Αρχική

Λατινο-ελληνική ορθογραφία στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο:
χρήση και στάσεις^*

Ανακοίνωση στην 20η Συνάντηση Εργασίας του Τομέα Γλωσσολογίας,
Αριστοτέλειο Παν/μιο Θεσσαλονίκης, 23-25 Απριλίου 1999

 

Το κείμενο παρουσιάζει πρώτα αποτελέσματα μιας εμπειρικής έρευνας πάνω στη χρήση και την αξιολόγηση των "greeklish" ή "λατινοελληνικών". Η εισαγωγή σκιαγραφεί τρεις προοπτικές για την γλωσσική μελέτη των ΛΕ: ορθογραφική ποικιλότητα, κοινωνικές διαφορές στην μεταγραφή και γλωσσικές στάσεις. Στη συνέχεια παρουσιάζονται το ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο που βγήκε στον αέρα στις αρχές του 1999, και το προφίλ των 76 συνολικά απαντήσεων. Τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται αφορούν την χρήση λατινικών χαρακτήρων, τα συστήματα και πρότυπα μεταγραφής όπως τα αντιλαμβάνονται οι χρήστες και τις γλωσσικές στάσεις απέναντι στα ΛΕ. Τέλος ρίχνω μια ματιά στη σχέση γλωσσικών στάσεων και τρόπου μεταγραφής. Στο τέλος της εργασίας συνοψίζονται τα μέχρι τώρα αποτελέσματα και συμπεράσματα της έρευνας

1. Εισαγωγή

 Όπως έχουν σήμερα τα πράγματα, η χρήση ελληνικών χαρακτήρων στο ΗΤ είναι δυνατή με μηχανήματα και λογισμικό τελευταίας γενιάς. Κατά συνέπεια κερδίζει έδαφος στην επικοινωνία εντός Ελλάδας, αλλά παραμένει προβληματική στην επικοινωνία από την Ελλάδα με Έλληνες του εξωτερικού καθώς και ανάμεσα σε Έλληνες του εξωτερικού, και είναι αδύνατη για τις δωρεάν ηλεκτρονικές διευθύνσεις τύπου Yahoo και Hotmail. Κατά συνέπεια, ορισμένοι χρήστες είναι αναγκασμένοι να χρησιμοποιούν αποκλειστικά και μόνο λατινικούς χαρακτήρες, ενώ άλλοι χρησιμοποιούν και τα δυο αλφάβητα, ανάλογα με τις τεχνικές δυνατότητες του/της παραλήπτη.

Το "σήμα κατατεθέν" των λατινοελληνικών είναι η ορθογραφική ποικιλότητα, δηλ. το γεγονός ότι πολλά ελληνικά γράμματα (φωνήεντα, σύμφωνα) και συνδυασμοί γραμμάτων (δίψηφα, δίφθογγοι) αποδίδονται με δυο, τρεις ή και τέσσερις διαφορετικούς τρόπους. Η ορθογραφική ποικιλότητα ευνοείται από το γεγονός ότι δεν υπάρχει (ακόμη) ένα κοινό, ευρέως χρησιμοποιούμενο πρότυπο μεταγραφής. Το θεσμοποιημένο πρότυπο ΕΛΟΤ / ISO 8432 είναι άγνωστο στον περισσότερο κόσμο, το ίδιο ισχύει και για τα συστήματα μεταγραφής της κλασσικής φιλολογίας ή της γλωσσολογίας. Κατά συνέπεια οι χρήστες του ΗΤ μεταγράφουν τα ελληνικά με τρόπο ιδιοσυγκρατικό, χρησιμοποιώντας ο καθένας το προσωπικό του λατινοελληνικό αλφάβητο, άλλοι με μεγαλύτερη και άλλοι με μικρότερη συνέπεια.

Παρόλο που είναι σπάνιο ή και απίθανο δυο χρήστες να μεταγράφουν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, η ποικιλότητα περιορίζεται από το γεγονός ότι οι χρήστες δεν μεταγράφουν εντελώς τυχαία, αλλά ακολουθούν δυο βασικούς τύπους μεταγραφής: α) φωνητική μεταγραφή, με γνώμονα την αναπαράσταση φθόγγων και συνεπαγόμενη απλοποίηση της ιστορικής ορθογραφίας και β) ορθογραφική μεταγραφή, με γνώμονα την αναπαράσταση των ελληνικών φθογγοσήμων, όσο αυτό είναι δυνατό με λατινικούς χαρακτήρες.

Έτσι π.χ. τα μηνύματα (1) και (2) ακολουθούν την φωνητική μεταγραφή: το <ω> και το <η> αποδίδονται ως <o> και <i>, ενώ στο μήνυμα (1) απλοποιούνται και τα δίψηφα <αι>, <ει>. Αντίθετα, τα παραδείγματα (3) και (4) ακολουθούν την ορθογραφική μεταγραφή: το <ω> αποδίδεται ως <w> και το <η> ως <h>. Χαρακτηριστικό της ορθογραφικής μεταγραφής είναι η χρήση αριθμών με σκοπό την οπτική ομοιότητα: το <θ> είναι <th> στην φωνητική μεταγραφή, αλλά <8> ή <0> στην ορθογραφική μεταγραφή, και το <ξ> αποδίδεται καμιά φορά ως <3>, σε αντίθεση με την παραδοσιακή φωνητική μεταγραφή <x> ή <ks>.

 

(1)ιδιωτικό μήνυμα (3/98) Exo kero na labo nea sou elpizo na ise kala edo genikos pizoume ksekiname diafora nea pragmata. Esi pote katebenis kato?

(2) μήνυμα προς λίστα (12/98) Tha arxiso na rotao filous apo to eksoteriko gia ti xreosi pou exoun, oste na apofigoume ta radio arvyla pou akougontai gia isdn, cables kai ta loipa.

(3) ανέκδοτο προς λίστα (2/99) Rwtaei h daskala thn Μairoula: -Mairoula ti eferes esi???? -egw efera ena gataki to opoio kanei niaou-niaou kai trwei pontikakia... -mpravo Mairoula leei h daskala

(4) μήνυμα επόπτη λίστας (12/98) Den einai h prwth fora pou dhmosiografoi mas kaloun na milhsoume se ekpomph, an kai pote den exoume dextei.

