|
Διαδικτυακή μετάλλαξη στο DNA του Τύπου
Παρά τις όποιες ατέλειες και κινδύνους, η ηλεκτρονική ενημέρωση μπαίνει όλο και
περισσότερο στη ζωή μας
Της Τιτικας Δημητρουλια
«Εχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι, σε πέντε χρόνια, το 40% με 50% των ανθρώπων
θα διαβάζει τον Τύπο ηλεκτρονικά. Για να διατηρήσουν τους αναγνώστες τους, οι
εφημερίδες πρέπει να αναπτύξουν την ηλεκτρονική παρουσία τους». Η πρόβλεψη αυτή
του Μπιλ Γκέιτς μπορεί να εκφράζει προφανώς την ιδιοτελή προσδοκία του,
αντικατοπτρίζει όμως και τις μεταλλάξεις που σημειώνονται στο «DNA» του Τύπου,
υπό την ισχυρότατη επίδραση των νέων τεχνολογιών. Στο σημερινό, ρευστό ακόμα
τοπίο, το ζητούμενο είναι λοιπόν πρώτα να καταγραφούν οι αλλαγές αυτές και στη
συνέχεια να δρομολογηθούν προς όφελος του ανθρώπου και του πολίτη.
Ολες οι σχετικές μελέτες (R. De Wolk, B. Gunter, J. Herbert, M. Ward, J.-F.
Fogel και B. Patino) κάνουν πράγματι λόγο για αλλαγή παραδείγματος στο πεδίο του
Τύπου στον κυβερνοχώρο. Οι Φοζέλ-Πατινό μάλιστα, πρωτεργάτες της ηλεκτρονικής «Le
Monde», υποστηρίζουν στο πρόσφατο έργο τους «Ο Τύπος χωρίς τον Γουτεμβέργιο» ότι
οι αλλαγές είναι τόσο μεγάλες, που δεν έχουμε να κάνουμε πια με ένα νέο κεφάλαιο
στην Ιστορία του Τύπου, αλλά με μια νέα Ιστορία του. Προτείνουν μάλιστα μια
ενδιαφέρουσα περιοδοποίησή της, σε συνάρτηση με τα τρία αιματηρά τρομοκρατικά
χτυπήματα των τελευταίων ετών:
- Στην καταστροφή των Δίδυμων Πύργων (2001), ο ηλεκτρονικός Tύπος έκανε τα πρώτα
του βήματα και έμεινε πίσω σε σχέση με τον Τύπο και τα οπτικοακουστικά μέσα.
- Στη Μαδρίτη (2003) είχε ξεπεράσει το συνδυασμό κείμενο+φωτογραφία σε επίπεδο
περιεχομένου και βρέθηκε στο επίκεντρο της ενημέρωσης με τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά του, την αμεσότητα και τη διαδραστικότητα (χάρτες, γραφικά,
φόρουμ, πλήθος φωτογραφίες και ανταποκρίσεις δημοσιογράφων και μαρτυρίες
αυτοπτών).
- Στο Λονδίνο (2005), λίγα μόλις λεπτά μετά το συμβάν, οι ιστοσελίδες των
εφημερίδων παρουσίασαν φωτογραφίες από τον τόπο των εκρήξεων και μέσα σε 24
ώρες, σύμφωνα με τη διευθύντρια ειδήσεων του BBC, δέχτηκαν «είκοσι χιλιάδες
ηλεκτρονικά μηνύματα, πάνω από χίλιες φωτογραφίες και πάνω από είκοσι βίντεο
έτοιμα προς χρήση…». Και οι Φοζέλ-Πατινό καταλήγουν: «ένα δεύτερο όριο
καταρρίφθηκε – αυτό που χώριζε το Διαδίκτυο από τα λοιπά μέσα».
Ερασιτεχνισμοί
Ο ακμάζων αυτός ηλεκτρονικός Tύπος δεν ορίζεται προφανώς μόνο από τις
ιστοσελίδες των εφημερίδων, αλλά περικλείει πολλές αμιγώς ηλεκτρονικές εκδόσεις,
όπως τα συμπιλήματα ειδήσεων από πολυάριθμες πηγές με ταυτόχρονη δυνατότητα
αναζήτησης (το Google news, λόγου χάρη, http://news. google.com) –τα πλήρως
αυτοματοποιημένα προγράμματα επιλογής, σύνοψης και δημοσίευσης ειδήσεων από
πολλαπλές πηγές (όπως το Newblaster, του Πανεπιστημίου Κολούμπια, http://newsblaster.cs.columbia.edu)–
τις προσωπικές ιστοσελίδες και τα blogs, όπου ο πομπός και ο δέκτης της
πληροφορίας συγχέονται σε μια διαδικασία που προάγει την ενημέρωση, αλλά
εγκυμονεί επίσης μεγάλους κινδύνους. Ενώ δηλαδή οι εν λόγω ιστοσελίδες
λειτουργούν δυνάμει ως δίαυλοι εναλλακτικής πληροφόρησης, ταυτοχρόνως μπορούν να
αποτελέσουν φορείς παραπληροφόρησης, συχνά για λόγους σχετικούς με τον
ερασιτεχνισμό των δημιουργών τους και μόνο.
