Αρχική

Επειδή πότε πότε ξεκαλωδιωνόμαστε...

Ο βιβλιοπόντικας προτείνει

«H χήρα του μπαλκονιού...»

Mια γιορτή του παράλογου από τον Φελισμπέρτο Eρνάντες

ENA MΠAΛKΟNI AYTΟKTΟNEI AΠΟ ZHΛEIA. ENA AΛΟΓΟ ΘΛIBETAI ΠΟY ΔEN EXEI TΣEΠEΣ. ENAΣ ΠΩΛHTHΣ XYNEI KIΛA KPΟKΟΔEIΛIA ΔAKPYA ΠPΟKEIMENΟY NA ΠΟYΛHΣEI ΓYNAIKEIEΣ KAΛTΣEΣ. TA ΔIHΓHMATA TΟY EPNANTEΣ EKKINΟYN ΓANTZΩMENA ΣTΟN PEAΛIΣMΟ. AΠΟΓEIΩNΟNTAI ΣE ΓIΟPTH TΟY ΠAPAΛΟΓΟY. ΛΟΓΟTEXNIA TΟY ΦANTAΣTIKΟY, ME ΠΟΛΛA ΓKAZIA



O Φελισμπέρτο Ερνάντες (1902-1964) δεν είναι γνωστός στο ελληνικό κοινό. Μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά. Πρόκειται για μια sui generis συγγραφική περίπτωση, που δεν εντάσσεται εύκολα σε γραμματολογικό κουτάκι. Ο Ίταλο Καλβίνο, αρκετά χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα, συστήνει τον Ερνάντες ως «ελεύθερο σκοπευτή» στην εισαγωγή της ιταλικής μετάφρασης του Nadie encend a las l mparas. Όμως οι μοναχικές περιπτώσεις προκαλούν αμηχανία στην κριτική. Όταν το κείμενο τσινάει, όταν δεν χωράει στις βολικές κατηγοριοποιήσεις, εύκολα το πετάς απ' έξω. Ο Φελισμπέρτο Ερνάντες περιφρονήθηκε από τους συγχρόνους του. Στοίβες τα απούλητα αντίτυπα στις αποθήκες του εκδοτικού του οίκου. Μπόλικες πικράντερες και στενόμυαλες κριτικές. Όμως τα κείμενά του άντεξαν. Οι λίγοι, εκλεκτοί και ενθουσιώδεις, υποστηρικτές του δικαιώθηκαν.

Ο Φελισμπέρτο Ερνάντες γεννήθηκε στο Μοντεβιδέο της Ουρουγουάης και δούλεψε αρκετά χρόνια ως πιανίστας. Έδινε συναυλίες και συνόδευε μουσικά ταινίες του βωβού κινηματογράφου. Το πρώτο βιβλίο του εκδόθηκε το 1925. Από το 1947 και μέχρι το 1960 άφησε πίσω του τα αυτοβιογραφικά κείμενα και τον στενόχωρο ρεαλισμό, για να στραφεί στη λογοτεχνία του φανταστικού. Εκεί, η μυθοπλασία του άρχισε να γκαζώνει γερά.

Στη συγκεκριμένη συλλογή επιλέγονται και μεταφράζονται οκτώ διηγήματα της δεύτερης, ώριμης, περιόδου του συγγραφέα, έξι από μια συλλογή του 1947 και δύο από μια συλλογή του 1960. Μια έγκλειστη δεσποινίς ζει ερωτευμένη με το μπαλκόνι της. Όμως, κάποια στιγμή, το μπαλκόνι αυτοκτονεί από ζήλεια. H βαρυπενθούσα αρραβωνιαστικιά του μπαλκονιού ζει ποιητικά τη χηρεία της. Γράφει και απαγγέλλει ποιημάτιον, του οποίου ακούμε την αρχή και οραματιζόμαστε τη συνέχεια: «η χήρα του μπαλκονιού...».

Ένα αβάπτιστο άλογο αποφασίζει να αποχωρήσει από το σπίτι που το φιλοξενεί. Όμως θλίβεται που δεν έχει τσέπες. Δυστυχώς, δεν θα μπορέσει να πάρει μαζί του φεύγοντας μια φωτογραφία.

Ένας πλασιέ βρίσκει τον πιο αποτελεσματικό τρόπο για να ανεβάσει τις πωλήσεις του: κλαίει με μαύρο δάκρυ. Προγραμματισμένα. Αυτάρεσκα. Λιγωτικά. Σιγά σιγά τελειοποιεί την τέχνη των δακρύων. Οργανώνει επίδειξη στην εταιρεία του, απαιτεί το μονοπώλιο του δακρύβρεχτου μάρκετινγκ.

Ένα πλημμυρισμένο σπίτι. Μια αλαφιασμένη κυρία που ζει μες στα νερά. Τα πόδια από τα έπιπλα μουσκεύουν. H υγρόβια κυρία, με τα περισσευούμενα λίπη και το μπαταρισμένο βάδισμα, ασκεί μυστηριακή γοητεία στον αφηγητή.