Ενώ είναι λοιπόν σχετικά εύκολο να διαπιστώσουμε τον βασικό μεταγραφικό προσανατολισμό των χρηστών, το ερώτημα ποιες επιλογές συνδυάζονται στην πράξη και ποιες όχι, είναι πολύ πιο περίπλοκο. Ένα πρώτο πρόβλημα είναι ότι οι χρήστες δεν είναι απόλυτα "συνεπείς" ως προς το σύστημα που ακολουθούν. Για παράδειγμα, στο μήνυμα (2) το ελλ. γράμμα <β> μεταγράφεται φωνητικά ως λατ. <v>, ενώ στο μήνυμα (1) το ίδιο γράμμα μεταγράφεται ορθογραφικά ως <b>. Ακόμη, η μεταγραφή του <χ> ως λατ. <x> είναι μεν ορθογραφική σύμφωνα με το βασικό σύστημα, αλλά χρησιμοποιείται ευρέως και από χρήστες με φωνητικό προσανατολισμό, όπως συμβαίνει και στα μηνύματα (1) και (2). Το ίδιο ισχύει για τη μεταγραφή του δίψηφου <ου> ως λατ. <ou>, ενώ μια αυστηρά φωνητική μεταγραφή θα έδινε λατ. <u>. Και φυσικά πρέπει να συνυπολογίσουμε και την έλλειψη προσωπικής συστηματικότητας, όπως στο μήνυμα (2) όπου το ελλ. <υ> μεταγράφεται <i> στη λέξη apofigoume και <y> στη λέξη arvyla.

Τα πράγματα περιπλέκονται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι υπάρχει και η δυνατότητα να μετατρέψει κανείς ένα ελληνικό κείμενο σε λατινικούς χαρακτήρες με τη βοήθεια ενός ειδικού προγράμματος, το οποίο χρησιμοποιούν όχι τόσο οι ιδιώτες, όσο τα διάφορα πρακτορεία ειδήσεων που δημοσιεύουν καθημερινά ηλεκτρονικά δελτία [παρ. 5]. Αυτή η μεταγραφή με βάση το πληκτρολόγιο μπορεί να είναι πρακτική για τους δημοσιογράφους, αλλά από την σκοπιά του/της χρήστη που συναντά διάφορα κείμενα στο Διαδίκτυο συνεπάγεται μια επιπρόσθετη ορθογραφική ποικιλότητα, π.χ. για το <θ> και το <ξ>.
 
 

(5) μεταγραφή πληκτρολογίου (πρακτορείο ειδήσεων, 1/99) O Gerasimos Arsenhs exei peisuei pvs h metarryumish den yparxei xvris tis ejetaseis sth 2a Lykeioy - moiazei apofasismenos na kanei opoiadhpote allh kinhsh,  ektos omvs apo ayth poy kyrivs toy zhtoyn.

Κλείνοντας τις παρατηρήσεις για την ορθογραφική ποικιλότητα, συνοψίζω τις πιο συνηθισμένες μεταγραφές οκτώ γραφημάτων για τα τρια βασικά συστήματα μεταγραφής στον πίνακα που ακολουθεί. Στην γλωσσολογική ανάλυση, αυτά τα βασικά συστήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως σημεία αναφοράς, προκειμένου να ταξινομήσουμε τις ιδιοσυγκρατικές μεταγραφές των χρηστών του ΗΤ.

 Πίνακας 1. Τύποι μεταγραφής και παραδείγματα

Ένα δεύτερο ζήτημα είναι το κατά πόσο ο τρόπος μεταγραφής διαφοροποιείται κοινωνικά. Είναι βέβαια σαφές ότι η ορθογραφία στο ΗΤ δεν συναρτάται κατηγορηματικά με κοινωνικούς παράγοντες, με την έννοια ότι χρήστες με παρόμοια κοινωνικά χαρακτηριστικά μπορεί να μεταγράφουν με πολυ διαφορετικό τρόπο. Από την άλλη μεριά, υπάρχουν ενδείξεις ότι η ορθογραφική ποικιλότητα σχετίζεται π.χ. με το κοινωνικο-επαγγελματικό δίκτυο. Στην πρώτη μου εργασία πάνω στο θέμα (Ανδρουτσόπουλος 1998), συνέκρινα τα ιδιοσυγκρατικά συστήματα δυο διαφορετικών ομάδων , χρησιμοποιώντας μηνύματα από τρεις γλωσσολόγους και τρεις δημοσιογράφους, όλα σταλμένα προς εμένα. Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι μεν γλωσσολόγοι μεταγράφουν φωνητικά, οι δε δημοσιογράφοι ορθογραφικά. Κατά πόσο τέτοιες διαφορές ισχύουν π.χ. για ηλεκτρονικές λίστες ή chat-channels, δεν έχει εξακριβωθεί ακόμη.

Ένα τρίτο ζήτημα είναι η αξιολογική ή και ιδεολογική αντιμετώπιση των ΛΕ από την ελληνική γλωσσική κοινότητα. Σε περιστασιακά σχόλια στην ηλεκτρονική επικοινωνία αλλά και στον Τύπο, τα ΛΕ αξιολογούνται είτε με αισθητικά κριτήρια («ακαλαίσθητα») είτε ακόμη και ως «κίνδυνος για τη γλώσσα μας». Ορισμένοι οπαδοί της ορθογραφικής απόδοσης θεωρούν την φωνητική μεταγραφή «ανορθόγραφη», «άσχημη» ή «αγγλοπρεπή». Αντίστροφα, ορισμένοι χρήστες φωνητικής μεταγραφής θεωρούν την ορθογραφική αναπαράσταση των ελληνικών «μάταιο κόπο» ή ακόμα και «τερατόμορφη». Αντίθετα, είναι σπάνιο να χαρακτηριστεί μια μεταγραφή «όμορφη». Δυο παραδείγματα για μια «όμορφη» μεταγραφή θα συζητηθούν στο απόσπασμα 7.
 
 

2. Το ερωτηματολόγιο

Η μεταγραφή που χρησιμοποίησα βασίζεται στο Πρότυπο ΕΛΟΤ / ISO, που σε γενικές γραμμές αποτελεί μια μείξη ορθογραφικής και φωνητικής μεταγραφής: απλοποιεί τα φωνήεντα αλλά διατηρεί τα δίψηφα (<αι/ει/οι>), αποδίδει το <χ> ως "ch" και το <ξ> ως "x". Καθώς το σύστημα αυτό είναι σχετικά σπάνιο στην ορθογραφική πρακτική των χρηστών, δεν "παίρνει το μέρος" μιας από τις δυο τάσεων που επικρατούν, θεωρήθηκε μάλιστα "άσχημο" από ορισμένους οπαδούς της ορθογραφικής μεταγραφής.

