|
Επειδή
πότε πότε ξεκαλωδιωνόμαστε...
Ο
βιβλιοπόντικας προτείνει
Kαλύτερα στο σινεμά παρά στο
χαρτί
O Oυόλτερ Mπέρνστιν
γράφει για τον μακαρθισμό
MAKAPΘI, MAYPH ΛIΣTA, ΨYXPΟΣ ΠΟΛEMΟΣ, KΟMMΟYNIΣTΟΦΟBIA. ΟI EIKΟΣAPHΔEΣ
AMEPIKANΟI ΦΟITHTEΣ TΟ AΓNΟΟYN, ΟMΩΣ YΠHPΞE EΠΟXH ΠΟY EΠPEΠE NA ΓINEIΣ XAΦIEΣ
ΓIA NA «KAΘAPIΣEIΣ» TΟ ΟNΟMA ΣΟY. ΠΟΛΛΟI EXAΣAN TIΣ ΔΟYΛEIEΣ TΟYΣ, ΟPIΣMENΟI THN
AΞIΟΠPEΠEIA TΟYΣ, KAΠΟIΟI AYTΟKTΟNHΣAN. «KAΛYTEPA NEKPΟΣ ΠAPA KΟKKINΟΣ» HTAN TΟ
ΣYNΘHMA. ENA BIBΛIΟ ΓIA TΟN MAKAPΘIΣMΟ, ΠΟY EYTYXHΣE ΠEPIΣΣΟTEPΟ ΩΣ TAINIA. MIA
MΟNΟXΟPΔH EΣΩΣTPEΦHΣ AΦHΓHΣH
 Στη
δεκαετία του '60 στη Θεσσαλονίκη υπήρχαν ακόμα σινεμάδες που έπαιζαν τούρκικες
ταινίες. Σαραντάρηδες φίλοι θυμούνται προβολές με τις γιαγιάδες τους: ταπεράκια
με κεφτέδες στην αίθουσα, δάκρυ κορόμηλο. Ακόμα παλιότερα, η μαμά μου μνημονεύει
με νοσταλγία τη μέρα που είδε τρεις ταινίες στη σειρά, σε τρεις διαφορετικούς
κινηματογράφους, και εξοντώθηκε. Για τους εξαρτημένους της μεγάλης οθόνης, όλες
οι ταινίες έχουν τη χάρη τους. Ακόμα και χοντροφτιαγμένες αμερικανιές
αντέχονται. Ο κινηματογράφος ενεργεί κάποιες φορές σαν λεξοτανίλ, άλλοτε
ξαλεγράρει. Στις ευτυχισμένες στιγμές, ανάβει τα φώτα του μυαλού, ξελαμπικάρει
το μάτι.
Το βιβλίο του Ουόλτερ Μπέρνστιν «Μνήμες από τη Μαύρη Λίστα - H λαίλαπα του
μακαρθισμού» μιλά για την πιο σκοτεινή περίοδο του αμερικανικού κινηματογράφου.
Την εποχή που για να δουλέψεις εκεί χρειαζόσουν τεκμήρια κοινωνικών φρονημάτων.
Αν σου κολλούσαν τη ρετσινιά του κομμουνιστή, έπρεπε να ανακαλέσεις δημόσια, με
τον πιο ταπεινωτικό τρόπο. Να γίνεις ο άνθρωπος με την κουκούλα. Να ονομάσεις
φίλους. Να λερώσεις το δικό τους μητρώο, για να γλιτώσεις το τομάρι σου. Ο
Μπέρνστιν έζησε τα γεγονότα από μέσα. Ήταν σεναρίστας τα χρόνια του μακαρθισμού,
μπήκε στη Μαύρη Λίστα το 1950.
Για τον Μπέρνστιν το «Λιμάνι της αγωνίας» του Ηλία Καζάν, στην οποία ο Μπράντο
έπαιζε έναν πρώην πυγμάχο που πάει κόντρα στη συμμορία και καταθέτει εναντίον
της στο δικαστήριο, ρισκάροντας το όνειδος του χαφιέ, ταινία που σάρωσε τα Όσκαρ
και χάρισε στον Μπράντο μια εξαιρετική ερμηνεία, γυρίστηκε για να αιτιολογήσει
την προδοσία του σεναρίστα Σούλμπεργκ και του σκηνοθέτη Καζάν. «Υπήρχαν, δηλαδή,
καλοί προδότες και κακοί προδότες, και ήθελαν να αποσαφηνίσουν σε ποιο είδος
ανήκαν αυτοί».
