|
Επειδή
πότε πότε ξεκαλωδιωνόμαστε...
Ο
βιβλιοπόντικας προτείνει
Ο Τζούλιαν Μπαρνς κάνει το πορτραίτο
του Γουστάβου Φλωμπέρ
«Δεν μου αρέσει το ανφάς»
Μια βιογραφία με ιδιαίτερο αναγνωστικό
ενδιαφέρον. Όχι μόνο γιατί αναφέρεται στον διάσημο μυθιστοριογράφο Γουστάβο
Φλωμπέρ αλλά, κυρίως, γιατί είναι ένα απολαυστικό μυθιστόρημα, αληθινό γλέντι.
 Πώς γράφει κανείς τη
βιογραφία ενός μυθιστοριογράφου; Μια βιογραφία με τόσο «ψαχνώδες» θέμα θα
μπορούσε να έχει γραφτεί με χίλιους τρόπους, από χίλιους διαφορετικούς
μελετητές: θα μπορούσε να ξεψειρίζει βιογραφικές λεπτομέρειες, με σχολαστικότητα
ναφθαλίνης. Να προκαλεί αναγνωστική υπνηλία με την επίδειξη αφηγηματολογικών
γνώσεων και άσφαιρης θεωρητικολογίας. Θα μπορούσε να εμμένει στενόμυαλα στο
πολιτικώς ορθό: ήταν δημοκράτης ο Φλωμπέρ; Σκότωνε άγρια ζώα στην έρημο; Πώς
εξηγείται το γεγονός ότι στα βιβλία του σφαγιάζονται συχνά ζώα;
Θα μπορούσε να ερευνά ντεντεκτιβίστικα το κρεβάτι του. Να το συνδέει ευθύγραμμα
με τα γραπτά του: Ήταν αμφίφυλος; Ω, η καημένη η Λουίζ Κολέ. Γιατί την απέφευγε,
ενώ υποτίθεται πως την αγαπούσε; Μάλιστα, προτιμούσε το γράψιμο. Χμμμ, για να το
σκεφτούμε λίγο αυτό. Τι ρόλο έπαιξε στη ζωή του εκείνη η περίφημη γκουβερνάντα
της ανιψιάς του;
 Ο Μπαρνς
δαχτυλοδείχνει τη διάκριση ανάμεσα στον μονομανή μελετητή και τον κοινό αλλά
παθιασμένο αναγνώστη. Ο μελετητής φέρεται «λες και ο Φλωμπέρ είναι μια βαρετή
θείτσα που κάθεται στην κουνιστή πολυθρόνα της, μυρίζει κλεισούρα, ενδιαφέρεται
μονάχα για το παρελθόν και δεν έχει τίποτα καινούργιο να πει εδώ και χρόνια.
(...) Ενώ ο κοινός αλλά παθιασμένος αναγνώστης (...) μπορεί να φύγει, να κάνει
απιστίες με άλλους συγγραφείς, να επιστρέψει και να μαγευτεί πάλι από την αρχή.
(...) Δεν υπάρχει αυτή η καθημερινή μνησικακία που αναπτύσσεται όταν ζεις καιρό
αγεληδόν με τον άλλον. Δεν πιάνω ποτέ τον εαυτό μου να υπενθυμίζει, με
κουρασμένη φωνή, στον Φλωμπέρ να κρεμάσει το χαλάκι του μπάνιου για να στεγνώσει
ή να χρησιμοποιεί το βουρτσάκι της τουαλέτας. Πράγμα που δεν μπορεί να αποφεύγει
να κάνει η δρ Στάρκι».
«Δε μου αρέσει το ανφάς» ομολογεί ο κύριος Μπρεϊθγουέιτ στο βιβλίο του Μπαρνς
Έτσι λοιπόν, ο Μπαρνς διαλέγει για αφηγητή της βιογραφίας του Φλωμπέρ έναν κοινό
και παθιασμένο αναγνώστη. Τον κύριο Τζέφρι Μπρεϊθγουέιτ, Βρετανό γιατρό γύρω στα
εξήντα, πρόσφατα χήρο, αφοσιωμένο μελετητή του έργου και της ζωής του διάσημου
μυθιστοριογράφου. Το μυθιστόρημα αρχίζει και τελειώνει με έναν πραγματολογικό
γρίφο: πού βρίσκεται ο παπαγάλος του Φλωμπέρ; Αυτό το βαλσαμωμένο πουλί, το
οποίο είχε δανειστεί ο περίφημος στυλίστας όσο έγραφε το «Μια απλή καρδιά»; Στο
Ηotel-Dieu ή στο Μουσείο του Κρουασέ; Και τα δύο κομπάζουν ότι κατέχουν τον
πραγματικό λογοτεχνημένο παπαγάλο. Τον επιδεικνύουν στους φιλοπερίεργους
τουρίστες. Ή μήπως κανένας από τους δύο δεν είναι αληθινός;
Η αναζήτηση ξεκινά, το πορτρέτο του Φλωμπέρ ζωγραφίζεται με ζωντάνια και
φιλοπαίγμονα διάθεση. Καθώς το κείμενο προχωρεί, η βιογραφία του Φλωμπέρ
αντικρύζεται με την αυτοβιογραφία του κυρίου Μπρεϊθγουέιτ. Ο κύριος γιατρός
ξηλώνει κόμπο κόμπο την προσωπική του ιστορία, μας ταΐζει ελάχιστα ιχνοστοιχεία,
ώσπου να μας αποκαλύψει τα πάθη του.