Το 1ο μέρος του ερωτηματολογίου - «Χρήση» - ρωτά α) πόσα ελληνικά μηνύματα στέλνουν οι χρήστες την εβδομάδα, β) πόσα από αυτά είναι γραμμένα με λατινικούς χαρακτήρες, γ) ποιος είναι ο λόγος (η αναγκαιότητα) της χρήσης λατινικών χαρακτήρων, δ) αν οι χρήστες θα τους χρησιμοποιούσαν αν δεν υπήρχε ο συγκεκριμένος λόγος, και ε) αν οι χρήστες ακολουθούν συνειδητά ένα ορισμένο σύστημα ή πρότυπο μεταγραφής. Το γεγονός ότι οι ερωτήσεις αυτές είναι ανοιχτές δυσχεραίνει βέβαια την ποσοτική τους ανάλυση, από την άλλη μεριά, μας δίνει η δυνατότητα να καταγράψουμε το πώς οι ίδιοι οι χρήστες του ΗΤ αντιλαμβάνονται και διατυπώνουν τα κίνητρα για τη χρήση ΛΕ και τον τρόπο μεταγραφής που ακολουθούν.

Στο 2ο μέρος οι χρήστες καλούνται να πάρουν θετική ή αρνητική θέση απέναντι σε έξη απόψεις για τα ΛΕ. Οι δυο πρώτες προτάσεις θίγουν την πραγματιστική ή εργαλειακή στάση απέναντι στη μεταγραφή, οι δυο επόμενες αφορούν την αξιολογική αντιμετώπιση των ΛΕ, οι δυο τελευταίες ζητούν να μάθουν αν τα ΛΕ αποτελούν πρόβλημα γραφής και ανάγνωσης. Η απόφαση να χρησιμοποιηθούν διπολικές απαντήσεις (Ναι-Όχι) αντί για κλίμακες συνεπάγεται ασφαλώς μια μείωση της πληροφοριακής (στατιστικής) αξίας των δεδομένων, προτιμήθηκε όμως για δυο πρακτικούς λόγους. Αφενός κρίθηκε ότι οι διπολικές απαντήσεις αρκούν για να δώσουν μια πρώτη εικόνα της κατάστασης, και αφετέρου θεωρήθηκε σκόπιμο να περιοριστεί ο όγκος και η πολυπλοκότητα του ερωτηματολογίου, δεδομένου ότι οι χρήστες το συμπληρώνουν στην οθόνη, ίσως «σπαταλώντας» χρόνο εργασίας.

Τα μέρη ΙΙΙ και ΙV του ερωτηματολογίου αφορούν τις μεταγραφικές προτιμήσεις και πρακτικές των χρηστών. Στο μέρος ΙΙΙ, οι χρήστες καλούνται να επιλέξουν από δυο μεταγραφές μιας ελληνικής πρότασης αυτή που θα χρησιμοποιούσαν οι ίδιοι (εδώ παρέχεται η δυνατότητα να προσθέσουν την δική τους μεταγραφή, πράγμα που αρκετοί έκαναν), και να δηλώσουν ποια μεταγραφή τυχόν συναρτάται με μια από τρεις περιστάσεις επικοινωνίας (ιδιωτικό, δημόσιο και επίσημο μήνυμα). Στο μέρος ΙV, το προσωπικό μεταγραφικό σύστημα των χρηστών καταγράφεται με βάση 4 αγγλικές προτάσεις που οι χρήστες καλούνται να μεταφράσουν στα ελληνικά. Οι προτάσεις είναι επιλεγμένες έτσι ώστε να περιέχουν τα γραφήματα <Η>, <Ω>, <Θ>, <Ξ>, <Υ> κ.α., η μεταγραφή των οποίων ποικίλει.
 
 

3. Το προφίλ των απαντήσεων

Πίνακας 2: Το προφίλ των απαντήσεων

76 άτομα απάντησαν συνολικά στο ερωτηματολόγιο. Στις τρεις ηλεκτρονικές λίστες αντιστοιχεί από 16-18% των απαντήσεων, οι φοιτητές του Λονδίνου συνείσφεραν 21%, τα μέλη του ΑΠΘ 7% και οι "σκόρπιες απαντήσεις αποτελούν το 21% του συνόλου.

Ο πίνακας 2δείχνει αναλυτικότερα την κατανομή των απαντήσεων, μοιρασμένες στις έξη ομάδες προέλευσης, ανά φύλο, ηλικία κι τόπο διαμονής. Όσο για το φύλο, έχουμε 41% γυναίκες και 59% άνδρες. Τη μικρότερη αναλογία γυναικών έχει η λίστα Greekweb, τη μεγαλύτερη το Α.Π.Θ. Από τις πέντε ηλικιακές ομάδες, οι δυο πρώτες αποτελούν σχεδόν τα 3/4 των απαντήσεων, 15% αντιστοιχούν στην ηλικία 35-44 και άλλα 20% στην ηλικία 45-54. Και εδώ οι ομάδες διαφέρουν, καθώς η Hellas εκπροσωπείται μόνο από χρήστες 25-44 και το King’s College μόνο από χρήστες έως 34 ετών. Όσο για τον τόπο διαμονής, το δείγμα είναι σχεδόν ίσια μοιρασμένο μεταξύ Ελλάδας και εξωτερικού, όμως οι απαντήσεις από το εξωτερικό υπερτερούν μόνο στην Hellas και στο King’s College.

Oι απαντήσεις κατατάχθηκαν σε πέντε επαγγελματικές ομάδες. Σχεδόν 30% των απαντήσεων προέρχονται από φοιτητές και φοιτήτριες, ακολουθούν οι "επαγγελματίες της γλώσσας" (γλωσσολόγοι, μεταφραστές). Μια τρίτη ομάδα συμπεριλαμβάνει άλλους πανεπιστημιακούς και ερευνητές (και δικηγόρους), ακολουθεί μια ομάδα "τεχνικών επαγγελμάτων" (μηχανικοί, προγραμματιστές, διαχειριστές δικτύων) και υπάρχει και ένα υπόλοιπο της τάξης του 13% που περιλαμβάνει μ.α. καλλιτεχνικά επαγγέλματα και έναν άνεργο. Παρόλο που η κατάταξη αυτή είναι εν μέρει ανομοιογενής, περιλαμβάνει τις σημαντικότερες κοινωνικο-επαγγελματικές ομάδες που χρησιμοποιούν το ΗΤ.
 
