|
Με άλλα λόγια,
πατάει γερά και με τα δυο του πόδια σε
δύο αντίπαλα, συχνά εχθρικά, είδη λόγου:
τη λογοτεχνία και τη θεωρία της.
Παλαντζάρει παιγνιωδώς ανάμεσα στο
λογοτεχνικό κείμενο και στην κριτική
του. Επικίνδυνη ισορροπία.Ποιος θα ήταν
λοιπόν καταλληλότερος να αφηγηθεί
ιστορίες που εκτυλίσσονται στα
ακαδημαϊκά campus με ήρωες
πανεπιστημιακούς καθηγητές; Τις
τελευταίες δεκαετίες, το ιερατείο των
διδακτορικών διατριβών έχει εκπέσει σε
προλεταριάτο, ο συνεδριακός τουρισμός
ανθεί, οι επισκέπτες καθηγητές
καταπίνουν χιλιόμετρα, εσμός
μεταπτυχιακών φοιτητών συνωστίζεται
στις βιβλιοθήκες των πανεπιστημιακών
ιδρυμάτων. Όλος αυτός ο κόσμος, που έχει
τις βαλίτσες του έτοιμες για το επόμενο
συνέδριο και τον υπολογιστή συνεχώς
ανοιχτό, αποτελεί μια από τις πολλές
εκφάνσεις του νέου αστικού τοπίου που
αναδύεται γύρω μας. Η λογοτεχνία
αποτυπώνει αυτό το εργασιομανές
αρθροπαραγωγικό σύμπαν σε ένα, σχετικώς
νέο, είδος μυθιστορήματος που φέρει τον
αγγλοσαξονικό τίτλο campus novel.Ο Λοτζ ξέρει καλά την αφηγηματική ύλη του συγκεκριμένου είδους. Στο καινούργιο μυθιστόρημά του «Σκέψεις, σκέψεις...» εκκινεί από μια ενδιαφέρουσα ιδέα: πώς καταγράφει κανείς τις σκέψεις του; Τι φίλτρα μεσολαβούν από την ορυκτή σκέψη μέχρι τη γλωσσική της διατύπωση; Μπορεί να μελετηθεί, με τρόπο επιστημονικό, ο μηχανισμός της σκέψης; Ο Ραλφ Μέσεντζερ, διευθυντής του Κέντρου Γνωσιακών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Γκλόστερ και ήρωας του βιβλίου, σκέφτεται το συγκεκριμένο πρόβλημα διαρκώς. Όμως το σκέφτεται μόνο με το ένα ημισφαίριο του εγκεφάλου του, γιατί με το άλλο σκέφτεται διαρκώς το σεξ. Επιστημονικά συνέδρια, ημερίδες, σεμινάρια προσφέρουν γαργαλιστικές ευκαιρίες σύντομων, περιπαθών, μετριοπαθών, ακόμα και απαθών, συνευρέσεων. Καμία όμως από αυτές τις ερωτικές αρπαχτές δεν διαταράσσει την προσυμφωνημένη γαλήνη της συζυγικής του κλίνης. Ώσπου εμφανίζεται στο πανεπιστήμιο μια νέα καθηγήτρια, η Έλεν Ριντ, επιτυχημένη συγγραφέας, όμορφη και χήρα.
Ο Λοτζ περιγράφει τα σκαμπανεβάσματα της διάθεσης, το κρεσέντο των αισθημάτων, την παραφορά των αισθήσεων, τον μηχανισμό των αποφάσεων και των ενοχών μέσα από μια ενδιαφέρουσα ντουμπλέτα: Ο επιστήμονας Μέσεντζερ καταγράφει τις ανεπεξέργαστες σκέψεις του του σε ένα ψηφιακό μαγνητόφωνο. Το συγκεκριμένο πείραμα ξεκινά ως άσκηση αυτοπαρατήρησης στον γνωστικό τομέα που ενδιαφέρει τον Μέσεντζερ και σχετίζεται με τον μηχανισμό της σκέψης. Η συγγραφέας Έλεν Ριντ σημειώνει τις επεξεργασμένες σκέψεις της στο ηλεκτρονικό ημερολόγιο που κρατά στον υπολογιστή της. Ίσως της χρησιμεύσουν ως πρώτη ύλη στο επόμενο βιβλίο της.
Οι παρατηρήσεις, οι υποκειμενικές εκτιμήσεις και η εσωτερική ζωή των δύο πρωταγωνιστών αντικρύζονται, συμπληρώνονται και συνομιλούν μέσα από την αφηγηματική σκηνοθεσία του βιβλίου. Η πραγματικότητα δεν έχει ποτέ μια όψη. Ο κάθε αφηγητής προσλαμβάνει διαφορετικά πράγματα από τις ίδιες σκηνές, τονίζει τις λεπτομέρειες που τον ενδιαφέρουν και τις ερμηνεύει με βάση τις επιθυμίες και τις ανασφάλειές του. Στην καταγραφή της σκέψης του ανακατεύονται βαθύφρονες στοχασμοί, trivia της πιο πεζής καθημερινότητας, μικροκακίες, νεύρα, δισταγμοί. Η στοχαστική περιπέτεια των ηρώων αποτυπώνεται με ζωντάνια και χιούμορ. Βέβαια η διήγηση δεν διατηρεί αδιάπτωτο το νεύρο της, ορισμένες φορές η πλοκή παραείναι προβλέψιμη - όμως το ίδιο δεν συμβαίνει και με τη σκέψη μας;
Ο Λοτζ αναδεικνύει το πολυπρισματικό σύμπαν της αφήγησής του με ένα εύρημα: η Έλεν Ριντ αποστέλλει στον Μέσεντζερ, στο πλαίσιο των έντονων διαφωνιών τους για τον μηχανισμό της σκέψης, τις εργασίες των φοιτητών της, που αποδίδουν διαφορετικές μυθοπλαστικές εκδοχές του θέματος που ορίζεται κάθε φορά. Εδώ η λογοτεχνία δείχνει τα γράδα της. Η εμβριθής επιστημονική προσέγγιση του Μέσεντζερ φαντάζει μονόχνωτη και απλουστευτική, σε σύγκριση με τη λογοτεχνική πρόσληψη του κόσμου που επιχειρούν οι φοιτητές της Ριντ. Ο Λοτζ μάς κλείνει σκανταλιάρικα το μάτι. Ω γιες, η λογοτεχνία μπορεί να αποδώσει αυτό που ονομάζουμε πραγματικότητα, καμιά φορά καλύτερα κι από ντοκιμαντέρ.
ΤΟ... ΑΣΦΑΛΕΣ ΜΑΥΡΟ
«Ως συνήθως, σκέφτηκα να αγοράσω κάτι χρωματιστό και κατέληξα να πάρω μαύρο. Είναι ασφαλής επιλογή, συνδυάζεται με πολλά, είναι ακόμα στη μόδα... και, στο κάτω κάτω, χήρα είμαι». (σ. 176)
|