Ο Μπαρνς παίζει με την αφήγησή του. Σε κάθε κεφάλαιο χρησιμοποιεί και ένα
διαφορετικό τέχνασμα, έναν διαφορετικό αφηγηματικό τρόπο. Ο κύριος Μπρεϊθγουέιτ
ομολογεί «δεν μου αρέσει το ανφάς».
Ο Φλωμπέρ ποτέ δεν κοιτούσε τον φακό στις φωτογραφίες του. Έριχνε πλαγίως το
βλέμμα του. Έτσι και ο αφηγητής: περνά λοξά από την τριτοπρόσωπη στην
πρωτοπρόσωπη αφήγηση, ισορροπεί με επιτυχία ανάμεσα στον βιογραφικό και τον
αυτοβιογραφικό λόγο. Χρησιμοποιεί χρονολογικούς πίνακες, τερατώδη συμβάντα
καθαρής μυθοπλασίας που διηγούνται την καταστροφή σοβαρών βιογραφικών στοιχείων,
καταλόγους, θεωρίες περί συμπτώσεως. Γελοιογραφεί τη μικρόνοια και την
αναγνωστική μυωπία των λογίων που τρέφονται με τη σάρκα του φλωμπερικού έργου.
Μιλάει για τα βιβλία που δεν έγραψε ποτέ ο Φλωμπέρ και εξάγει φιλολογικά
συμπεράσματα. Στήνει το κατηγορητήριο των ηθικολόγων εναντίον του και απαντά σ'
αυτό περιπαικτικά. Παρουσιάζει την εκδοχή της Λουίζ Κολέ. Της δίνει φωνή να
διηγηθεί την ιστορία, όπως η ίδια - υποτίθεται - την έζησε. Κατασκευάζει ένα
Λεξικό Κοινών Τόπων, με τον τρόπο του Φλωμπέρ, για τον Φλωμπέρ. Αφηγείται με
ψύχραιμο σπαραγμό την προσωπική του ιστορία. Μας βάζει διαγώνισμα. Ναι, εξετάζει
την κρίση μας. Δηλώνει πως «θα αφαιρεθούν βαθμοί για ευτράπελες ή εσκεμμένα
σύντομες απαντήσεις». Κλείνει το βιβλίο του, όπως το ξεκίνησε: με τον παπαγάλο
τού Φλωμπέρ. Σωστός κύκλος.
Η μετάφραση αποδίδει το νεύρο, την παιγνιώδη διάθεση, την υπόγεια ένταση και τον
εσωτερικό ρυθμό του κειμένου. Ο Τζούλιαν Μπαρνς σίγουρα γλέντησε τη συγγραφή του
βιβλίου του. Κι αυτό το κέφι είναι μεταδοτικό στον αναγνώστη.
* Βιβλία του Τζούλιαν Μπαρνς στα ελληνικά:
* «Ο παπαγάλος του Φλωμπέρ» Μεταίχμιο (μετ. Α. Κονταξάκη, Α' μετάφραση στα
ελληνικά: Εκδόσεις Αquarius, 1988)
* «Εngland Εngland» Μεταίχμιο (μετ. Α. Κονταξάκη)
* «Η ιστορία του κόσμου σε 10 ½ κεφάλαια» Ψυχογιός (μετ. Δ. Κούρτοβικ)
* «Ο Σκαντζόχοιρος» Ψυχογιός (μετ. Δ. Κούρτοβικ)
* «Περί ανέμων» Ψυχογιός
Αυτό θα πει να είσαι συγγραφέας
Ο Βρετανός συγγραφέας Τζούλιαν Μπαρνς
«- Πολλά ζώα σφαγιάζονται στα βιβλία του.
- Εντάξει, δεν είναι ο Γουόλτ Ντίσνεϋ. Τον ενδιέφερε η θηριωδία, συμφωνώ. Τον
ενδιέφεραν τα πάντα (...). Αυτό θα πει να είσαι συγγραφέας».
«Μπορούμε να λογαριάσουμε την αξία ενός ανθρώπου σύμφωνα με τον αριθμό των
εχθρών του, και τη σπουδαιότητα του καλλιτεχνικού έργου του από τις επιθέσεις
που αυτό δέχεται. Οι κριτικοί είναι σαν τους ψύλλους: αγαπούν τα καθαρά σεντόνια
και λατρεύουν κάθε είδος δαντέλας».
«Τα βιβλία λένε: το έκανε επειδή. Η ζωή λέει: το έκανε. Τα βιβλία είναι ο χώρος
όπου τα πράγματα σού εξηγούνται. Η ζωή είναι ο χώρος όπου δεν σου εξηγούνται.
Δεν μου κάνει εντύπωση που μερικοί άνθρωποι προτιμάνε τα βιβλία. Τα βιβλία
εξηγούν τη ζωή. Το μόνο πρόβλημα είναι ότι οι ζωές που εξηγούνται είναι οι ζωές
των άλλων ανθρώπων, ποτέ η δική σου».
ΤΑ ΝΕΑ , 19-04-2003 , Σελ.: P24
Κωδικός άρθρου: A17618P241
<-----
Βιβλιοπόντιξ
<-----
Αρχική
|