 

4. Χρήση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και λατινικών χαρακτήρων

Όπως δείχνει ο Πίνακας 3, το δείγμα περιλαμβάνει τόσο «ολιγόγραφους» (περιστασιακούς) όσο και «πολύγραφους» χρήστες.

Πίνακας 3. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔA διάγραμμα 1

Γύρω στο 1/3 όσων απάντησαν στέλνουν λιγότερα από 10 ελληνικά μηνύματα την εβδομάδα, δηλ. το πολύ δυο ανά ημέρα εργασίας. Γύρω στο 1/4 στέλνουν από 11-20 μηνύματα, το 1/5 από 21-30 και μόνο το 1/6 περίπου στέλνουν πάνω από 30 μηνύματα. 7 χρήστες (9% του δείγματος) στέλνουν 50 μηνύματα και πάνω, δηλ. 10 και άνω ανά ημέρα εργασίας (3 από την Hellas, 2 από την Greekweb και 2 από τα "σκόρπια" μηνύματα). Hellas και ΕΕΧΙ είναι οι "πολυγραφότερες" ομάδες, πάνω από 50% των απαντήσεων από αυτές δηλώνουν πάνω από 20 ελληνικά μηνύματα την εβδομάδα. [1]

Η αναλογία ΛΕ μηνυμάτων μοιράστηκε σε 4 κατηγορίες: έως 1/4, έως 1/2, έως 3/4 και πάνω από 3/4 των μηνυμάτων (Πίνακας 4). [2]  Όπως μπορεί να δει κανείς, στις δυο πρώτες κατηγορίες συγκαταλέγεται μόνο το 1/4 περίπου των απαντήσεων. Τα 3/4 των χρηστών γράφουν πάνω από τα μισά τους μηνύματα με λατινικούς χαρακτήρες και ένα 60% των χρηστών στέλνουν τα περισσότερα ή όλα τους τα μηνύματα στα ΛΕ. Παρόλο λοιπόν που αρκετοί χρήστες έχουν την δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν τόσο το ελληνικό όσο και το λατινικό αλφάβητο, η χρήση του τελευταίου παραμένει ο κανόνας.
 

Πίνακας 4. ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΛΑΤΙΝΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΗΝΥΜΑΤΩΝ [διάγραμμα 2]

Όπως θα περίμενε κανείς, η αναλογία ΛΕ μηνυμάτων διαφέρει ανάλογα με τον τόπο διαμονής. Καθώς η ηλεκτρονική επικοινωνία εντός Ελλάδας διαθέτει μεγαλύτερη τεχνική ευχέρεια για χρήση ελληνικών χαρακτήρων, το ποσοστό των χρηστών που χρησιμοποιούν ΛΕ σε λιγοστά μηνύματα (έως 25%) είναι σαφώς υψηλότερο στην Ελλάδα (21%) απ’ ό,τι στο εξωτερικό (8%). Και αντίστροφα, το ποσοστό αυτών που δηλώνουν ότι χρησιμοποιούν ΛΕ σε όλα σχεδόν τα μηνύματά τους (75%+) είναι εμφανώς μεγαλύτερο για τους κατοίκους (και φοιτητές) εξωτερικού (69%) απ’ ό,τι για τους κατοίκους Ελλάδας (51%).
 

Πίνακας 5. ΛΑΤΙΝΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΟΠΟΣ ΔΙΑΜΟΝΗΣ  [ διάγραμμα3]

Τα ποσοστά αυτά διαφέρουν και ανά ομάδα. Στην ΕΕΧΙ π.χ. που περιλαμβάνει κατά 83% κατοίκους Ελλάδας και πολλούς επαγγελματίες του Ιντερνέτ, μόνο το 50% χρησιμοποιεί ΛΕ σε πάνω από τα μισά μηνύματα. Το ποσοστό αυτό είναι 77% για τα μέλη της Hellas (διεθνής λίστα) και 94% για τους φοιτητές του Λονδίνου.
 
 5. Συνήθειες, συστήματα και πρότυπα μεταγραφής

Στις ερωτήσεις 3 - 5 η ποσοτική ανάλυση καθίσταται αδύνατη από τις ποικίλες και ανομοιογενείς απαντήσεις των χρηστών. Για το λόγο αυτό, παρουσιάζω μια ποιοτική ανάλυση των δεδομένων (Παραδείγματα 1-25).

Όσο για τους λόγους χρήσης των ΛΕ, η συντριπτική πλειοψηφία των απαντήσεων μπορεί να συνοψισθεί σε δυο κατηγορίες. ‘Εχουμε αφενός λόγους «τεχνολογικούς» (δηλ. την έλλειψη κατάλληλης τεχνικής ή λογισμικής υποδομής του αποστολέα, του παραλήπτη ή και των δυο), και αφετέρου λόγους «επικοινωνιακούς» (δηλ. οι χρήστες θέλουν να είναι σίγουροι ότι ο παραλήπτης θα μπορέσει να διαβάσει το μήνυμά τους). Σε 9 απαντήσεις (12% του δείγματος) αναφέρονται και λόγοι «σύμβασης / συνήθειας». Χαρακτηριστικές είναι οι διατυπώσεις στα παραδείγματα 1-5. [3]

An grafete Latinoellinika: Poios einai o logos;

1. Gia va diabazovtai apo olous tous paralnptes kai giati ta exw suvn0nsei (HE04)

2. Systhma paralhpth, xrhsh polles fores agglikwn orwn--opote bariemai n' allazw plhktrologia, "agrafos nomos" symmetoxhs se fora opws h Hellas... (HE05)

3. ta systhmata twn paralhptwn poy einai se 3ena panepisthmia oi perissoteroi kai h ..synh0eia logw twn pollwn xronwn sto internet -kapote den mporoysame na steiloyme pote ellhnika akomh ki entos Ellados (HE09)

4. bolevei.. […] kai tha mporesoun na ta diabasoun oloi oi filoi mou - akoma kai ekeinoi pou spoudazoun sto eksoteriko […] Alloste den mas kanei pleon diafora an tha diabasoume ena keimeno grammeno me ellhnikous 'h latinikous xaraktires. (EX11)

