Αρχική

Επειδή πότε πότε ξεκαλωδιωνόμαστε...

Ο βιβλιοπόντικας προτείνει

Kανίβαλοι πιο πληκτικοί κι από Eγγλέζους

Ο νομπελίστας Tζ.M. Kούτσι «παίζει» με τον «Pοβινσώνα Kρούσο»

MIA ΓYNAIKA ΣTΟ NHΣI TΟY PΟBINΣΩNA, ΠAPEA ME TΟN KPΟYΣΟ KAI TΟN «KANIBAΛΟ» ΠAPAΣKEYA. AN ΦANTAZEΣTE AΓPIΟ ΣEΞ KAI ΠEPIΠETEIEΣ, ΠΛANAΣΘE ΠΛANHN ΟIKTPAN. ΣTΟ NHΣI TΟY PΟBINΣΩNA, ΟI NAYAΓΟI KINΔYNEYΟYN NA ΠEΘANΟYN AΠΟ... ΠΛHΞH. ENA MYΘIΣTΟPHMA ΠΟY ΓPAΦETAI ΩΣ ΔIAKEIMENIKΟ ΠAIXNIΔI KAI XAPAKTHPIZETAI ΩΣ «H AΠANTHΣH ΣTHN AΠΟIKIΟ-KPATIKH ΛΟΓΟTEXNIA»


Το μυθιστόρημα «Μια γυναίκα στο νησί του Ροβινσώνα» (αγγλικός τίτλος: «Foe») του Τζ. M. Κούτσι πρωτοδημοσιεύθηκε το 1986. Ο συγγραφέας είχε ήδη βραβευθεί με το βραβείο Μπούκερ (1983). Ξαναβραβεύθηκε με το ίδιο βραβείο (1999), γεγονός που σχολιάστηκε στις φιλολογικές σουαρέ. Ακολούθησε η απονομή του Νόμπελ (2003). Ο αγγλόφωνος Κούτσι, αποδομιστής γλωσσολόγος με ακαδημαϊκή καριέρα, γράφει μασίφ λογοτεχνία που έλκει το ενδιαφέρον των απανταχού φιλολόγων. Τα κείμενά του προσφέρουν αναγνωστικές λαβές για μοντέρνα μεταπτυχιακά και πανεπιστημιακές διαλέξεις. H λογοτεχνική αυτοσυνειδησία είναι έκτυπη στα βιβλία του κι αυτό βολεύει τον σύγχρονο φιλολογικό υπομνηματισμό. Ο αφηγηματικός δόλος και οι μοντέρνες τεχνικές που χρησιμοποιεί προκαλούν ρίγη συγκίνησης στην ακαδημαϊκή κριτική. Επιτέλους, σκέφτονται οι μελετητές: κείμενα που μπορούν να εφαρμοστούν ανενδοίαστα (και αποδοτικά) οι αφηγηματικές θεωρίες.

Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα σκηνοθετείται ως διακειμενικό παιχνίδι. Αντικρύζεται και συνομιλεί με τον «ορίτζιναλ» «Ροβινσώνα Κρούσο» του Ντεφόου. Έχει χαρακτηριστεί από την κριτική ως «παραδειγματικό διακειμενικό μυθιστόρημα», ως «μετααποικιοκρατική λογοτεχνία», ως «μεταμοντέρνο μυθιστόρημα».

Τι θα γινόταν, αν στο νησί του Ροβινσώνα εμφανιζόταν μια γυναίκα ναυαγός; H Σούζαν Μπάρτον, ψηλή, ξεροτηγανισμένη από τον ήλιο, με φουσκάλες στα χέρια από τις ατέλειωτες ώρες της κωπηλασίας, ξεβράζεται στην αμμουδιά. Ένας νέγρος εμφανίζεται ξαφνικά και την μεταφέρει στις πλάτες του. Την πηγαίνει στον Κρούσο.

H αλλόκοτη τριάδα, ο γερο-παράξενος Κρούσος, ο βουβός Παρασκευάς και η Σούζαν Μπάρτον θα ζήσουν έναν χρόνο μαζί στο απομονωμένο «νησί του Κρούσου». Στο πρώτο μέρος του βιβλίου, η Σούζαν Μπάρτον διηγείται την ιστορία της. Πώς έφυγε από τη χώρα της, κυνηγώντας τους απαγωγείς της κόρης της. Πώς βρέθηκε να κωπηλατεί μόνη κι έρημη στην αφιλόξενη θάλασσα. H συγκατοίκηση με τον μονόχνοτο, διπλομανταλωμένο στον εαυτό του Κρούσο αποδεικνύεται κάθε άλλο παρά περιπετειώδης. H ζωή τους μπορεί να συνοψιστεί στην τριπλέτα «κοιμόμαστε, τρώμε, ζούμε», που εκφωνεί κάποια στιγμή ο Κρούσος για να περιγράψει τη ζωή στο νησί.