Πρόσωπο με πρόσωπο

Στα κείμενα του Ερνάντες όλα μπορούν να συμβούν. Αυτοκτονούν τα μπαλκόνια από ζήλεια; Ω, ναι

Τα διηγήματα του Ερνάντες είναι γραμμένα σε πρώτο πρόσωπο. Ο συγκεκριμένος αφηγηματικός τρόπος συντελεί στην αρχική εντύπωση της «εξομολόγησης». Ο αφηγητής σκύβει στο αυτί μας και ψιθυρίζει χαμηλόφωνα την ιστορία του. Τα κείμενα εκκινούν γαντζωμένα στον πιο μουλωχτό ρεαλισμό. Μοιάζουν έτοιμα να κυλήσουν με υπόγεια μίρλα και ρεαλιστικό βαρύ βηματισμό. Ακόμα μια ιστορία στον σωρό. Καλοφτιαγμένη, ίσως. Κοινότοπη πάντως. Με τακτοποιημένα τα σεμεδάκια της αφήγησης.

Όμως ο Ερνάντες απογειώνει την αφήγηση. H μυθοπλασία του ξυπνά απότομα και τινάζεται. Το φανταστικό ελλοχεύει. Το σκοτεινό και το παράδοξο απογειώνουν το κείμενο σε γιορτή του παράλογου. Στα κείμενα του Ερνάντες όλα μπορούν να συμβούν. Και το πιο περίεργο: συμβαίνουν με τον πιο πειστικό τρόπο. Αυτοκτονούν τα μπαλκόνια από ζήλεια; Ω, ναι. Αυτοκτονούν.


Συγχορδίες παρομοιώσεων

Αυτό που στην αρχή ακούγεται σαν γκρινιάρης μονόχορδος αφηγηματικός ρυθμός, όσο προχωρεί η αφήγηση - και μάλιστα όσο τα διηγήματα αρχίζουν να συνομιλούν και να χτίζουν τον κόσμο τους - αποκτά ευρηματική ποικιλία. Πρόκειται για αφηγηματικό ρυθμό που ακούγεται όλο και πιο καθαρά, με τις παραλλαγές, τα μουρμουρητά και τις κορόνες του. Πρόκειται για εσωτερικό, χωνεμένο ρυθμό, που εδράζεται στις συγχορδίες των παρομοιώσεων (που η τρανταχτή ποσότητα και η ποικιλία τους οδηγεί κάποιες φορές σε αστοχίες και κορεσμό), αλλά και στους διαλόγους, καθώς και στην εμμονοληπτική εστίαση του φακού στα αντικείμενα. Στον κόσμο του Ερνάντες τα αντικείμενα εκλύουν αναμνήσεις, κρατούν καλά κρυμμένα μυστικά, οργανώνουν την αφήγηση γύρω τους.

Αδικία

Ο Ερνάντες κατηγορήθηκε συχνά από τους συγχρόνους του κριτικούς για περιορισμένο λεξιλόγιο, «ακατανόητα» κείμενα, σολοικισμούς. Ο ίδιος, σε αυτοαναφορικά κείμενά του, παραδεχόταν ότι «φοβάται πως το άσχημο υπήρξε πάντα ο πιο πλούσιος τρόπος έκφρασής του». Ίσως η κριτική προαπαιτεί ταξινομητικά μυαλά. Όμως η λογοτεχνία, ορισμένες φορές, αντιπροτείνει την τάξη του χάους. Τα πιο ατίθασα κείμενα αναγνωρίζονται, συχνά, μετά θάνατον. Αδικο για τον λογοτέχνη; Τι να κάνουμε. H λογοτεχνία δεν είναι Ολυμπιακοί Αγώνες. Στους Αγώνες είναι πασίδηλο - και αδιαμφισβήτητο - ποιος τρέχει γρηγορότερα, ποιος πηδά ψηλότερα, ποιος τερματίζει πρώτος και καλύτερος στον μαραθώνιο δρόμο. Στην περίπτωση της λογοτεχνίας το φώτο φίνις το δίνει ο χρόνος. Μάλλον.


ΦΙΛΙΑ ME ENA ΔΕΝΔΡΟ
«Διαβλέπω σε εσάς έναν μοναχικό άνθρωπο που θα συμβιβαζόταν με τη φιλία ενός δέντρου».

Αναρωτήθηκα αν είχε ξυρίσει το μέτωπό του για να το κάνει να δείχνει πιο μεγάλο, και όλο κακία τού απάντησα: «Μην το λέτε. Δεν θα μπορούσα να καλέσω ένα δέντρο για περίπατο».

Γελάσαμε και οι τρεις. Ο νεαρός έριξε προς τα πίσω το μαδημένο μέτωπό του και συνέχισε: «Σωστά. Το δένδρο είναι ένας φίλος που μένει πάντα πίσω».

 

ΤΑ ΝΕΑ , 24-01-2004 , Σελ.: P32
Κωδικός άρθρου: A17848P321
ID:400076

 

Δικτυογραφία προτείνει η Τερέζα Γιακουμάτου

http://cvc.cervantes.es/actcult/fhernandez

http://www.felisberto.org.uy

<----- Βιβλιοπόντιξ

<----- Αρχική

ΣΟΦΙΑ ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