5. PIO EYKOLO, DEN TIN PSAXNO ME ORTHOGRAFIA EINE COOOOOLLL (RS05)

 

 

Tha grafate Latinoellinika an den ypirche o parapano logos; 6. pia8non, einia pio grigora apo ta ellinika (EX01) 7. NAI GIATI TA SUNITHISA (EX02) 8. Outos i allos grafo, akoma ki otan den sintrexoun periorismoi. (EX11) 9. NAI, 8ELW NA GRAFW STA ELLHNIKA KAI EXEI PLAKA (KC3) 10. twra moy fainetai pio eykolo otan grafw mail na grafw greeklish! (RS02)

Η μεγαλύτερη ανομοιογένεια των απαντήσεων αφορά την ερώτηση 5, αν οι χρήστες ακολουθούν συνειδητά ένα ορισμένο πρότυπο ή σύστημα μεταγραφής. Σε γενικές γραμμές, οι περισσότεροι απαντούν ότι μεταγράφουν «με τον δικό τους τρόπο», χρησιμοποιώντας την διατύπωση που τους προσφέρει η ερώτησή μου. Αυτό δεν μας λέει βέβαια τίποτα για το προτιμούμενο σύστημα μεταγραφής -- μας λέει όμως ότι δεν υπάρχει κοινή επίγνωση ή συνείδηση ενός προτύπου μεταγραφής, δηλ. το πρότυπο ΕΛΟΤ / ISO είναι πρότυπο μόνο στα χαρτιά.[4] Από κει και πέρα, οι απαντήσεις των χρηστών κινούνται σε τρεις αντιθέσεις.

Ορισμένοι τονίζουν την συνέπεια / συστηματικότητα στη μεταγραφή τους, ενίοτε αναφέροντας ότι μια τέτοια συστηματικότητα αναμένεται πλέον στην ηλεκτρονική επικοινωνία. Άλλοι πάλι τονίζουν το αντίθετο, δηλ. ότι δεν ακολουθούν συνειδητά οποιοδήποτε σύστημα [παρ. 11-16].

 

20. akoloutho orismeno protipo: Aploustevo tous perissoterous fthogous (e.g. ei = i, ai = e). Episis ta ipsilon, iota ke ita grafonte me i, ke ta omikron ke omega grafonte me o. (KC14) 21. VASIKA GRAFO SIMFONA ME TO POS AKOUGONTE TA ELLINIKA STIN AGGLIKI.DEN KITAO TOSO TO NA MIAZOUN I LEXIS STIS 2 GLOSSES OPTIKOS. (AU04) 22. Xmmm nai, xrhsimopoio kapoio sistima alla epeidi to ematha .. grafontas, mou einai diskolo na to perigrapso me rules. Pantos: - to psi einai 'ps' kai to theta 'th' (k.o.k.) - akolouthoume tous ixous (fthoggous?) - DEN akolouthoume to "pos fainetai" opos aftoi pou grafoun to theta me '8' kai to omega me 'w' - h orthgrafia aplopoieitai ..ligo (isa isa gia na diabazetai pio efkola to keimeno.. px ta omega sinithos ginontai omikron) (ΕΧ11)

 

23. Auto pou me boleuei perissotero, to opoio kai einai mallon ena apo ta arketa diadedwmena systhmata (DEN yparxoun tetoia standards akoma, ki oute prokeitai). (HE05) 24. PROSPA8W NA XRHSIPOIW TOYS XARAKTHRES POY XRHSIMOPOIOYN H PLEIOPSHFIA TWN AN8RWPWN POY GRAFOYN S' AYTH TH LISTA (HE03) 25. ena mallon koin systhma opws exei diamorfw0ei sthn Hellas, me kana-dyo prwsopikes diafores (HE14)

6. Γλωσσικές στάσεις

Οι απαντήσεις στις δυο πρώτες ερωτήσεις δείχνουν μια υπερισχύουσα πραγματιστική στάση των χρηστών απέναντι στη χρήση λατ. χαρακτήρων. 82% δέχονται τα ΛΕ ως «εργαλείο» της ηλεκτρονικής επικοινωνίας, 67% τα δέχονται ως «αναγκαίο κακό».
 

Πιστεύετε ότι τα λατινοελληνικά είναι…

Για ένα 39% των χρηστών, οι δυο αυτές απόψεις βρίσκονται σε συμπληρωματική σχέση: 27% (20 άτομα) δέχονται τα ΛΕ ως «εργαλείο» και δεν το θεωρούν «αναγκαίο κακό» (αυτή είναι η πραγματιστική στάση), ενώ 12% θεωρούν τα ΛΕ «αναγκαίο κακό» χωρίς να τα δέχονται ως απλό «εργαλείο» (μια αρνητικότερη στάση). ‘Ενα 55% (41 άτομα) δέχεται και τους δυο χαρακτηρισμούς, ενώ ένα 7% (5 άτομα) δεν δέχεται κανέναν από τους δυο (μια ουδέτερη στάση).

Η ομοφωνία είναι μεγαλύτερη στην πρώτη ερώτηση απ' ό,τι στη δεύτερη. Τον χαρακτηρισμό «αναγκαίο κακό» δέχονται όλοι οι χρήστες από 35-44 ετών, αλλά μόνο 63% της ομάδας 25-34 και 54,5% των έως 24. Και οι τρεις αυτές ηλικιακές ομάδες δέχονται τον χαρακτηρισμό «εργαλείο» με ποσοστό από 81% έως 90%.

Εξετάζοντας την κατανομή των απαντήσεων ανά κοινωνικούς παράγοντες, βλέπουμε κατ' αρχήν ότι οι γυναίκες δέχονται τα ΛΕ ως «εργαλείο» κατά 90% και ως «αναγκαίο κακό» κατά 57%, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά για τους άνδρες είναι 76% και 73%. ‘Οσο για τον τόπο διαμονής, ο χαρακτηρισμός «εργαλείο» βρίσκει μεγαλύτερη αποδοχή από τους χρήστες εξωτερικού απ’ ό,τι στην Ελλάδα. Από τις ομάδες, οι χρήστες της λίστας ΕΕΧΙ θεωρούν τα ΛΕ «εργαλείο» σε ποσοστό 58% και «αναγκαίο κακό» σε ποσοστό 83%, ενώ οι φοιτητές από το King’s College θεωρούν τα ΛΕ «εργαλείο» σε ποσοστό 94% και «αναγκαίο κακό» σε ποσοστό 56%. Οι υπόλοιπες ομάδες κυμαίνονται ανάμεσα στα ποσοστά αυτά.

