|
Επειδή
πότε πότε ξεκαλωδιωνόμαστε...
Ο
βιβλιοπόντικας προτείνει
«Ένας νορμάλ άνθρωπος δεν
γράφει βιβλία»
Ο Nτανίλο Kις «τραγουδά» τις
παιδικές του μνήμες
ENA BIBΛIΟ ΠΟY ANΟIΓEI ΣAN KAΛEIΔΟΣKΟΠIΟ. ENAΣ ΠEZΟΓPAΦΟΣ ΠΟY ΣYΛΛAMBANEI TΟN
KΟΣMΟ ME TΟ AKAPIAIΟ BΛEMMA TΟY ΠΟIHTH. Ο NTANIΛΟ KIΣ ΣYNTAIPIAZEI MIKPA ΟMΟΘEMA
ΔIHΓHMATA. ΟI ΠAIΔIKEΣ MNHMEΣ ΣTΟ MAYPΟBΟYNIΟ TΟY B' ΠAΓKΟΣMIΟY ΠΟΛEMΟY: AΓPIA
ΦTΩXEIA, ΘEAMATIKH ΦYΣH. H KAΘHMEPINH ZΩH EKPHΓNYTAI ΣE MEΓA ΘEMA. ΘA MΠΟPΟYΣE
NA ΔIABAΣTEI KAI ΩΣ IΔIΟMΟPΦΟ MYΘIΣTΟPHMA. Ή ΩΣ MΠAΛANTA
 «H
τέχνη ως πεδίο απόλυτης ελευθερίας: εκεί είσαι απολύτως ελεύθερος να
εξερευνήσεις, ατιμωρητί, την ομορφιά και τη διαστροφή της ζωής. H τέχνη είναι το
αντίθετο της ζωής. Ένας νορμάλ άνθρωπος δεν γράφει βιβλία». Αυτά έλεγε στον
Νεοϋορκέζο κριτικό Brendan Lemon ο πρόωρα χαμένος Ντανίλο Κις, σε μια συνέντευξή
του. Στην ίδια συνέντευξη, ο Κις χαρακτήριζε τα βιβλία του ως «μυθιστορήματα
μαθητείας»: «λογοτεχνικής μαθητείας», διευκρίνιζε. Στην τριλογία του, Chagrins
precoces (Πρώιμα Βάσανα), Garden, Ashes και Hourglass, o Μαυροβούνιος πεζογράφος
παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο δημιουργείται η συγγραφική συνείδηση. Και,
παραλλήλως, αφηγείται την εξόντωση των Εβραίων της Ουγγαρίας, από τρεις
διαφορετικές οπτικές γωνίες. «Στα Πρώιμα Βάσανα ο κόσμος αποκαλύπτεται μέσα από
το βλέμμα ενός παιδιού: η όραση του αφηγητή είναι εσκεμμένα ναΐφ», σημειώνει.
Το μακελειό
 Ο Ντανίλο Κις γεννήθηκε στο Νόβι Σαντ, όπου έζησε με την οικογένειά του
ως το
1942. Εκείνη τη χρονιά έγινε μακελειό. Εβραίοι σφάχτηκαν. Ήταν η πρώτη φορά που
ο Ντανίλο Κις είδε πτώματα. Ανάμεσα στους νεκρούς αναγνώρισε αρκετούς από τους
φίλους του. Ο πατέρας του έκρινε ότι στην ουγγαρέζικη εξοχή θα ήταν πιο
ασφαλείς, έτσι η οικογένεια μεταφέρθηκε πάραυτα στην Ουγγαρία. Τελικά,
αποδείχθηκε πως είχε δίκιο. H οικογένεια του Κις έζησε σε άγρια φτώχια, όμως τα
έβγαλε πέρα. Το 1944 ο πατέρας του μεταφέρθηκε στο Aουσβιτς,
όπου θανατώθηκε. Οι υπόλοιποι γλίτωσαν την εξόντωση, χάρη στην ορθόδοξη μητέρα.
Το 1947 επέστρεψαν στο Μαυροβούνιο.
