Αρχική

Επειδή πότε πότε ξεκαλωδιωνόμαστε...

Ο βιβλιοπόντικας προτείνει

Ο νομπελίστας Tζ. M. Kούτσι υφαίνει τον μύθο του με παράταιρα υλικά
 

«H μητέρα μου υπήρξε άντρας»

Φιλοσοφικό μυθιστόρημα; δοκίμιο με πλοκή και μυθοπλασία; το βιβλίο "Ελίζαμπεθ Κοστέλο" του νομπελίστα Κούτσι δίχασε τους αγγλόφωνους κριτικούς: ορισμένοι θεώρησαν πως δεν μπορεί να ονομαστεί μυθιστόρημα. Ο Κούτσι υφαίνει τον μύθο του με το γλωσσικό υλικό της διάλεξης. Συναιρεί αφηγηματικό και στοχαστικό λόγο σε κοινή λογοτεχνική μήτρα.


Μοντερνιζέ ακαδημαϊκή καριέρα και τρανταχτές βραβεύσεις. Ο Τζ. M. Κούτσι είναι ο μόνος συγγραφέας που τιμήθηκε δύο φορές με το βραβείο Μπούκερ (1999, για το βιβλίο Disgrace και 1983 για το Life and Times of Michael Κ). Το 2003 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ. Γεννήθηκε στο Κέιπ Τάουν της Νότιας Αφρικής, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Τέξας και ακολούθησε ακαδημαϊκή καριέρα ως αποδομιστής γλωσσολόγος. Στα βιβλία του η Νότια Αφρική εμφανίζεται ως εφιαλτική δυστοπία. Ο Κάφκα είναι η αναγνωστική του εμμονή. Με τέτοιες συστάσεις, ο αναγνώστης αναμένει, πιθανότατα, σκοτεινόμυαλα κείμενα γραφείου. Είναι έτσι;

Το μυθιστόρημα «Ελίζαμπεθ Κοστέλο» δημοσιεύτηκε το 2003 και μεταφράστηκε στη γλώσσα μας την ίδια χρονιά. Ο υπότιτλος του βιβλίου, «Οχτώ μαθήματα», δηλώνει την τάξη και τη λογική της αφήγησης. Το κείμενο χωρίζεται σε οκτώ κεφάλαια: το κάθε ένα από αυτά περιέχει ένα αυτόνομο κείμενο διάλεξης ή στοχασμού της ομώνυμης ηρωίδας, της Ελίζαμπεθ Κοστέλο, ώριμης γυναίκας και διάσημης Αυστραλής συγγραφέως. H Ελίζαμπεθ ταξιδεύει ανά τον κόσμο, προσκαλεσμένη ομιλήτρια σε πανεπιστημιακά ιδρύματα αλλά και κρουαζιερόπλοια. Στο πλαίσιο τιμητικών εκδηλώσεων στο πρόσωπό της, συνεδρίων, σεμιναρίων και άλλων συναφών ευκαιριών, η εξηνταεξάχρονη πεζογράφος διαβάζει, με φωνή μονότονη, τις γραμμένες διαλέξεις της. Από τις ανθρωπιστικές σπουδές και τον ρεαλισμό ώς τα «στρατόπεδα συγκέντρωσης» των ζώων, από το μέγα πρόβλημα του κακού ώς το μείζον θέμα του έρωτα η συγγραφέας ξετυλίγει τη σκέψη της, συνήθως βαριεστημένα. Ακόμα κι η ίδια μοιάζει να μην ενδιαφέρεται για όσα έχει να πει. Παρ' όλα αυτά, πολύ συχνά τα λεγόμενά της ακούγονται επιθετικά και παράδοξα, προκαλούν αμηχανία ή θύελλα αντιδράσεων του κοινού.

H Ελίζαμπεθ Κοστέλο παρουσιάζεται ως η γκρίζα κυρία. Κουρασμένη από τα χρόνια, με αίσθηση του επερχόμενου τέλους. Ξεκολλά από τον εαυτό της και παρατηρεί. Βαριέται. Νανουρίζεται από τις διαλέξεις και τα συνέδρια. Απλώνει μια ξερή αγκαλιά στην αδελφή της, κι ας ψυχανεμίζεται πως είναι η τελευταία τους συνάντηση. Κρατά μια σιδερωμένη ευγένεια με τον γιο της. Οι οικογενειακές σχέσεις δεν είναι το φόρτε της. Μοιάζουν σαν να έχουν μπει στην κατάψυξη και αποψύχονται περιστασιακά, σε βιαστικές συναντήσεις της με τους όμαιμους. Αλλά και οι σεξουαλικές συνευρέσεις που μνημονεύει, μ' έναν λάβρο νέγρο συγγραφέα και με τον υπερήλικο άρρωστο σύντροφο της μητέρας της, φαίνεται πως κινητοποιούν ελάχιστα αισθήματα και τον ίδιο μηχανισμό αυτοπαρατήρησης.