Στην αισθητική αξιολόγηση των ΛΕ (ερώτηση 3), η συνολική γνώμη είναι μοιρασμένη: 53% των απαντήσεων βρίσκουν τα ΛΕ «άσχημα / ακαλαίσθητα» και 47% όχι.
 

Πιστεύετε ότι τα λατινοελληνικά είναι…

«άσχημα», «ακαλαίσθητα»

ΟΧΙ ΝΑΙ

34 38

47% 53%

Τα ποσοστά αυτά μεταβάλλονται σε σχέση με την ηλικία, το φύλο και την ομάδα των απαντήσεων. Έξη από τους επτά χρήστες στην ομάδα 45-54 (86%) θεωρούν τα ΛΕ «άσχημα», ενώ 50-56% των νεότερων ομάδων δεν συμμερίζονται αυτή την άποψη. Οι γυναίκες φαίνονται και εδώ «ανεκτικότερες» από τους άνδρες, καθώς μόνο 41,4% από αυτές θεωρούν τα ΛΕ άσχημα, σε αντίθεση με το 60,5% των ανδρών. Οι ομάδες με βάση την Ελλάδα (Greekweb και ΕΕΧΙ) έχουν στάση αρνητικότερη του μέσου όρου (61,5% και 75% αντίστοιχα), ενώ η Hellas βρίσκει τα ΛΕ "άσχημα" μόνο κατά 45,5%. Ακόμη, η αισθητική αξιολόγηση των ΛΕ δείχνει να συναρτάται και με την συνήθεια ή συμβατικότητα της χρήσης τους. Από τους 17 χρήστες που δηλώνουν ότι χρησιμοποιούν τα ΛΕ από «σύμβαση» ή «συνήθεια» (ερωτήσεις 3 και 4 στο 1ο μέρος του ερωτηματολογίου), μόνο 5 (29%) βρίσκουν τα ΛΕ «ασχημα».

Στην ερώτηση 4, τα 3/4 των απαντήσεων (76,4%) δεν θεωρούν τα ΛΕ «πρόβλημα» ή απειλή» για την ελληνική γλώσσα.
 

Πιστεύετε ότι τα λατινοελληνικά είναι…

«πρόβλημα» και «απειλή για τη γλώσσα»

ΟΧΙ ΝΑΙ

55 17

76,4% 23,6%

Οι απαντήσεις συναρτώνται και εδώ με την ηλικία και το φύλο. Το ποσοστό όσων θεωρούν τα ΛΕ «απειλή» είναι κάτω του μέσου όρου (14%) για τους έως 24 ετών, γύρω στο μέσο όρο (23%) για τους 25-34, άνω του μέσου όρου (36%) για τους 35-44 και υπερδιπλάσιο του μέσου όρου (50%) για τους 45-54. [Διάγραμμα 4] Τα ΛΕ θεωρούνται «πρόβλημα» ή απειλή» από το 17% των γυναικών, αλλά από το 28% των ανδρών, δηλ. όπως και στις προηγούμενες ερωτήσεις, έτσι και εδώ οι γυναίκες εμφανίζονται ανεκτικότερες.

Oι θετικές απαντήσεις στην ερώτηση 4 είναι κάπως υψηλότερες για τους χρήστες του εξωτερικού (27%) απ’ ό,τι για τους χρήστες Ελλάδας (20%). Από τις επαγγελματικές ομάδες, το μικρότερο ποσοστό συμφωνίας έχουν οι φοιτητές (13,6%) και οι επαγγελματίες της γλώσσας (20%), το μεγαλύτερο τα «τεχνικά» επαγγέλματα (45,5%). Από τις ηλεκτρονικές λίστες, το θετικό ποσοστό είναι ιδιαίτερα υψηλό μόνο για την ΕΕΧΙ (42%).

Οι απαντήσεις στις δυο τελευταίες ερωτήσεις δείχνουν ότι η ανάγνωση των ΛΕ προβληματίζει τους χρήστες (46%) περισσότερο από την γραφή τους (28%).
 

Πιστεύετε ότι τα λατινοελληνικά είναι…

Και στις δυο ερωτήσεις, η ηλικιακή ομάδα 45-54 δηλώνει μεγαλύτερο πρόβλημα απ’ ό,τι οι μικρότεροι σε ηλικία χρήστες [διάγραμμα 5]. Ειδικά όσον αφορά την γραφή, το ποσοστό όσων δηλώνουν δυσχέρεια αυξάνεται κλιμακωτά με τις ηλικιακές ομάδες. Ακόμη, η δυσχέρεια γραφής ή ανάγνωσης δείχνει να συναρτάται με την συχνότητα χρήσης του ΗΤ, όπως προκύπτει από μια σύγκριση των δυο ακραίων ομάδων της ερώτησης 1 στον τομέα «Χρήση». Όσοι γράφουν έως 10 μηνύματα την εβδομάδα, βρίσκουν την ανάγνωση των ΛΕ «δύσκολη / κουραστική» σε ποσοστό 41%, όσοι γράφουν πάνω από 30 μηνύματα την εβδομάδα σε ποσοστό 33%. Οι «ολιγόγραφοι» βρίσκουν την γραφή των ΛΕ κουραστική κατά 27%, οι «πολύγραφοι» κατά 17%. Αρκετοί χρήστες προσθέτουν στην απάντησή τους σε αυτές τις δυο ερωτήσεις το σχόλιο: «συνηθίζεις γρήγορα».

Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα για το 2ο μέρος του ερωτηματολογίου, βλέπουμε ότι η ηλικία και το φύλο διαφοροποιούν τις απαντήσεις σε περισσότερες από μια περιπτώσεις. Οι γυναίκες μοιάζουν να παίρνουν μια περισσότερο πραγματιστική, λιγότερο επικριτική στάση από τους άνδρες (ερωτήσεις 2, 3, 4). Χρήστες μεγαλύτεροι σε ηλικία είναι αφενός λιγότερο ανεκτικοί / περισσότερο επικριτικοί από νεαρότερους χρήστες (ερωτήσεις 3, 4), αφετέρου δείχνουν να δυσκολεύονται περισσότερο στη χρήση των ΛΕ (ερωτήσεις 5, 6).
 