Τα πρόσωπα ζωντάνεψαν με τον Γούντι Aλεν
 O
Μπέρνστιν χαρακτηρίζει στην εισαγωγή του το βιβλίο ως απομνημονεύματα. Ο ίδιος
σημειώνει ότι «είναι η ιστορία όπως τη βλέπουν τα μάτια κάποιου που στέκεται σε
μια ορισμένη πλευρά, κάποιου που θεωρούνταν ανατρεπτικός, ακόμα και προδότης. Τα
απομνημονεύματα είναι πάντα ιστορία, όποιες και αν είναι οι προθέσεις τους,
άσχετα με το πόσο υποκειμενικά είναι». Οι προθέσεις του Μπέρνστιν είναι σαφείς.
Βλέπει τους σύγχρονους Αμερικανούς φοιτητές που, όταν πληροφορούνται για τη
Μαύρη Λίστα, το βρίσκουν πολύ δύσκολο να το πιστέψουν. Τα γεγονότα ακούγονται
παραφουσκωμένα. Όχι κι έτσι. Όχι στην Αμερική, σκέπτονται.
Το βιβλίο μιλά για τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο, τον κινηματογράφο, τη Μαύρη Λίστα.
Πρόκειται για γεγονότα που διαμόρφωσαν τον Μπέρνστιν. H συνέντευξη με τον
στρατάρχη Τίτο, οι αποστολές του στρατευμένου Αμερικανού ρεπόρτερ στην Ευρώπη, η
μονομανία του με τον κινηματογράφο. Τα κωμικοτραγικά απότοκα της Μαύρης Λίστας:
άνθρωποι που χρησιμοποιούνταν ως «βιτρίνες» και κάλυπταν τους εξοστρακισμένους
σεναρίστες δανείζοντάς τους ένα νέο, καθαρό από το κομμουνιστικό μίασμα, όνομα.
Τρομοκρατικά έντυπα που ξεφώνιζαν τους κομμουνιστές του θεάματος και φρόντιζαν
για την απόλυσή τους. Εκβιασμοί των σούπερ μάρκετ στους χορηγούς των εκπομπών,
που έδιναν δουλειά στους «κόκκινους». Ο Κάρλο Πόντι να ωρύεται στα ιταλικά
«Ποιον πρέπει να λαδώσουμε και με πόσα;», για να χρησιμοποιήσει τον αμετανόητο
Μπέρνστιν στη δουλειά. Τα απομνημονεύματα του Μπέρνστιν ηχούν συχνά μονόχορδα. Ο
συγγραφέας αλφαδιάζει χρονικά την αφήγησή του. Αφηγείται λοιπόν συμβάντα της
ζωής του, που τυχαίνει να αποτελούν κομμάτι της αμερικανικής νεώτερης ιστορίας.
Γνωρίζει καλά ότι κοιτά τα γεγονότα από τη δική του πλευρά, δεν επιχειρεί
στερεοσκοπική αναπαράσταση. Αρκετά συχνά, η μονοτονία του ύφους γίνεται
κουραστική - παρά τις προσπάθειες για χιουμοριστικές εκτροπές.
Aλλωστε, τα κινηματογραφικά γούστα του συγγραφέα
δηλώνουν και την αφηγηματική του όρεξη: «Οι ερωτικές ιστορίες ήταν ανιαρές γιατί
τα φιλιά καθυστερούσαν την κίνηση. Οι ταινίες για μένα σήμαιναν δράση, εικόνες
που κινούνταν». Ίσως γι' αυτό δεν αναζητά αιτίες, δεν στοχάζεται, δεν ερμηνεύει.
Πάντως, τα απομνημονεύματά του ευτύχισαν περισσότερο ως σενάριο («H Βιτρίνα», «The
Front»), με τον Γούντι Aλεν πρωταγωνιστή. Στο φιλμ τα
πρόσωπα ζωντάνεψαν, δεν έμοιαζαν με ρεπλίκες. Τα γεγονότα συγκεντρώθηκαν γύρω
από το μαύρο στίγμα του μακαρθισμού, δεν ιστορούνταν με χύδην παράταξη
σημαντικών και ασήμαντων, χωρίς διάκριση, στον ίδιο τορβά.
Τα γεγονότα έχουν τις αιτίες τους και σέρνουν τα αποτελέσματά τους. Καλή η σκέτη
δράση, αλλά, στην προσπάθεια να διατηρηθούν ευαίσθητες πολιτικές ισορροπίες και
να καθαριστούν οι ρετσινιές, ο στοχασμός υποχώρησε. Τα γεγονότα προσωποποιήθηκαν
με προσήλωση - και έχασαν την ευρύτερη προοπτική τους. Τι κρίμα για ένα θέμα που
σήκωνε, τώρα που κρύωσαν πια όσα συνέβησαν, ψύχραιμη αναψηλάφηση και
μακροσκοπική θεώρηση.
ΤΑ ΝΕΑ , 07-02-2004 , Σελ.: P10
Κωδικός άρθρου: A17860P101
ID:402126
<-----
Βιβλιοπόντιξ
<-----
Αρχική
|
