|
Επειδή
πότε πότε ξεκαλωδιωνόμαστε...
Ο
βιβλιοπόντικας προτείνει
«Φόβος Θεού, αρχή σοφίας»;
H Kατρίν Nταβίντ χωρίζει τους
καλούς από τους κακούς
YΠAPXEI XPIΣTIANIKΟΣ ΦΟNTAMENTAΛIΣMΟΣ; TΟ ΠNEYMATIKΟ ΣYMΠAN TΟY TZIPΟΛAMΟ
ΣABΟNAPΟΛA BΟA ΠΩΣ, NAI, YΠAPXEI. H KATPIN NTABINT EΞEPEYNA TΟ ΣKΟTEINΟ
ΘPHΣKEYTIKΟ ΠAPAΣKHNIΟ TΟY 15ου AIΩNA. Ο MEΣΣIANIΣMΟΣ AΠΟTEΛEI TΟN ΣKΛHPΟ ΠYPHNA
KAΘE ΔIKTATΟPIAΣ, YΠΟΣTHPIZEI ENA ΓNHΣIΟ TEKNΟ TΟY MAH TΟY '68
 Στην
περίοδο της κατοχής και του εμφυλίου, στη Θεσσαλονίκη φούντωσαν τα θαύματα. Οι
εφημερίδες της εποχής το μαρτυρούν: η εικόνα της Θεοτόκου εμφανιζόταν τακτικά σε
τζάμια σπιτιών, πιστοί με αναμμένα κεριά έκαναν κατανυχτική ολονυχτία,
περιμένοντας να δουν με τα μάτια τους να γίνεται το θαύμα. Εικόνες μάτωναν,
δάκρυζαν. Παράλυτοι περπατούσαν. H θρησκοληπτική έξαρση κράτησε την υψηλή της
ένταση μέχρι τη δεκαετία του '60. Στις εποχές που οι άνθρωποι ζορίζονται, ο
θρησκευτικός φανατισμός φουντώνει. Όταν νιώσουμε πιο ασφαλείς, γινόμαστε
ορθολογιστές.
Ο 15ος αιώνας υπήρξε εποχή ανακατατάξεων. H στροφή στην αρχαιότητα εμπεδωνόταν
με γοργούς ρυθμούς, η μελέτη των αρχαίων Ελλήνων και των Λατίνων συγγραφέων
ερέθιζε τις συζητήσεις των λογίων, ο Πλάτωνας και η φιλοσοφία του γινόταν μόδα
στους κύκλους των διανοουμένων. Στη Φλωρεντία των Μεδίκων, οι πλούσιοι δοκίμαζαν
όλο και πιο σύνθετες σωματικές και διανοητικές ηδονές. Γαστριμαργικά όργια,
σεξουαλικές παρεκτροπές, λεπταίσθητες συζητήσεις, μασίφ τέχνη. Την ίδια στιγμή,
το πόπολο εξαθλιωνόταν. Ο λαός είχε μάτια κι έβλεπε. Κρατούσε λογαριασμό, δεν
συγχωρούσε.
 Τότε,
εμφανίστηκε ο Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα: μοναχός, ιεροκήρυκας, κοινωνικός και
πολιτικός αναμορφωτής, μάρτυρας. Τρανταχτή μόρφωση, ρητορική δεινότητα,
ασκητικότητα μέχρις εσχάτων. Τα πληγιασμένα πόδια του (περπατούσε πάντα
ξυπόλητος και διένυε τεράστιες αποστάσεις με τα πόδια) ήταν το παράσημό του. H
Εκκλησία έπρεπε να αναμορφωθεί, κήρυττε. Αλλά για να συμβεί αυτό, πρέπει πρώτα
να πληγεί με το φραγγέλιο. Τα προφητικά κηρύγμαα του Σαβοναρόλα έκαναν το πλήθος
να παραληρεί. Ο ιεροκήρυκας πάθαινε (ή μήπως σκηνοθετούσε;) κρίσεις, όταν τα
εκφωνούσε. Βρισκόταν σε ιερή μανία. Ήταν θεόπνευστος, έλεγαν οι κάτοικοι της
Φλωρεντίας. Έτσι, όταν ζήτησε την «καύση των ματαιοτήτων», δηλαδή κοσμημάτων,
αισχρών εικόνων, βιβλίων, έργων τέχνης κ.τ.ο., συγκατένευσαν με χαρά.
Το λήμμα της εγκυκλοπαίδειας Μπριτάνικα για τον Σαβοναρόλα αποτιμά αναφανδόν
θετικά τη δράση του. Ο Σαβοναρόλα εναντιώθηκε στον διεφθαρμένο κλήρο. Ο
ιεροκήρυκας ήταν ένας φωτισμένος μεταρρυθμιστής, ένας άγιος. H Κατρίν Νταβίντ,
γνήσιο τέκνο του Μάη του '68, δε φαίνεται να συμμερίζεται αυτήν την εκτίμηση. H
συγγραφέας, η οποία σπούδασε Ιστορία και Πολιτικές Επιστήμες, εργάζεται από το
1972 στο περιοδικό «Le Nouvel Observateur». Αρθρογραφεί για θέματα πολιτισμού.