 

7. Στάσεις και τρόπος μεταγραφής

Η σχέση απόψεων και τρόπου μεταγραφής παρουσιάζει διαφορές στις ερωτήσεις 3 έως 6. Στην ερώτηση 3, την αρνητική αξιολόγηση ασπάζονται 56% όσων προτιμούν την φωνητική μεταγραφή και 52% όσων προτιμούν την ορθογραφική μεταγραφή. (Το ποσοστό για όσους μεταγράφουν «μεικτά» είναι 46%.) Ωστόσο,  οι επαγγελματίες γλωσσολόγοι του Α.Π.Θ. που μεταγράφουν κατά 100% φωνητικά δέχονται τον χαρακτηρισμό «άσχημα», «ακαλαίσθητα» μόνο κατά 20% (= 1 από τις 5 απαντήσεις).

Ακόμη, οι οπαδοί της φωνητικής μεταγραφής  δέχονται σε μεγαλύτερο βαθμό τα ΛΕ ως «πρόβλημα / απειλή». Oι θετικές απαντήσεις στην ερώτηση 4 είναι 30,8% για όσους μεταγράφουν φωνητικά και 20,7% για όσους μεταγράφουν ορθογραφικά. (Το ποσοστό για τις «μεικτές» μεταγραφές είναι 15,4%.).

Τέλος, το ποσοστό όσων δηλώνουν δυσκολία γραφής και ανάγνωσης είναι υψηλότερο για τους χρήστες φωνητικής μεταγραφής (37% και 56%) απ’ ό,τι για τους χρήστες ορθογραφικής μεταγραφής (21% και 40%). Από χρήστες φωνητικής μεταγραφής προέρχονται και μεμονωμένα σχόλια που επισημαίνουν ότι η έλλειψη ενός μεταγραφικού στάνταρ δυσχεραίνει τη χρήση του ΗΤ. Αυτή η τελευταία διαφορά εξηγείται κατά τη γνώμη μου από το γεγονός ότι η φωνητική μεταγραφή συνιστά ένα νέο σύστημα αναπαράστασης της γλώσσας (δες Ανδρουτσόπουλος 1998), ενώ η ορθογραφική μεταγραφή αναπαράγει τις αντιστοιχίες φωνημάτων-γραφημάτων του ελληνικού αλφαβήτου. Κατά συνέπεια, όσοι μεταγράφουν ορθογραφικά επωφελούνται στην κωδικοποίηση από τον αυτοματισμό της μητρικής γραφής και στην αποκωδικοποίηση από την οπτική ομοιότητα των μηνυμάτων με τα «κανονικά» ελληνικά.

Παρόλο που με βάση τις ερωτήσεις 3 και 4 οι οπαδοί της φωνητικής μεταγραφής εμφανίζονται κάπως αρνητικότεροι απέναντι στα ΛΕ απ' ό,τι οι οπαδοί της ορθογραφικής μεταγραφής, οι τελευταίοι διατυπώνουν και αυθόρμητα την αξιολογική τους στάση απέναντι στην ορθογραφική ποικιλότητα, κατακρίνοντας την φωνητική μεταγραφή ως «άσχημη» ή «ανορθόγραφη». Και αντίστροφα, οι λιγοστές περιπτώσεις όπου μια μεταγραφή θεωρείται «όμορφη» προέρχονται επίσης από οπαδούς της ορθογραφικής μεταγραφής. Με άλλα λόγια, η αισθητική και αξιολογική αντιμετώπιση του φαινομένου μοιάζει να είναι εντονότερη σε όσους προσπαθούν να διατηρήσουν την μορφή της ιστορικής ελληνικής ορθογραφίας με λατινικούς χαρακτήρες, παρά σε όσους δέχονται την απλοποίηση της ορθογραφίας ως συνακόλουθο - ή ακόμη και πλεονέκτημα - του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

Η απόπειρα της όσο το δυνατόν πληρέστερης οπτικής αναπαράστασης των ελληνικών ωθεί τους χρήστες σε μια αξιοσημείωτη ορθογραφική δημιουργικότητα, το γνωστότερο δείγμα της οποίας είναι η χρήση αριθμών για την απόδοση του <θ> και του <ξ>. Ωστόσο, η οπτική αναπαράσταση μοιραία συγκρούεται με την πρακτική χρησιμότητα του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Ένας οπαδός της ορθογραφικής μεταγραφής (μέλος της λίστας Hellas) μου έστειλε το μήνυμα που ακολουθεί ως παράδειγμα μιας «όμορφης» μεταγραφής.

 

"As npoc8ecw ki' egw oti ta teleutaia duo xpovia nou ekava Xpictougevva cthv Qeccalovikh ta mova naidia nou hp8av va mas nouv ta kallavta htav npocfugonoula, kopitcia cuvh8ws, ano thv Gewpgia; h mhtepa mou, gevvhmevh h idia kovta cta Bopeioavatolika napalia ths Mauphs Qalaccas, ecneuce va "enalh8eucei" thv katagwgh tous ... kai egw thv dikia ths :-)

 

To pio prosegmevo kai omorfo optiko protupo pou exw dei, eivai auto tou filou [ΟΝΟΜΑ ΕΠΩΝΥΜΟ]. Av to 8umamai kala: ABGDEZH0IKLMN3O5PSTYFX4Wabgdezh8iklmvjonpctufxyws Prosnlwsn stnv optikn omoiotnta, ola ta kefalaia diaforetika apo ta mikra, diakrisn sigma ("c") kai sigma telikou ("s")! Duskolo omws va to ma8ei kai va to suvn8isei kaveis, gi' auto, av kai to ektimw, exw suvn8isei se eva pio "sumbatiko" optiko sustnma.(RS06)

8. Συμπεράσματα

• Παρά τις τεχνικές εξελίξεις των τελευταίων χρόνων, η χρήση ΛΕ στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο παραμένει ο κανόνας, τόσο για κατοίκους εξωτερικού (80% του δείγματος γράφουν πάνω από τα μισά τους μηνύματα με ΛΕ) όσο και για τους κατοίκους Ελλάδας (το αντίστοιχο ποσοστό είναι 69%). Αυτό σίγουρα θα πρέπει να το λάβουν υπόψη τους οι ηλεκτρονικές λίστες που θέτουν ως όρο συμμετοχής την χρήση του ελληνικού αλφαβήτου, καθώς έτσι έρχονται σε αντίθεση με μια βασική αρχή του Διαδικτύου, την δυνατότητα της παγκόσμιας επικοινωνίας.