Μίζερες εμμονές

H Ελίζαμπεθ Κοστέλο είναι μυθιστοριογράφος. Έχει μίζερες ή εμπαθείς εμμονές, ισχυρό φακό παρατήρησης και δεν είναι καθόλου καλή στα λόγια. Ο γιος της για χρόνια απορούσε πώς μια γυναίκα που ζούσε από τη συγγραφή δεν ήταν σε θέση να πει ένα παραμύθι της προκοπής στα παιδιά της. Χρόνια μετά την ενηλικίωσή του, θα διαβάσει τα βιβλία της και θα παραδεχτεί τη συγγραφική δύναμη της μάνας του: «H μητέρα μου όμως υπήρξε άντρας», επιμένει εκείνος. «Υπήρξε επίσης σκύλος. Μπορεί να φανταστεί τον εαυτό της να υπάρχει μέσα σε άλλους ανθρώπους, μέσα σε άλλες οντότητες. Τη διάβασα. Το γνωρίζω. Είναι μέσα στις δυνάμεις της. Δεν είναι αυτό το σημαντικότερο σημείο στη μυθιστοριογραφία, ότι μας βγάζει έξω απ' τον εαυτό μας και μας βάζει μέσα σε άλλες ζωές;».


Μιλάει χωρίς να κολακεύει

H Ελίζαμπεθ Κοστέλο παρουσιάζεται ως η γκρίζα κυρία, κουρασμένη από τα χρόνια, με αίσθηση του επερχόμενου τέλους

Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του βιβλίου εντοπίζεται στον αφηγηματικό του τρόπο. Χρησιμοποιώντας το γλωσσικό υλικό των διαλέξεων, την άρθρωση εύθρυπτων ή σθεναρών επιχειρημάτων, τους αγώνες λόγων μεταξύ συνομιλητών, τα παραφερνάλια των συνεδρίων, ο Κούτσι σκηνοθετεί τον μύθο και υφαίνει την πλοκή του κειμένου μέσα από τα πιο παράταιρα υλικά. Φιλοσοφικές θεωρήσεις, μεταφυσικές ανησυχίες, λογικά επιχειρήματα, σχόλια, θαμμένα ή πρόσφατα περιστατικά διαπλέκονται μεταξύ τους και αφηγούνται τις περιπέτειες του μυαλού και του βίου της ηρωίδας. Τα κεφάλαια συνομιλούν και συμπλέκονται, καθώς πρόσωπα, περιστατικά και αντιλήψεις κυκλοφορούν από το ένα στο άλλο, υπενθυμίζοντας, συμπληρώνοντας, υπογραμμίζοντας τη χαρακτηριστική λεπτομέρεια.

Τα μηνύματα

Το βιβλίο δεν καταλήγει μια εσωστρεφής εσωλογοτεχνική αφήγηση. Αντίθετα, εκκινώντας από το θεωρητικό υλικό των διαλέξεων ανοίγεται ευφυώς στον γύρω κόσμο και σκανάρει, με το έντονο βλέμμα μιας φαινομενικά κουρασμένης, σκληρά εθισμένης στην παρατήρηση συγγραφέως, πρόσωπα, πράγματα, σχέσεις και σκέψεις. Ενώ λοιπόν αυτοσκηνοθετείται ως (υποτίθεται) κείμενο γραφείου, το μυθιστόρημα του Κούτσι περιγράφει χωρίς να εξωραΐζει, μιλά χωρίς να κολακεύει, και μας βάζει για τα καλά στη ζωή της ηρωίδας του. Ο Κούτσι δεν αναλώνεται σε εύπεπτο και ευπώλητο ηθικοδιδακτισμό. Για όσους ψάχνουν αγωνιωδώς καμουφλαρισμένα μηνύματα, η Ελίζαμπεθ Κοστέλο δίνει πληρωμένη απάντηση, όταν τη ρωτούν σχετικά: «Ποιο θα λέγατε ότι είναι το βασικό μήνυμα που θέλετε να περάσετε;». Επιμένει εκείνη: «Το μήνυμά μου; Είμαι υποχρεωμένη να έχω κάποιο μήνυμα;».