Μονομανία

Ο γερασμένος Κρούσος ζει την καθημερινή ρουτίνα του αγόγγυστα. Δεν ενδιαφέρεται για τίποτα: «Τόσο πολύ είχε στενέψει ο ορίζοντάς του, που είχε καταφέρει να πείσει τον εαυτό του ότι ήξερε όλα όσα υπήρχαν να μάθει κανείς για τον κόσμο. Εξάλλου, όπως ανακάλυψα αργότερα, η επιθυμία να φύγει είχε ξεφτίσει μέσα του». Μένει εκεί και ζει τη ζωή του, απαλλαγμένη από ενδιαφέροντα και εκπλήξεις. Μόνο έργο του: μαζί με τον Παρασκευά αλωνίζουν το νησί φτιάχνοντας μονομανιακά πεζούλες. ʼχρηστο και κοπιώδες έργο. Ο Κρούσος έχει μεγαλεπήβολα σχέδια για τις μετέπειτα γενιές. Δεν μπορεί, κάποιοι θα εμφανιστούν κάποτε. Ίσως είναι προνοητικοί κι έχουν μαζί τους ένα σακί σπόρους. Για εκείνους προετοιμάζει το έδαφος. Για να μπορέσουν να καλλιεργήσουν το νησί.

Μια γυναίκα και δυο άντρες μόνοι τους σε ένα νησί. Μη φανταστείτε όργια, μπερδέματα, φωνές, φασαρίες. Σεξ άπαξ, άκεφα, στα βουβά, στο κρεβάτι του Κρούσου. Ένας Παρασκευάς με αδιευκρίνιστο παρελθόν και κομμένη γλώσσα. H επικοινωνία δεν είναι το φόρτε τους σ' αυτό το νησί. Κάποια στιγμή εμφανίζεται ένα καράβι, οι ναυαγοί σώζονται. Τρόπος του λέγειν. Ο Κρούσος πεθαίνει στο καράβι, ο Παρασκευάς μοιάζει με ζώο που το άρπαξαν από τη φωλιά του. Μόνο η Σούζαν Μπάρτον ανυπομονεί να επιστρέψει στην Αγγλία.


H χήρα του Κρούσου


Το δεύτερο μέρος του βιβλίου αναπτύσσεται πάνω στο μοτίβο των επιστολών. H Σούζαν, ως χήρα Κρούσου πια, φορτωμένη με τη φροντίδα του Παρασκευά, προσπαθεί να προσποριστεί χρήματα. Αποφασίζει να πουλήσει την ιστορία της σε έναν συγγραφέα, ονόματι Φόε. Όμως ο Φόε ενδιαφέρεται να αγοράσει μια ιστορία με πάθη και περιπέτειες. Με όπλα, ναυάγια, κανίβαλους. Μια ιστορία σαν αυτή που έγραψε ο Ντεφόου πολλά χρόνια πριν. H Σούζαν μένει προσκολλημένη στην αφηγηματική αλήθεια. Δυστυχώς, χωρίς μυθοπλασία, τα γεγονότα ακούγονται ανυπόφορα βαρετά. Στον περίκλειστο κόσμο της αφηγηματικής αλήθειας «οι κανίβαλοι δεν είναι λιγότερο πληκτικοί από τους Εγγλέζους», παραδέχεται η Σούζαν Μπάρτον, υπονοώντας τον Παρασκευά. Παρόλα αυτά, η κατσιασμένη Μούσα τού συγγραφέα επιμένει. Το βιβλίο πρέπει να γραφτεί.

Ως διακειμενικό παιχνίδι παρουσιάζει φιλολογικό ενδιαφέρον. H αφηγηματική τάξη διασαλεύεται, το μυθιστόρημα της απραξίας επιζητεί της δάφνες του. H εξωτερική περιπέτεια του γνωστού μύθου μεταλλάσσεται σε εσωτερική. Το μυθιστόρημα του Κούτσι αρνείται να «παραμυθιάσει» τον αναγνώστη με τον παραδοσιακό τρόπο. Προτιμά να αποκαλύψει τον μηχανισμό της συγγραφής του, να αναποδογυρίσει τα γνωστά μοτίβα, να αφήσει αναπάντητα ερωτήματα. Ο μύθος του Ροβινσώνα Κρούσου (και η φιγούρα του Παρασκευά) έχουν στοιχειώσει πολλά μεταγενέστερα κείμενα. Εξακολουθώ να προτιμώ το πρωτότυπο μυθιστόρημα του Ντεφόου. Ο Κούτσι διαστρέφει εύστροφα το βιβλίο που βάζει στο στόχαστρο. Αρκεί αυτό; Όταν η ευφυής απραξία του νομπελίστα Κούτσι τα βάζει με τη θερμοκέφαλη περιπέτεια του παραμυθά Ντεφόου, στο τέλος νικά η περιπέτεια. Αμ, πώς;