Το ιστορικό μυθιστόρημά της «Ο άνθρωπος που γνώριζε πολλά» παρουσιάζει έναν
εξουσιομανή, αυτάρεσκο με την ασκητικότητά του Σαβοναρόλα, έναν ραδιούργο
ιεροκήρυκα που σχεδιάζει και επιτυγχάνει τον χειρισμό του λαού της Φλωρεντίας,
τον οποίο γρήγορα μεταμορφώνει σε θρησκόληπτο όχλο.
Ο χειρισμός και η αποτύπωση της Ιστορίας από το ιστορικό μυθιστόρημα αποτελεί
μέγα ζήτημα, το ίδιο και το ερωτηματικό της προσδοκίας του αναγνώστη. Γιατί
διαβάζουμε ιστορικά μυθιστορήματα; Αποτελούν έναν εύπεπτο τρόπο να προσεγγίσουμε
την Ιστορία; Στέκει αυτό; Πόσο μπορεί να λοξοδρομήσει ο συγγραφέας του ιστορικού
μυθιστορήματος από εκείνο που αποδέχεται η κάθε εποχή ως «ιστορική αλήθεια»;
Γιατί, αν διαβάζουμε τα ιστορικά μυθιστορήματα για να πληροφορηθούμε γεγονότα
και να καλύψουμε ιστορικά κενά στην παιδεία μας, ίσως στραβά αρμενίζουμε... Το
άρωμα μιας εποχής, η μυθοποιημένη και μυθοπλαστική ανάπλαση των πηγών δεν
αποτελούν καθαρό φιλέτο ιστορικής γνώσης.
H Νταβίντ διαλέγει για ήρωα του βιβλίου της τον Ιταλό λόγιο Πίκο ντε Μιράντολα,
τη γοητευτικότερη ίσως φυσιογνωμία των Ιταλών ουμανιστών. Ακονισμένη μνήμη,
τρομακτική γλωσσομάθεια (μιλούσε και διάβαζε είκοσι και πλέον γλώσσες),
επιστήμων με ισχυρή φιλοπεριέργεια, φιλοσοφικός νους με ελάχιστες βεβαιότητες
και ανοιχτές απορίες. Ο Πίκο ντε Μιράντολα αντικρύζεται με τον σκοτεινό
Σαβοναρόλα. Γύρω από τις δυο αυτές κεντρικές φιγούρες πλέκονται οι επιμέρους
ιστορίες: τα παιδικά χρόνια του Μιράντολα, η εμπαθής σχέση του με τα Γράμματα, η
αυλή των Μεδίκων, ο καταστροφικός έρωτας του λογίου για τη Μαργαρίτα Μαριότο των
Μεδίκων, που ξεσήκωσε σκανδαλώδες σούσουρο, και ο απονενοημένος έρωτας του
ιεροκήρυκα για τη Λαοδόμια Στρότσι, που μένει καλά κρυμμένος κάτω από το τραχύ
ράσο. Τα θρησκευτικά πάθη, ο επιδέξιος χειρισμός του όχλου, οι σκηνοθετημένες
κρίσεις που οδηγούν σε βροντερά κηρύγματα. Ο Σαβοναρόλα παραμένει η σκότια μορφή
που κινεί όλα τα νήματα. Ρητά και άρρητα σήματα παραπέμπουν στην ύποπτη δράση
του. Πασιφανώς ή αφανώς, ελέγχει τα πάντα.
H Νταβίντ, με γλαφυρό λόγο, που συχνά εκτρέπεται σε υψιπετείς λυρικές
περιγραφές, διηγείται την ιστορία δύο ανθρώπων και μιας εποχής. Ο ένας
παρουσιάζεται ως το αρνητικό τού άλλου. Στο μυθιστόρημα της Νταβίντ, ο Πίκο ντε
Μιράντολα είναι ο φωτεινός ήρωας και ο Σαβοναρόλα ο σκοτεινόμυαλος. Δεν υπάρχουν
ενδιάμεσες φωτοσκιάσεις. Ο καλός είναι αφελώς καλός και ο κακός είναι κακός
μέχρι μυελού οστέων. Όμως η συγγραφέας, καθώς διαχωρίζει με τόση αταλάντευτη
αποφασιστικότητα τους καλούς από τους κακούς, ίσως υποπίπτει στο αμάρτημα που
πάει να στηλιτεύσει με την πένα της: την αδιαλλαξία.
ΘΕΛΩ NA TA ΔΙΑΒΑΣΩ ΟΛΑ!
«Τώρα που άρχισα να διαβάζω, δεν μπορώ πια να σταματήσω! Είμαι υποχρεωμένος να
διαβάσω όλα τα βιβλία που έχουν γραφτεί!».
«Και τι σε εμποδίζει να το κάνεις;», ρωτάει γελώντας η Τζούλια.
«Δεν είναι εύκολο να σου το εξηγήσω, μαμίτα. Οι λέξεις πηδάνε στο πρόσωπό μου
σαν μικρά ζωάκια και μου φωνάζουν το όνομά τους. Τώρα πια δεν μπορώ να δω μια
λέξη χωρίς να τη διαβάσω! Λες να κρατήσει αυτό για πάντα;».
ΤΑ ΝΕΑ , 09-04-2004 , Σελ.: P03
Κωδικός άρθρου: A17911P031
ID:410926
<-----
Βιβλιοπόντιξ
<-----
Αρχική
|