MHTEPA KAI ΠΑΙΔΙΑ: KANONIKH ΑΝΘΡΩΠΟΦΑΓΙΑ

«Αυτή η γυναίκα (...), απ' τα λόγια της οποίας κρέμεστε σα να είναι η Σίβυλλα, είναι η ίδια γυναίκα που, σαράντα χρόνια πριν, κρυβόταν μέρα με τη μέρα στο δωμάτιό της στο Χάμπστεντ, κρυφοκλαίγοντας, παραπαίοντας τα απογεύματα μέσα στους ομιχλώδεις δρόμους για να αγοράσει κροκέτες ψαριού και τηγανητές πατάτες, με τα οποία ζούσε, ξαπλώνοντας στο κρεβάτι με τα ρούχα της. Είναι η ίδια γυναίκα που αργότερα τριγύριζε μανιασμένη στο σπίτι της στη Μελβούρνη, με τα μαλλιά της να πετούν προς κάθε κατεύθυνση, φωνάζοντας στα παιδιά της, "Με πεθαίνετε! Ξεσκίζετε τη σάρκα απ' το κορμί μου!" (Εκείνος μετά απ' όλα αυτά κάθεται στο σκοτάδι με την αδελφή του, παρηγορώντας την μέσα στους λυγμούς της. Ήταν επτά χρόνων. Ήταν η πρώτη γεύση της πατρότητας)»



ΤΑ ΝΕΑ , 22-11-2003 , Σελ.: P31 Κωδικός άρθρου: A17798P311 ID:391953

 

Βιβλιογραφικά - επιμέλεια: Τερέζα Γιακουμάτου

Δικτυογραφία

Βιογραφία http://www.kirjasto.sci.fi/coetzee.htm

Βιογραφία http://www.tiac.net/users/jgm/jmbiog.htm

Βιο-βιβλιογραφία από τη σελίδα των Nobel  http://www.nobel.se/literature/laureates/2003/coetzee-bibl.html

Πλήρης βιβλιογραφία από τη σελίδα του Πανεπιστημίου Chatanooga (English Department)
http://www.utc.edu/~engldept/booker/coetzee.htm

Αναφορές στους New York Times, βιβλιοκριτικές, άρθρα του ίδιου http://www.nytimes.com/ref/books/author-coetzee.html

Ο μοναδικός συγγραφέας που κέρδισε δύο φορές το Booker (από το BBC) http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/484606.stm

Επιλεγμένη εργογραφία:

• Dusklands, 1974
• In the Heart of the Country, 1977
• Waiting for the Barbarians, 1980
• Life and Times of Michael K, 1983
• Foe, 1986 - (σουηδ.)
• A Land Apart: A Contemporary South African Reader, 1987 (André Brink)
• White Writing: On the Culture of Letters in South Africa, 1988
• Age of Iron, 1990 
• Doubling the Point: Essays and Interviews, 1992
• The Master of Petersburg, 1994
• Giving Offense: Essays on Censorship, 1996
• Boyhood: Scenes from Provincial Life, 1997
• What is Realism?, 1997
• Disgrace, 1999
• The Lives of Animals, 1999 (Amy Gutmann)
• The Humanities in Africa, 2001
• Stranger Shores: Literary Essays, 1986–1999, 2001
• Youth: Scenes from Provincial Life II, 2002
• Elizabeth Costello: Eight Lessons, 2003

Επιλεγμένη βιβλιογραφία

A.R. Penner Countries of the Mind: The Fiction of J.M. Coetzee   (1989)
Susan V. Gallagher A Story of South Africa: J.M. Coetzee's Fiction in Context (1991)
D. Atwell ed.Doubling the Point: J.M. Coetzee, Essays and Interviews (1992)
David Attwell J.M. Coetzee: South Africa and the Politics of Writing (1993)
Michael Valdez Moses ed. The Writings of J.M. Coetzee (1994)
Graham Huggan and Stephen Watson ed., introduction Nadine Gordimer Critical Perspectives on J.M. Coetzee,  (1996)
Rosemary Jane JollyColonization, Violence, and Narration in White South African Writing: Andre Brink, Breyten Breytenbach, and J.M. Coetzee (1996)
Sue Kossew Pen And Power.A Post-Colonial Reading of J.M. Coetzee and Andre Brink  (1996)
Dominic Head J. M. Coetzee  (1998)
Sue Kossew ed. Critical Essays on J.M. Coetzee  (1998)
Sam Durrant  Postcolonial Narrative and the Work of Mourning: J.M. Coetzee, Wilson Harris, and Toni Morrison (2003)

<----- Βιβλιοπόντιξ

<----- Αρχική

ΣΟΦΙΑ ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ   Ακόμη: Βιβλιογραφικά για τον J.M. Coetzee Τί είναι τα Booker;