ΟΛΑ EINAI ZHTHMA ΑΡΙΘΜΩΝ
«Όσο πάω και κατανοώ περισσότερο τον λόγο που θέλατε ο Κρούσος να έχει μουσκέτο και να δέχεται επιθέσεις κανιβάλων. Το είχα θεωρήσει ένδειξη ότι δεν εκτιμούσατε την αλήθεια. Ξέχασα πως είστε ένας συγγραφέας που γνωρίζει πάνω απ' όλα πόσο πολλές λέξεις μπορούν να αντληθούν από ένα κανιβαλικό τσιμπούσι, και πόσο λίγες από μια γυναίκα που λιποψυχάει με τον άνεμο. Όλα είναι ζήτημα λέξεων και αριθμού λέξεων, έτσι δεν είναι;».



ΤΑ ΝΕΑ , 08-05-2004 , Σελ.: P03
Κωδικός άρθρου: A17933P031
ID:414696

Βιβλιογραφικά - επιμέλεια: Τερέζα Γιακουμάτου

Δικτυογραφία

Βιογραφία http://www.kirjasto.sci.fi/coetzee.htm

Βιογραφία http://www.tiac.net/users/jgm/jmbiog.htm

Βιο-βιβλιογραφία από τη σελίδα των Nobel  http://www.nobel.se/literature/laureates/2003/coetzee-bibl.html

Πλήρης βιβλιογραφία από τη σελίδα του Πανεπιστημίου Chatanooga (English Department)
http://www.utc.edu/~engldept/booker/coetzee.htm

Αναφορές στους New York Times, βιβλιοκριτικές, άρθρα του ίδιου http://www.nytimes.com/ref/books/author-coetzee.html

Ο μοναδικός συγγραφέας που κέρδισε δύο φορές το Booker (από το BBC) http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/484606.stm

Επιλεγμένη εργογραφία:

• Dusklands, 1974
• In the Heart of the Country, 1977
• Waiting for the Barbarians, 1980
• Life and Times of Michael K, 1983
• Foe, 1986 - (σουηδ.)
• A Land Apart: A Contemporary South African Reader, 1987 (André Brink)
• White Writing: On the Culture of Letters in South Africa, 1988
• Age of Iron, 1990 
• Doubling the Point: Essays and Interviews, 1992
• The Master of Petersburg, 1994
• Giving Offense: Essays on Censorship, 1996
• Boyhood: Scenes from Provincial Life, 1997
• What is Realism?, 1997
• Disgrace, 1999
• The Lives of Animals, 1999 (Amy Gutmann)
• The Humanities in Africa, 2001
• Stranger Shores: Literary Essays, 1986–1999, 2001
• Youth: Scenes from Provincial Life II, 2002
• Elizabeth Costello: Eight Lessons, 2003

Επιλεγμένη βιβλιογραφία

A.R. Penner Countries of the Mind: The Fiction of J.M. Coetzee   (1989)
Susan V. Gallagher A Story of South Africa: J.M. Coetzee's Fiction in Context (1991)
D. Atwell ed.Doubling the Point: J.M. Coetzee, Essays and Interviews (1992)
David Attwell J.M. Coetzee: South Africa and the Politics of Writing (1993)
Michael Valdez Moses ed. The Writings of J.M. Coetzee (1994)
Graham Huggan and Stephen Watson ed., introduction Nadine Gordimer Critical Perspectives on J.M. Coetzee,  (1996)
Rosemary Jane JollyColonization, Violence, and Narration in White South African Writing: Andre Brink, Breyten Breytenbach, and J.M. Coetzee (1996)
Sue Kossew Pen And Power.A Post-Colonial Reading of J.M. Coetzee and Andre Brink  (1996)
Dominic Head J. M. Coetzee  (1998)
Sue Kossew ed. Critical Essays on J.M. Coetzee  (1998)
Sam Durrant  Postcolonial Narrative and the Work of Mourning: J.M. Coetzee, Wilson Harris, and Toni Morrison (2003)

<----- Βιβλιοπόντιξ

<----- Αρχική

ΣΟΦΙΑ ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