Ανάλογο παράδειγμα μοιράσματος της γνώσης πια αποτελεί η γνωστή εγκυκλοπαίδεια
Wikipedia, της οποίας η σύνταξη, όπως και η πρόσβαση, είναι ανοιχτή σε όλους, με
αποτέλεσμα τα όποια λάθη της να αναπαράγονται ανεξέλεγκτα. Η αξία των
συνεργατικών σχεδίων διάχυσης της γνώσης και της ενημέρωσης δεν ακυρώνεται
προφανώς από τις επιμέρους αδυναμίες τους, οι οποίες επ’ ουδενί δικαιολογούν
απόψεις όπως η ακόλουθη του Αλαίν Φινκιελκρότ: «αν το νόημα της Ιστορίας
βρίσκεται στη μπλογκόσφαιρα, το Διαδίκτυο και τα βιντεοπαιχνίδια, τότε πρέπει
πραγματικά να εκτροχιάσουμε το τρένο της». Αλλά υπογραμμίζουν την επιτακτική
ανάγκη μιας στοιχειώδους ρύθμισης, της οποίας το περίγραμμα δύσκολα θα ορίζαμε
σήμερα.
Τέσσερις διαφορές
Οι ίδιες οι ηλεκτρονικές εφημερίδες πάντως διαφοροποιούνται σημαντικά σε σχέση
με τα έντυπα φύλλα τους.
- Η πρώτη μεγάλη διαφορά είναι η δωρεάν πρόσβαση και η πολύ χαμηλή συνδρομή των
ηλεκτρονικών φύλλων για σημαντικές υπηρεσίες πέραν της απλής ανάγνωσης (όπως τα
εξατομικευμένα newsletters, η πρόσβαση σε ειδικά αφιερώματα και στο αρχείο, η
παραμετροποίηση της σελίδας κ.ά.). Αν αυτή η δωρεάν πρόσβαση μας επιτρέπει να
κάνουμε λόγο για εξάπλωση της ενημέρωσης, την ορμή μας ελαττώνει αφ’ ενός το
ψηφιακό χάσμα και αφ’ ετέρου το γεγονός ότι πολλές ηλεκτρονικές υπηρεσίες
ξεκίνησαν δωρεάν, αλλά άλλαξαν στην πορεία μόλις ισχυροποίησαν τη θέση τους.
Επειδή όμως το κόστος αποθήκευσης και δημοσίευσης της πληροφορίας στον
κυβερνοχώρο είναι πράγματι χαμηλό, μπορούμε ίσως να ελπίζουμε σε μια μόνιμη
μείωση της τιμής της πληροφόρησης.
- Η δεύτερη είναι η αμεσότητα – κάθε σημαντική είδηση ενσωματώνεται, λόγου χάρη,
στο ίδιο το φύλλο αλλά και στα newsletters.
- Η τρίτη, η διαδραστικότητα, καθώς ο αναγνώστης στα φόρουμ, στα τσατ ή με το
ηλεκτρονικό ταχυδρομείο επικοινωνεί με τους δημοσιογράφους και τους υπόλοιπους
αναγνώστες.
- Η πιο θεμελιακή όμως αλλαγή αφορά τον τρόπο με τον οποίο ο αναγνώστης
προσεγγίζει τη σελίδα, ως εικόνα μάλλον παρά ως κείμενο. Τη σαρώνει λοιπόν για
να επιλέξει την είδηση που θέλει να διαβάσει αναλυτικότερα. Η ανάγνωση στην
οθόνη, η οποία, σύμφωνα με τις έρευνες, παίρνει 30% περισσότερο χρόνο απ’ ό,τι
στο χαρτί, είναι λοιπόν μη γραμμική, προσωπική, διαφορετική. Ετσι, δημιουργείται
ένας αναδραστικός βρόχος, στον οποίο ο δημοσιογράφος με τις αυξημένες
τεχνολογικές και επικοινωνιακές δεξιότητες κατευθύνεται σε μια διάρθρωση της
πληροφορίας βασισμένη στον τίτλο και τη διασύνδεση, η οποία καλύπτει τον
αναγνώστη. Είναι προφανές ότι, προς το παρόν τουλάχιστον, στην οθόνη διακινείται
ως επί το πλείστον το γεγονός, και η γνώμη και ο σχολιασμός παραμένουν στο
χαρτί, ενώ χαρτί και οθόνη θα συνεχίσουν να συνυπάρχουν, όπως φαίνεται, για πολύ
καιρό, ίσως και για πάντα.
Το μεγάλο στοίχημα
Η ανησυχία την οποία εκφράζουν πολλοί ερευνητές αφορά την πιθανότητα να υπάρξει
στο μέλλον μια πληροφόρηση δύο ταχυτήτων: η πρώτη θα απευθύνεται σε μια ελίτ που
θα συνεχίζει να διαβάζει και τα έντυπα και να σχηματίζει ολοκληρωμένη άποψη, και
η δεύτερη θα παρέχεται ηλεκτρονικά α λα καρτ στους πολλούς, αποκομμένη από τα
συγκείμενά της. Εχουμε λοιπόν μπροστά μας άλλο ένα στοίχημα κεφαλαιώδους
σημασίας για την κοινωνία του ανθρώπου. Το μέλλον διαγράφεται συναρπαστικό παρά
τους φόβους και τις ανησυχίες.
Καθημερινή 24/12/2005
<-----
Αρχική
|
pdf 111kb