Ο Ντανίλο Κις σφραγίστηκε από τον βάναυσο θάνατο του πατέρα του. Κράτησε καλά
φυλαγμένα όλα τα ντοκουμέντα και τις επιστολές που τον αφορούσαν. Είχε
αποφασίσει να τα κάνει, κάποτε, λογοτεχνία. «Γνώριζα τόσο λίγο τον πατέρα μου»,
έλεγε, «που ήμουν σε θέση να χρησιμοποιήσω συγκεκριμένα και πραγματικά γεγονότα,
για να μεταλλάξω έναν συνηθισμένο Κεντροευρωπαίο σε χαρακτήρα μυθοπλασίας».
Δεν είναι τυχαίο ότι ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για τη χειρωναξία της γραφής. Για τη
μαστορική τεχνική της. «Κυρίως με ενδιαφέρουν τα ζητήματα τεχνικής: η τεχνική
είναι, τουλάχιστον, το μισό κομμάτι της συγγραφής. Ορισμένοι αρχάριοι πιστεύουν
πως αρκούν οι εμπειρίες. Αλλά για να γίνει κανείς συγγραφέας (αν εξαιρέσει
κανείς το πρώτο βιβλίο, που αποδεικνύεται εύκολο συγγραφικά), θα πρέπει να
ενδιαφέρεται, κατά κύριο λόγο, για ζητήματα τεχνικής».
O χαμένος βουκολικός παράδεισος
Τα «Πρώιμα Βάσανα» είναι μια συλλογή, ομόκεντρων θεματικά, σύντομων
διηγημάτων. Δεν πρόκειται για απλό ερανισμό κειμένων της ίδιας αφηγηματικής
κατηγορίας. Ο Ντανίλο Κις οργανώνει την αφήγησή του καλειδοσκοπικά. Κάθε ιστορία
αποτελεί ένα στιγμιότυπο. Ο φακός εστιάζει, κάθε φορά, σε ένα συγκεκριμένο
σημείο της εικόνας. Όμως, καθώς τα διηγήματα πηγαινοέρχονται μέσα στον χρόνο και
τα ίδια πρόσωπα κυκλοφορούν ανάμεσά τους, η εικόνα σιγά σιγά συμπληρώνεται. Οι
ήρωες δεν είναι κούφια ονόματα, έχουν συνήθειες και παρελθόν. H φύση δεν είναι
ταμπλό βιβάν, σαλεύει και αλλάζει. Οι συγγραφικές νύξεις αποκτούν ξάστερο
περιεχόμενο. Τα πρόσωπα και οι συμπεριφορές διατηρούν πολλαπλές όψεις. Σταθερός
αφηγητής: ένα παιδί. Ένα παιδί με συγγραφική συνείδηση και μυθοπλαστική
φαντασία. Παρακολουθούμε τη συγγραφική αυτοσυνειδησία να ελλοχεύει και να
καθορίζει το αφηγηματικό βλέμμα. H παιδική αθωότητα υπάρχει, αλλά όχι νέτη
σκέτη. Ο συγγραφέας δεν προτάσσει στην αφηγηματική μηχανή τη δήθεν παιδική
αφέλεια. Τη συναιρεί με το εξ υστέρων ώριμο συγγραφικό βλέμμα.
Ο δρόμος με τις αγριοκαστανιές, μια βραδινή ενούρηση και ο φόβος της κοροϊδίας,
ένα σκυλί που μιλά, ο καθαρισμός ενός κοτετσιού που γεμίζει το παιδικό κεφάλι με
ψείρες, το γράψιμο μιας σχολικής έκθεσης και η βεβαιότητα ότι θα είναι η
καλύτερη έκθεση της τάξης, η απώλεια μιας γκαστρωμένης αγελάδας, η δολοφονία
νεογέννητων γατιών από σπαραχτική φιλανθρωπία, η καταστροφή ενός καλά θαμμένου
ακριβού υφάσματος από αλογίσια κάτουρα: ορισμένα από τα θέματα των διηγημάτων
της συλλογής. Το καθένα από μόνο του αποτελεί μια φλασιά οικογενειακής και
τοπικής ιστορίας. Όλα μαζί, συνταιριασμένα, αποκαλύπτουν μια πολυπρισματική
κινούμενη εικόνα μιας κοινωνίας, που έχει πια χαθεί.
