της περασμένης χρονιάς.
Στην Ευρώπη, ο γαλλικός οίκος Ηavas και ο ιταλικός Μondadori ανακοίνωσαν τον περασμένο Οκτώβριο τη συμφωνία τους να εκδώσουν ηλεκτρονικά βιβλία τα οποία θα διαβάζονται από ειδικά προγράμματα της Μicrosoft. Ενώ η αλυσίδα βιβλιοπωλείων στην Αμερική, Βarnes & Νoble, αγόρασε το 49% των μετοχών του iUniverse. com, ακριβώς επειδή ελπίζει στο μέλλον των ηλεκτρονικών εκδόσεων. Για να υπάρξει αγορά πρέπει να υπάρχουν αγοραστές. Για να εμφανιστούν πρέπει διάφοροι τίτλοι να τους προσελκύσουν. Αυτή ακριβώς την εργασία κάνει η επιχείρηση της ΝetLibrary. Η οποία μετατρέπει τα έντυπα βιβλία σε ηλεκτρονικά, αναθέτοντας σε εργάτες- δακτυλογράφους στην Κίνα, την Ινδία και τις Φιλιππίνες να περάσουν τα βιβλία στα κομπιούτερ.
Στη συνέχεια μια άλλη ομάδα στο Κολοράντο δουλεύει από το πρωί μέχρι τα μεσάνυχτα προκειμένου να διορθώνουν το πρώτο στάδιο εργασιών, παραδίδοντας 50 βιβλία την ημέρα σε ηλεκτρονική μορφή... Μέχρι τον περασμένο Αύγουστο η ΝetLibrary είχε καταφέρει να πουλήσει ηλεκτρονικούς τίτλους αξίας 1,5 εκατομμυρίου δολαρίων σε πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες, ώστε οι σπουδαστές και τα μέλη των βιβλιοθηκών να έχουν τη δυνατότητα 24ωρης πρόσβασης σε όποιο εξειδικευμένο κείμενο επιθυμούσαν.
Μένει όλες αυτές οι νέες επιχειρήσεις να απαντήσουν στο βασικό ερώτημα του πώς θα εκπαιδεύσουν αναγνώστες γι' αυτό το νέο είδος. Ορισμένες εταιρείες βασίζονται στη γενιά των νέων αναγνωστών, συνηθισμένων με την τεχνολογία των ηλεκτρονικών υπολογιστών κι εξοικειωμένων με την οθόνη. Αλλά οι πιο συνετοί τονίζουν πως στο παιχνίδι πρέπει να μπουν και οι πιο ηλικιωμένοι που είναι και οι πιο έμπειροι αναγνώστες. Γιατί δεν αρκούν οι πολλοί τίτλοι για μια μεγάλη αλλαγή στην έννοια του βιβλίου. Χρειάζεται να υπάρχει και η σχετική ανταπόκριση μεταξύ κειμένου και αναγνώστη που θρέφει αυτήν τη σχέση.
<-----
Αρχική
|