• Για ένα μέρος των χρηστών (22% του δείγματος), τα ΛΕ αποτελούν πλέον συνήθεια και εξελίσσονται σε σύμβαση του μέσου επικοινωνίας Ιντερνέτ, εν μέρει ανεξάρτητη από τις τεχνικές προδιαγραφές. Το εύρημα αυτό υποστηρίζεται και από σχόλια χρηστών που δηλώνουν ότι συνεχίζουν να χρησιμοποιούν ΛΕ στη μεταξύ τους επικοινωνία ακόμη και αφότου αποκτήσουν τη δυνατότητα χρήσης ελληνικών χαρακτήρων (Ανδρουτσόπουλος 1998).

• Οι χρήστες του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου δείχνουν με τα σχόλιά τους έναν υψηλό βαθμό (μετα)γλωσσικής συνείδησης. Δηλώνουν τις μεταγραφικές τους συνήθειες και τα πρότυπα που ακολουθούν, αναγνωρίζουν την ύπαρξη διαφόρων συστημάτων μεταγραφής και διατυπώνουν αξιολογικές στάσεις απέναντι σε αυτά.
   
• Η πλειοψηφεία των χρηστων δέχεται τα ΛΕ ως εργαλείο της ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Ένα εργαλείο που ναι μεν είναι για πολλούς «άσχημο», όμως δεν θεωρείται «απειλή» για την ελληνική γλώσσα στο σύνολό της, παρουσιάζει ωστόσο χρηστικές δυσχέρειες, ιδιαίτερα στην ανάγνωση.
   
• Οι στάσεις απέναντι στα ΛΕ δεν είναι ομοιογενείς στο σύνολο της ελληνικής «ηλεκτρονικής κοινότητας», αλλά διαφέρουν α) σε σχέση με κλασικά κοινωνικά χαρακτηριστικά (φύλο, ηλικία), β) ανάλογα με τον βαθμό τριβής με το μέσο, γ) ανάλογα με το ηλεκτρονικό δίκτυο ή την λίστα στην οποία συμμετέχουν οι χρήστες και δ) ανάλογα με τον προτιμούμενο τρόπο μεταγραφής.

Σημειώσεις

*    Ευχαριστίες οφείλω στον Γρηγόρη Μηλιαρέση για τα σχόλιά του σε μια πρώτη μορφή του ερωτηματολογίου, στην Αλεξάνδρα Γεωργακοπούλου, τον Χρήστο Τζιότζιο και την Μαριάνθη Μακρή-Τσιλιπάκου που το προώθησαν σε ενδιαφερόμενους χρήστες, στους Νίκο Γαβριελάτο, Μωϋσή Μπουντουρίδη, Σπύρο Μάνδρο, Ηλία Πετρόπουλο και Νίκο Σαραντάκο για τις πληροφορίες που έθεσαν στη διαθεσή μου, καθώς και στα ακροατήρια του Τμήματος Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του King's College (Λονδίνο) και της 20ης Συνάντησης Εργασίας στο Α.Π.Θ. για τα εποικοδομητικά τους σχόλια. Η ευθύνη για το τελικό αποτέλεσμα είναι φυσικά δική μου.

1.    Η απάντηση “κανένα” δεν μετρήθηκε, η απάντηση “πολλά” (ΑU03) καταχωρήθηκε στην κατηγορία 3.

2.    Η κατάταξη των ασαφών απαντήσεων έγινε με βάση τα ακόλουθα κριτήρια. Η απάντηση “στα περισσότερα” ή “σχεδόν σε όλα” κατατάχτηκε στην κατηγορία 4 (75%+), η απάντηση “τουλάχιστον Χ” στην αμέσως παραπάνω κατηγορία (π.χ. “τουλάχιστον 10” ως 11-20), η απάντηση “γύρω στα Χ” στην αμέσως παρακάτω (π.χ. “γύρω στα 10” ως 1-10). Όταν οι απαντήσεις 1 και 2 δίνουν περιοχές (π.χ. “5-10” μηνύματα την εβδομάδα και από αυτά “3-6” με ΛΕ), το ποσοστό των ΛΕ δίνεται με τη διαίρεση των δυο αθροισμάτων. Η απάντηση “σε κανένα” καταχωρήθηκε στην κατηγορία 1 (έως 25%), η κατηγορία "76%+" περιλαμβάνει τις απαντήσεις που δήλωσαν ότι χρησιμοποιούν ΛΕ σε όλα τα μηνύματα.

3.     Οι συντομογραφίες στο τέλος των παραθεμάτων δηλώνουν την ομάδα από την οποία προέρχεται το παράθεμα: ΗΕ = Hellas, GW = GreekWeb, EX = EEXI, KC = King's College, AU = Α.Π.Θ., RS = "σκόρπια" μηνύματα.

4. Εν μέρει μοιάζει να επικρατεί σύγχυση πάνω στο ποιο είναι αυτό το πρότυπο, π.χ. ενας χρήστης (ΕΧ10) δηλώνει ότι χρησιμοποιεί το πρότυπο ΕΛΟΤ, αλλά οι προσωπικές του μεταγραφές ακολουθούν το δημοσιογραφικό σύστημα του πληκτρολογίου, π.χ. <ξ>=<j> και <θ>=<u>.

5.     Οι διαφορές στον συνολικό αριθμό οφείλονται στο ότι μερικά ερωτηματολόγια δεν απάντησαν σε όλες τις ερωτήσεις.

6.     Όπου οι χρήστες δήλωσαν ότι η επιλογή “δεν έχει σημασία”, καθ’ως και όπου η επιλογή και η προσωπική μεταγραφή διαφέρουν, υπερισχύει η προσωπική μεταγραφή.
 
 

Αναφορές

Ανδρουτσόπουλος, Γ.Κ. (1998), "Ορθογραφική ποικιλότητα στο ελληνικό ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: μια πρώτη προσέγγιση", Γλώσσα 46, 49-67.

Ανδρουτσόπουλος, Γ.Κ. (1999), "Από τα Φραγκοχιώικα στα Greeklish", ηλεκτρονική δημοσίευση.

<----- Αρχική