Νοσταλγία; Ίσως. Ο Ντανίλο Κις περιγράφει έναν οριστικά χαμένο βουκολικό
παράδεισο, μέσα σε μια άγρια εποχή. Τα παιδικά μάτια περιγράφουν αυτήν την
βάναυση και βασανισμένη ομορφιά και ο ενσυνείδητος συγγραφέας την αποδίδει με
περιγραφική εμμονή χαμένου παράδεισου.
Σαν ποιητής
 Ο Ντανίλο Κις γράφει πεζογραφία με τον τρόπο της ποίησης: ακαριαία σύλληψη,
εμμονή στη στιγμή, φράσεις που επανέρχονται και ορίζουν τον αφηγηματικό ρυθμό
και τις εναλλαγές του, μικρές αφηγηματικές μονάδες. Κάποιες στιγμές, η δοσολογία
γλυκίζει λίγο παραπάνω. Ένα σιρόπι νοσταλγίας καλύπτει σαν γλάσο το κείμενο.
Είναι οι στιγμές που η ευαίσθητη και ασταθής ισορροπία ανάμεσα στην πεζολογική
εκφορά και την ποιητική σύλληψη χάνεται. Το κείμενο γέρνει στη μεριά μιας θολής
ποιητικότητας και της παρωχημένης νοσταλγίας.
Τι να κάνουμε. H λογοτεχνία που ρισκάρει, έχει και τα φάλτσα της. Μια μπετόν
αρμέ αφήγηση δεν θα είχε διακυμάνσεις ούτε και στιγμές απογείωσης. Το βιβλίο
μπορεί να διαβαστεί και ως μυθιστόρημα ή ως μπαλάντα.
ΠΕΡΙΜΕΝΕ NA ΜΕΛΑΝΙΑΣΕΙ ΣΑΝ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟ...
* «Αν δεν είστε παιδί και υπερευαίσθητος, μπορείτε ν' αγαπάτε ένα σκύλο χωρίς
απελπισία, χωρίς φόβο ότι θα τρελαθείτε, πως θα πεθάνετε από τον πόνο σας, αν
σας τον πάρει ο πόλεμος...»
* «Περίμενε εκείνη τη στιγμή να ωριμάσει από μόνη της, να μελανιάσει σαν
δαμάσκηνο, κι έπειτα, όταν πια θα έπεφτε, να την πατήσει, να την πατικώσει με το
πόδι του».
ΤΑ ΝΕΑ , 22-05-2004 , Σελ.: P07
Κωδικός άρθρου: A17945P071
ID:416804
Δικτυακή βιβλιογραφία
(προτείνει η Τ. Γιακουμάτου)
Danilo Kis Home Page -- μία εξαιρετική
σελίδα για τον Κις με άδημοσίευτα κείμενά του, αρχεία ήχου, βιογραφία και
βιβλιογραφία (Σέρβικα)
Über Danilo Kis - Δικτυακός τόπος (Γερμανικά)
Εργογραφία
Early Sorrows : (For Children
and Sensitive Readers)
Danilo Kis, μετάφραση Michael Heim 1998
The Encyclopedia of the Dead (European Classics)
Danilo Kis, μετάφραση Michael Henry Heim 1997
Hourglass (European Classics)
Danilo Kis, μετάφραση Ralph Manheim / 1997
Homo Poeticus: Essays and
Interviews
Danilo Kis, Susan Sontag (Editor) / 1995
Garden, Ashes (A Harvest Book)
Danilo Kis, et al / 1994
A Tomb for Boris Davidovich: A Novel
Danilo Kis, μετάφραση Duska Mikic-Mitchell 1991
Sandglass
Danilo Kis / Published 1987
(Hard to Find)
< Βιβλιοπόντιξ
Φρέσκα - φρέσκα και λαχταριστά;!
<
Αρχική σελίδα
|
